Kể từ khi thuật ngữ trí tuệ nhân tạo (AI) xuất hiện vào giữa thế kỷ XX, lĩnh vực này đã chứng kiến sự tăng tốc chưa từng có, đặc biệt là trong giai đoạn từ năm 2023 đến năm 2025.
Dấu ấn của trí tuệ nhân tạo năm 2025
Năm 2025 đánh dấu sự bùng nổ mạnh mẽ của các mô hình trí tuệ nhân tạo đa phương thức quy mô lớn không chỉ “hiểu” thông tin ở nhiều dạng khác nhau, mà còn có thể kết nối chúng trong cùng một ngữ cảnh để đưa ra quyết định chính xác hơn.
Mô hình trí tuệ nhân tạo quy mô lớn
Vào tháng 1/2025, OpenAI chính thức giới thiệu Operator - một trợ lý AI mang tính tự chủ cao, có khả năng tự động thực hiện các tác vụ trực tuyến phức tạp như đặt vé máy bay, mua sắm, xử lý giao dịch và hoàn thành cả một chuỗi công việc dài mà không cần con người phải can thiệp từng bước. Đây là bước chuyển quan trọng, cho thấy AI không còn chỉ dừng lại ở việc trả lời câu hỏi mà đã bắt đầu chủ động hành động thay con người.
Song song với đó, Google tiếp tục đẩy mạnh cuộc đua AI bằng việc ra mắt loạt mô hình như Gemini 2.5 vào tháng 3, Gemini 3 vào tháng 11 và phiên bản Gemini 3 Flash ra mắt tháng 12. Điểm nổi bật của các mô hình này là khả năng “suy ngẫm”, không vội vàng đưa ra câu trả lời mà dành thời gian phân tích vấn đề một cách có hệ thống, tương tự cách con người tiếp cận những bài toán khó.
Nhờ những tiến bộ đó, các mô hình AI thế hệ mới đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực quan trọng như kế toán, y học, giáo dục, thiết kế công nghiệp, cũng như nghiên cứu phát hiện thuốc và phân tích tài chính, góp phần nâng cao hiệu suất và độ chính xác trong công việc chuyên môn.
Một điểm nhấn gây chú ý đặc biệt trong năm 2025 là sự xuất hiện của DeepSeek một startup AI đến từ Trung Quốc vào tháng 1. Chỉ trong vòng một tuần, DeepSeek đã vượt qua ChatGPT để trở thành ứng dụng miễn phí được tải nhiều nhất trên App Store tại Mỹ. Điều khiến giới công nghệ toàn cầu kinh ngạc không chỉ nằm ở việc mô hình DeepSeek-R1 có hiệu suất sánh ngang GPT-4, mà còn ở chi phí huấn luyện chỉ khoảng 6 triệu USD, thấp hơn tới 90% so với nhiều mô hình AI lớn của phương Tây.
Bên cạnh những đột phá về thuật toán và tính năng, khía cạnh thương mại của AI tạo sinh (Generative AI) cũng ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng trong năm 2025. Doanh thu từ AI tạo sinh toàn cầu đạt khoảng 67,2 tỷ USD, tăng mạnh so với 44,8 tỷ USD năm trước đó. Trong đó, khoảng 72% tổng doanh thu đến từ khách hàng doanh nghiệp.
Robot AI
Trong năm 2025, trí tuệ nhân tạo được tích hợp ngày càng sâu vào các hệ thống robot, đặc biệt là robot hình người. Việc kết hợp các thuật toán AI tiên tiến với robot vật lý đã tạo ra thế hệ robot mới có khả năng nhận thức cao hơn, linh hoạt hơn và học hỏi nhanh hơn. Đặc biệt robot có thể xem video con người thực hiện công việc và từ đó học cách thao tác mà không cần lập trình thủ công chi tiết. Nhờ vậy, các robot do những công ty như Tesla hay Boston Dynamics phát triển đã trở nên thông minh và thích ứng tốt hơn, có thể đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ trong nhà máy, bệnh viện, sân bay và các trung tâm hậu cần, nơi trước đây chủ yếu phụ thuộc vào con người.
