Xung đột tại biên giới Campuchia - Thái Lan tiếp tục leo thang, khiến hàng nghìn người phải rời bỏ nhà cửa và nhiều trường học buộc phải đóng cửa. Chiến sự kéo dài không chỉ gây gián đoạn giáo dục mà còn đẩy các gia đình, đặc biệt phụ nữ và trẻ em, vào tình cảnh sống tạm bợ, thiếu an toàn. Trong bối cảnh bất ổn này, cuộc sống thường nhật và tương lai của cộng đồng biên giới đang bị đặt trước nhiều thách thức nghiêm trọng.
Cộng đồng biên giới trước thách thức nghiêm trọng
Căng thẳng ban đầu bùng phát từ các vụ đụng độ tại khu vực Tam giác Ngọc Lục Bảo, nhanh chóng leo thang thành cuộc giao tranh từ ngày 24 đến 28/7.
Các cuộc giao tranh khiến ít nhất 48 người thiệt mạng và hơn 300.000 dân thường buộc phải sơ tán khỏi khu vực biên giới - mức độ bạo lực đủ để làm rung chuyển nền kinh tế của cả hai quốc gia.
Một tia hy vọng mong manh xuất hiện khi Hiệp định Hòa bình Kuala Lumpur được ký kết vào ngày 26/10. Tuy nhiên, thỏa thuận này chỉ tồn tại chưa đầy hai tháng trước khi hàng loạt vụ đánh bom ngầm và các cáo buộc trả đũa lẫn nhau khiến chính phủ Thái Lan tuyên bố: “Hòa bình đã chấm dứt.”
Ngày 8/12, các cuộc không kích bắt đầu, kéo theo những cuộc giao tranh vũ trang liên tục dọc theo đường biên giới dài 800 km, và đến nay vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Nhiều trường học tại tỉnh biên giới Oddar Meanchey của Campuchia đã buộc phải đóng cửa do các cuộc giao tranh đang diễn ra với nước láng giềng Thái Lan. Căng thẳng leo thang dọc biên giới đã khiến hàng nghìn người dân phải rời bỏ nhà cửa, chỉ mang theo những vật dụng thiết yếu nhất khi chạy nạn. Khi pháo kích và các hoạt động trên không gia tăng tại những khu vực dân cư, chính quyền đã ra lệnh sơ tán và đóng cửa trường học ở nhiều huyện giáp biên. Theo số liệu chính thức, trên toàn bộ các tỉnh bị ảnh hưởng, ít nhất 130.000 học sinh hiện không thể đến trường.
“Tôi lo lắng cho việc học của các con và không biết các cháu có thể theo kịp chương trình khi trường học mở cửa trở lại hay không. Tuy vậy, tôi cũng thấy yên tâm phần nào khi các khu trú ẩn vẫn tổ chức những hoạt động học tập như đọc và viết, giúp các cháu tiếp tục học hành trong thời gian ở đây.”
Việc duy trì các hoạt động giáo dục trong bối cảnh xung đột kéo dài gặp rất nhiều khó khăn, song đây là nỗ lực hết sức cần thiết. Đối với những em nhỏ này, tương lai phụ thuộc vào việc tình hình sớm được ổn định đến đâu, hòa bình có thể nhanh chóng trở lại các khu vực biên giới hay không, và liệu sự hỗ trợ có đến được với mọi gia đình phải di dời hay không.
Chị Suang Sreang, 27 tuổi, đang mang thai tháng cuối và đã phải rời bỏ nhà cửa gần biên giới Campuchia–Thái Lan, không biết mình sẽ sinh đứa con thứ ba ở đâu. Khi các cuộc giao tranh bùng phát trở lại vào thứ Hai (8/12), Suang Sreang chỉ nghĩ đến việc cùng hai con, 9 tuổi và 5 tuổi, khỏi ngôi nhà ở xã Ou Beichoan, ngay sát biên giới Thái Lan. Sau khi tạm lánh cùng gia đình cách nhà khoảng một giờ lái xe, Suang Sreang và 6 thành viên gia đình đang ngủ trong lều tạm và sống nhờ những nhu yếu phẩm ít ỏi. Cô lo lắng không biết sẽ sinh con ở đâu và bằng cách nào.
“Tôi nghe nhiều nguồn tin khác nhau rằng nơi này nơi kia vẫn có giao tranh. Mọi người liên tục chạy trốn khắp nơi, nên tôi thực sự không biết sẽ đi đâu để sinh em bé. Tôi sợ rằng mình sẽ phải sinh ngay trong lều”.
Với tình hình chiến sự chưa có dấu hiệu kết thúc, chị Suang Sreang và gia đình chỉ còn biết chuẩn bị đón chào thành viên mới giữa một thế giới đầy bất ổn.
Tổn thất kinh tế nặng nề
Giao tranh kéo dài đã gây ra những tổn thất kinh tế ngày càng nghiêm trọng cho cả hai phía, trong bối cảnh thương mại xuyên biên giới bị đóng băng hoàn toàn và một dự án năng lượng trị giá hàng triệu tỷ baht đứng trước nguy cơ đổ vỡ, đe dọa trực tiếp đến sự ổn định của toàn khu vực. Tác động trước mắt là hoạt động thương mại tại cửa khẩu chiến lược Poipet gần như tê liệt, gây thiệt hại lớn và làm gián đoạn các chuỗi cung ứng khu vực vốn được xây dựng trong nhiều năm. Song song với đó, Thái Lan đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng lao động Campuchia, trong khi du lịch biên giới gần như sụp đổ hoàn toàn sau khi khu vực bị xếp vào diện “vùng xung đột”.
Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Thái Lan, Chuẩn đô đốc Surasant Kongsiri, cho biết quân đội đã hạn chế toàn bộ việc vận chuyển nhiên liệu qua cửa khẩu Chong Mek sang Lào sau khi nhận được thông tin tình báo rằng các chuyến hàng này bị chuyển tiếp cho lực lượng Campuchia. Bộ Ngoại giao Lào hiện chưa đưa ra phản hồi trước yêu cầu bình luận về vấn đề này.
Ngoài ra, quân đội Thái Lan cũng đang cân nhắc việc hạn chế tàu thuyền Thái Lan đi vào các vùng biển “nguy cơ cao” của Campuchia, nơi có thể xảy ra các vụ nổ súng. Một quan chức hải quân cho biết các biện pháp này sẽ không ảnh hưởng đến hoạt động vận chuyển của các quốc gia khác.
Theo các nguồn tin thương mại, phần lớn nhiên liệu tinh chế nhập khẩu của Campuchia, bao gồm xăng, dầu diesel và nhiên liệu hàng không, được vận chuyển bằng đường biển. Tuy nhiên, tỷ lệ chính xác chưa thể xác nhận. Dữ liệu theo dõi tàu của Kpler cho thấy Singapore hiện là nhà cung cấp nhiên liệu lớn nhất cho Campuchia, với tổng khối lượng khoảng 915.000 tấn từ đầu năm đến nay. Trong khi đó, lượng nhiên liệu nhập khẩu từ Thái Lan đã giảm mạnh, chỉ còn khoảng 30.000 tấn trong năm nay, so với gần 180.000 tấn của năm ngoái. Trong thông cáo phát đi hôm thứ Sáu, Bộ Năng lượng Thái Lan cho biết nước này đã ngừng hoàn toàn việc xuất khẩu dầu sang Campuchia kể từ tháng 7.
Việc đóng cửa vô thời hạn cửa khẩu Poipet, một trung tâm logistics then chốt, đã làm tê liệt hoạt động thương mại biên giới trị giá khoảng 174,5 tỷ baht mỗi năm (tương đương 4,7 tỷ USD).
Xuất khẩu của Thái Lan - đặc biệt là hàng tiêu dùng, nhiên liệu và vật liệu xây dựng, vốn là “mạch máu” của sản xuất Campuchia - bị cắt đứt hoàn toàn.
Ngược lại, ngành sản xuất Thái Lan cũng chịu tổn thất nặng nề do thiếu hụt các nguyên liệu quan trọng từ Campuchia như sắn và phế liệu kim loại, gây khủng hoảng cho các ngành tinh bột, ethanol và thép.
Theo Trung tâm Dự báo Kinh tế và Kinh doanh thuộc Đại học Phòng Thương mại Thái Lan (UTCC), thiệt hại trực tiếp từ thương mại là vô cùng lớn.
Việc đóng cửa cửa khẩu Poipet - cửa khẩu đường bộ lớn nhất giữa Thái Lan và Campuchia - đã khiến hàng loạt người dân bị mắc kẹt ở cả hai phía biên giới và không thể trở về nhà, trong bối cảnh các cuộc giao tranh vẫn tiếp diễn.
Tại phía Thái Lan, lực lượng an ninh tiến hành kiểm tra nghiêm ngặt tất cả phương tiện và người qua lại từ khoảng cách chừng 500 mét trước cửa khẩu Poipet. Chỉ những người có giấy tờ Campuchia và các đối tượng liên quan mới được phép tiếp cận khu vực này.