Lĩnh vực video AI
Song song với robot, lĩnh vực AI Video cũng ghi nhận những bước tiến đáng kể trong năm 2025. Nếu như vào năm 2024, các mô hình tạo video từ văn bản tiêu biểu là Sora của OpenAI - vẫn chủ yếu dừng ở mức trình diễn công nghệ, thì sang năm 2025, các công cụ này đã dần được mở rộng tiếp cận và ứng dụng thực tế. AI hiện có thể tạo ra video chất lượng cao hơn, với thời gian và chi phí sản xuất giảm mạnh, mở ra viễn cảnh mà khái niệm “Text - to - movie”, tạo phim chỉ từ mô tả văn bản không còn là một ý tưởng viễn tưởng, mà đang tiến gần hơn tới khả năng thương mại hóa.
Thiết bị đeo thông minh và kính thông minh
Một sự thay đổi thầm lặng nhưng có ý nghĩa lớn trong năm 2025 là sự hội tụ trở lại giữa AI và các thiết bị đeo thông minh, cũng như kính thông minh. Khác với những nỗ lực trước đây vốn tập trung nhiều vào phần cứng, trọng tâm hiện nay đã chuyển sang AI như một “lớp nhận thức” cho người dùng.
Thay vì chỉ theo dõi sức khỏe hay hiển thị thông tin đơn giản, AI trên các thiết bị này đảm nhiệm những chức năng cao cấp hơn như dịch thuật theo thời gian thực, điều hướng, nhận dạng đối tượng và hỗ trợ ngữ cảnh, chuyển từ giao tiếp dựa trên văn bản sang tương tác thị giác kết nối con người với máy móc.
AI chạy trên thiết bị
Năm 2025 cũng đánh dấu sự bùng nổ của AI chạy trực tiếp trên thiết bị (hay còn gọi là On-Device AI), làm thay đổi căn bản cách người dùng tương tác với máy tính, điện thoại và các thiết bị thông minh. Thay vì phải gửi dữ liệu lên máy chủ hoặc đám mây để xử lý, nhiều tác vụ AI nay được xử lý cục bộ ngay trên thiết bị. Cách tiếp cận này mang lại nhiều lợi ích rõ rệt: tốc độ phản hồi nhanh hơn, quyền riêng tư được bảo vệ tốt hơn và chi phí vận hành thấp hơn, đồng thời giúp AI hoạt động ổn định ngay cả khi kết nối mạng bị hạn chế.
Trước những chuyển biến sâu rộng do trí tuệ nhân tạo mang lại, tạp chí Time của Mỹ mới đây đã công bố danh hiệu “Nhân vật của năm 2025” dành cho “Những kiến trúc sư của trí tuệ nhân tạo”, nhằm tôn vinh các đóng góp của họ trong lĩnh vực này. Theo Time, danh sách những “kiến trúc sư” được vinh danh bao gồm các giám đốc điều hành Jensen Huang của Nvidia, Sam Altman (OpenAI), Elon Musk (xAI), Mark Zuckerberg (Meta), CEO AMD Lisa Su, giám đốc AI của Google Demis Hassabis, Dario Amodei (Anthropic) và giáo sư Fei-Fei Li của Đại học Stanford.
Tạp chí nhận định đây là những nhân vật đã “nắm bánh lái của lịch sử”, phát triển các công nghệ và đưa ra những quyết định đang làm thay đổi sâu sắc bối cảnh thông tin, địa chính trị, khí hậu và sinh kế toàn cầu.
Nhà nghiên cứu AI Fabian Stephany (Đại học Oxford) đánh giá cao việc Time nhấn mạnh vai trò của các nhà phát triển AI, nhưng cũng cho rằng khía cạnh con người cần được đề cao hơn.
Thách thức về năng lượng và môi trường
Sự bùng nổ của AI không chỉ mở ra những đột phá công nghệ mà còn kéo theo các thách thức nghiêm trọng về năng lượng và môi trường. Ước tính đến năm 2035, lượng điện tiêu thụ của các trung tâm dữ liệu trên toàn cầu có thể vượt mốc 1.200 terawatt-giờ, gần gấp ba lần so với năm 2024. Tại Mỹ, áp lực đáp ứng nhu cầu điện khổng lồ này đang khiến nhiều nhà máy điện cũ, vốn chạy bằng nhiên liệu hóa thạch phải kéo dài thời gian vận hành. Điều đó làm dấy lên lo ngại rằng làn sóng AI có thể gây ra ô nhiễm môi trường, đặc biệt tại các khu dân cư vốn đã chịu nhiều tác động từ các nguồn phát thải công nghiệp.
Tại khu phố Pilsen ở Chicago, nhà máy điện Fisk được xây dựng từ thập niên 1960 hiện ra sừng sững trên một khu đất công nghiệp phía sau Công viên Dvorak. Nhà máy có 8 tổ máy dự phòng thuộc sở hữu của tập đoàn NRG Energy có trụ sở tại Houston, vốn được lên kế hoạch ngừng hoạt động vào năm tới. Nhưng rồi giá điện tăng vọt tại thị trường điện lớn nhất nước Mỹ, PJM Interconnection do nhu cầu điện từ các trung tâm dữ liệu AI vượt quá nguồn cung hiện có khiến các tổ máy phát điện dự phòng được huy động trên khắp nước Mỹ.
Các nhà máy dự phòng như Fisk được thiết kế chỉ để vận hành trong những khoảng thời gian ngắn giúp ngăn chặn tình trạng mất điện bằng cách cung cấp nguồn điện gần như ngay lập tức. Tuy nhiên, cái giá phải trả là các cơ sở cũ kỹ đã tồn tại hàng thập kỷ và chạy bằng nhiên liệu hóa thạch khi vận hành thải ra nhiều chất ô nhiễm hơn và có chi phí sản xuất điện cao hơn so với các nhà máy phát điện liên tục.
Phân tích của Reuters cho thấy khoảng 60% các nhà máy điện chạy bằng dầu, khí đốt và than đá vốn dự kiến sẽ ngừng hoạt động đã trì hoãn hoặc hủy bỏ kế hoạch này trong năm nay.
Các tổ máy dự phòng của Fisk được xây dựng trên khu đất của một nhà máy điện than đã ngừng hoạt động, nơi từng sản xuất điện trong hơn một thế kỷ. Sau nhiều năm bị cư dân địa phương phản đối quyết liệt, nhà máy than này đã đóng cửa hơn một thập kỷ trước, nhưng 8 tổ máy dự phòng chạy bằng dầu vẫn tiếp tục hoạt động tại đây.
Sau khi nhà máy than đóng cửa, mức độ ô nhiễm giảm mạnh nhưng không biến mất hoàn toàn. Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ, lượng sulfur dioxide phát thải từ địa điểm này dao động từ khoảng 2 đến 25 tấn mỗi năm, khi tám tổ máy dự phòng thỉnh thoảng được khởi động để cung cấp điện cho lưới điện.
Do được xây dựng ưu tiên tốc độ thay vì hiệu suất, các nhà máy dự phòng thường không được trang bị các hệ thống kiểm soát ô nhiễm như thiết bị lọc thủy ngân, dùng để loại bỏ hóa chất độc hại này khỏi khí thải hay bộ lọc bụi mịn.
Các nhà hoạt động môi trường cũng cho biết, một số nhà máy có ống khói thấp hơn, đồng nghĩa với việc ô nhiễm có xu hướng tập trung nhiều hơn ở khu vực xung quanh.
Việc kéo dài thời gian vận hành của các nhà máy dự phòng có thể sẽ được thúc đẩy nhanh hơn dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump, khi chính quyền này cho biết đang xem xét các cách khai thác những nguồn điện hiện có, bao gồm các nhà máy điện dự phòng và các hệ thống khẩn cấp khác, nhằm nhanh chóng đáp ứng nhu cầu điện mới khổng lồ.