“Tôi đã ở Thái Lan khoảng ba đến bốn năm, làm việc trong một nhà máy. Hiện tình hình biên giới không ổn định nên tôi muốn trở về quê nhà.”
Phát biểu tại cuộc họp báo ngày thứ Bảy, Ngoại trưởng Thái Lan Sihasak Phuangketkeow cho biết hiện có khoảng 6.000–7.000 công dân Thái Lan đang bị mắc kẹt ở phía Campuchia tại khu vực cửa khẩu Poipet.
Nếu biên giới tiếp tục đóng cửa trong vòng một năm, Thái Lan có thể mất 66,61 tỷ baht xuất khẩu và 20,37 tỷ baht nhập khẩu thiết yếu. Dự báo GDP Thái Lan có thể giảm 0,74% vào năm 2026.
Trong khi đó, Campuchia - quốc gia phụ thuộc gần như hoàn toàn vào tư liệu sản xuất từ Thái Lan đang đối mặt với vòng xoáy lạm phát nghiêm trọng. Toàn bộ hệ thống logistics xuyên biên giới bị đình trệ, buộc doanh nghiệp phải chuyển hướng vận tải qua Việt Nam và Lào, làm chi phí tăng từ 25-40%, ảnh hưởng tiêu cực đến chuỗi cung ứng khu vực.
Bất ổn an ninh cùng với tin đồn về các chiến dịch rà soát đã khiến lao động nhập cư Campuchia rời Thái Lan ồ ạt. Hơn 780.000 lao động đã hồi hương chỉ trong thời gian ngắn, gây thiếu hụt lao động nghiêm trọng trong các ngành xây dựng, đánh bắt thủy sản và chế biến nông sản của Thái Lan, đồng thời đẩy chi phí nhân công trong nước tăng cao.
Về phía Campuchia, điều này đồng nghĩa với việc mất hơn 3 tỷ USD kiều hối mỗi năm, nguồn thu nhập sống còn đối với hàng triệu hộ gia đình.
Du lịch tại các khu vực biên giới như Trat, Chanthaburi, Sa Kaeo và Ubon Ratchathani bị xếp vào diện “Vùng xung đột”, khiến các công ty bảo hiểm quốc tế hủy bỏ bảo hiểm du lịch.
Hệ quả là lượng đặt phòng và tour trong quý cuối năm - vốn là mùa cao điểm, sụt giảm gần 100%.
Căng thẳng địa chính trị
Cuộc xung đột biên giới giữa Campuchia và Thái Lan đang vượt ra ngoài khuôn khổ một tranh chấp song phương, trở thành điểm nóng mới. Mặc dù khối ASEAN cùng một số quốc gia khác như Mỹ và Trung Quốc đã có những nỗ lực trung gian hòa giải, xong những giao tranh vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, triển vọng về một lệnh ngừng bắn vĩnh viễn vẫn còn chưa rõ ràng.
Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đề nghị triển khai Nhóm Quan sát ASEAN do Malaysia dẫn đầu để giám sát tình hình, hỗ trợ giảm leo thang và tăng tính minh bạch. Nhiệm vụ này sẽ được bổ trợ bằng năng lực giám sát vệ tinh của Mỹ, và kết quả sẽ được báo cáo báo cáo tại Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN vốn dự kiến diễn ra trong ngày 16/12, tuy nhiên cuộc họp đã được quyết định lùi sang ngày 22/12 theo đề nghị của Thái Lan.
Trước đó, Thủ tướng Anwar đã nhấn mạnh Malaysia sẵn sàng phối hợp chặt chẽ với các nước ASEAN và đối tác quốc tế để bảo đảm đối thoại, ngoại giao và bảo vệ dân thường tiếp tục được đặt lên hàng đầu
Các đợt không kích của Thái Lan diễn ra chỉ vài giờ sau khi ông Trump tuyên bố trên Truth Social rằng ông đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn sau các cuộc điện đàm với lãnh đạo Thái Lan và Campuchia.
Tuy nhiên, phía Thái Lan phản bác, cho rằng những phát biểu này không phản ánh đúng thực tế. Phó Thủ tướng kiêm Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul khẳng định các sự cố mìn sát thương khiến binh sĩ Thái bị thương nặng không phải là “tai nạn”, và Thái Lan sẽ tiếp tục hành động quân sự cho đến khi không còn mối đe dọa.
“Chúng tôi lấy làm tiếc và thất vọng khi một số phát biểu của Tổng thống Trump đã ảnh hưởng đến tình cảm của người dân Thái Lan và Thái Lan, bởi chúng tôi luôn coi mình, và thực sự tự hào, là đồng minh theo hiệp ước lâu đời nhất của Mỹ trong khu vực. Hơn thế nữa, Thái Lan còn là đồng minh ngoài NATO, đã sát cánh cùng Mỹ trong suốt thời gian qua vì mục tiêu chung là hòa bình và ổn định khu vực.”
Campuchia đã đề nghị Mỹ và Malaysia sử dụng năng lực tình báo, gồm ảnh vệ tinh, để xác định bên nào nổ súng trước vào ngày 7/12. Thủ tướng Hun Manet xác nhận đã trao đổi với ông Anwar và ông Trump nhằm tìm cách khôi phục Tuyên bố chung Kuala Lumpur, nhưng không nói đã đạt được ngừng bắn.
Trung Quốc giữ vai trò trung gian quan trọng trong bối cảnh xung đột biên giới giữa Campuchia và Thái Lan leo thang. Chính sách này phù hợp với chiến lược lâu dài của Trung Quốc nhằm bảo vệ lợi ích ở Đông Nam Á, duy trì ảnh hưởng trong ASEAN, và tránh căng thẳng lan rộng có thể tác động đến chuỗi cung ứng, thương mại và các dự án hợp tác khu vực.
Bên cạnh đó, bất ổn kéo dài còn làm tăng nguy cơ vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) rút khỏi Thái Lan, đặc biệt trong các ngành mới như xe điện (EV) và công nghệ số.
Các nước Nhật Bản, Pháp, Australia... thông qua các cơ quan ngoại giao đã lên tiếng kêu gọi hai bên kiềm chế tối đa, giải quyết xung đột bằng biện pháp hòa bình.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres cũng đã kêu gọi Campuchia và Thaí Lan giảm leo thang và quay trở lại các thỏa thuận ngừng bắn đã ký.
Tình hình chính trị nội bộ của Thái Lan cũng chịu tác động của cuộc xung đột biên giới. Thái Lan đã quyết định tổ chức bầu cử sớm sau khi Thủ tướng lâm thời Anutin Charnvirakul chính thức giải tán Quốc hội vào ngày thứ Sáu tuần trước. Thay vì diễn ra vào tháng 3 như kế hoạch ban đầu, cuộc bầu cử sẽ được tổ chức vào ngày 8/2/2026. Động thái này được đưa ra trong bối cảnh ông Anutin đang đối mặt với nguy cơ bị bỏ phiếu bất tín nhiệm do Đảng Nhân dân (PP) khởi xướng. Dù không chiếm đa số ghế, đảng PP vẫn nắm giữ một lực lượng đáng kể trong Quốc hội và đủ sức gây áp lực chính trị.
Kể từ khi trở thành Thủ tướng lâm thời vào tháng 9 thông qua một thỏa thuận nội bộ Quốc hội, ông Anutin liên tục chịu sức ép từ các bê bối tham nhũng liên quan đến Campuchia xoay quanh các bộ trưởng trong chính phủ của ông. Tuy nhiên, cuộc chiến biên giới với Campuchia đã làm bùng lên làn sóng chủ nghĩa dân tộc, qua đó nhiều khả năng giúp đảng Bhumjaithai thân quân đội của Thủ tướng Anutin đạt kết quả tốt hơn dự đoán.
Ngược lại, đảng PP bị đẩy vào thế tiến thoái lưỡng nan khi xung đột leo thang. Đảng này vừa phải thể hiện lập trường bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa phải duy trì chương trình cải cách quân đội và chế độ quân chủ, những trụ cột để giữ chân cử tri cốt lõi, đặc biệt là giới trẻ và tầng lớp thành thị.
Đáng chú ý, các bê bối tham nhũng của ông Anutin từng được truyền thông đưa tin rộng rãi nay đã phần nào bị lu mờ trước sự bao phủ dày đặc của cuộc xung đột biên giới trên truyền thông Đông Nam Á.
Giao tranh giữa Campuchia và Thái Lan trong đợt bùng phát mới đã bước sang ngày thứ 11. Hàng loạt các nước và tổ chức quốc tế lên tiếng kêu gọi hai bên ngừng bắn, tiến hành đối thoại và giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình.
Trong vai trò Chủ tịch ASEAN 2025, Thủ tướng Malaysia đang tích cực trao đổi với các người đồng cấp Campuchia và Thái Lan nhằm từng bước tháo gỡ xung đột, sớm ổn định an ninh khu vực.