Con người kết hôn với ChatGPT
Năm 2025 cũng ghi nhận nhiều tranh cãi xoay quanh trí tuệ nhân tạo. Cuộc cách mạng AI làm dấy lên lo ngại về việc các nhóm người dễ bị tổn thương có thể bị ảnh hưởng hoặc bị thao túng tâm lý khi tương tác với “người bạn đồng hành AI”. Dư luận đặc biệt chú ý đến một câu chuyện diễn ra thời gian gần đây tại Nhật Bản khi một phụ nữ tuyên bố đã kết hôn với ChatGPT. Điều này cho thấy những mối quan hệ giữa con người và AI từng chỉ tồn tại trong khoa học viễn tưởng thì nay đang dần bước vào đời sống thực.
Một nữ nhân viên văn phòng 32 tuổi tên là Yurina Noguchi đã tổ chức lễ cưới vào mùa hè này tại Okayama với đầy đủ nghi thức trao lời thề và nhẫn cưới. Tuy nhiên, chú rể tên là “Lune Klaus”, lại chỉ tồn tại trong chiếc điện thoại thông minh của cô. Để có bức ảnh cưới, chú rể được ghép kỹ thuật số đứng cạnh cô dâu.
Hành trình của Noguchi với trí tuệ nhân tạo bắt đầu khi cô tìm kiếm lời khuyên từ ChatGPT về mối quan hệ đính hôn gặp trục trặc của mình. Theo truyền thông địa phương, sau khi nghe theo lời khuyên của chatbot, cô đã chấm dứt mối quan hệ đó. Đầu năm nay, cô đã tạo ra phiên bản kỹ thuật số của Klaus, một nhân vật trong trò chơi điện tử. Thông qua những cuộc trò chuyện lặp đi lặp lại, cô đã dạy anh ta cách nói chuyện bằng giọng điệu ấm áp và trấn an. Cô cũng đã thuê một họa sĩ để tạo ra những hình minh họa trực quan về Lune Klaus Verdure, đưa người bạn kỹ thuật số của mình vào cuộc sống dưới dạng hữu hình hơn.
Theo truyền thông Nhật Bản, họ nhắn tin cho nhau tới 100 lần một ngày và vào tháng 6, Klaus đã cầu hôn Noguchi. Lễ cưới được tổ chức một tháng sau đó. Cuộc hôn nhân đó không hợp pháp tại Nhật Bản vì luật hiện hành không công nhận hôn nhân giữa con người và trí tuệ nhân tạo. Vì vậy Noguchi đã phải đối mặt với phản ứng dữ dội và cho biết cô đã nhận được rất nhiều ý kiến tiêu cực về lựa chọn của mình.
Cuộc hôn nhân này đặt ra những câu hỏi phức tạp về đạo đức và giới hạn của trí tuệ nhân tạo trong cuộc sống con người. Khi công nghệ AI ngày càng trở nên tinh vi và cá nhân hóa, các chuyên gia đang phải vật lộn với những hàm ý triết học, tâm lý và xã hội của mối quan hệ giữa con người và AI.
Các ứng dụng hẹn hò Nhật Bản đã tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo như một cách để xoa dịu nỗi cô đơn và lấp đầy những khoảng trống về mặt cảm xúc. Nhưng các chuyên gia cũng đã cảnh báo về "chứng rối loạn tâm thần do AI gây ra", trong đó người dùng hình thành ảo tưởng hoặc sự gắn bó ám ảnh với các chatbot AI. Noguchi thừa nhận cô ấy nhận thức được những rủi ro đó.
Trước những lo ngại này, một số nền tảng công nghệ và mạng xã hội như Character. AI và Anthropic đã đưa ra các biện pháp ứng phó, trong đó có việc bổ sung cảnh báo nhấn mạnh rằng người dùng đang tương tác với các hệ thống trí tuệ nhân tạo, chứ không phải con người thực.
Trí tuệ nhân tạo đã trở nên phổ biến đến mức gần như hiện diện trong từng thao tác, từng quyết định và từng khoảnh khắc của đời sống và công việc. Cùng với tiện ích là nỗi lo ngày càng lớn về việc làm và vai trò của con người. Quan trọng hơn, AI không còn là cuộc đua của riêng các doanh nghiệp, mà đã trở thành mặt trận chiến lược định hình quyền lực toàn cầu. Năm 2025 sắp khép lại, nhưng cuộc đua AI mới chỉ vừa mới bắt đầu.