Ông Yahya Sinwar là ai?

Theo truyền thông Israel, Yahya Sinwar, cùng với hai chiến binh Hamas khác, đã thiệt mạng vào ngày 16/10 tại thành phố Rafah ở phía Nam Gaza khi lực lượng phòng vệ Israel (IDF) nổ súng vào một tòa nhà nơi ba người ẩn náu. Theo các nguồn tin của Israel, Sinwar bị phát hiện sau khi di chuyển ra bên ngoài hệ thống hầm bí mật cùng một nhóm chiến binh. Việc xác định danh tính của Sinwar được thực hiện qua dấu vân tay và hồ sơ nha khoa mà phía Israel đã từng lưu trữ khi ông Sinwar bị giam giữ trong hơn 20 năm ở Israel.

Ông Yahya Sinwar sinh năm 1962, tại thành phố Khan Younis, miền Nam Gaza. Sau khi tốt nghiệp đại học, Sinwar tham gia nhiều phong trào kháng chiến tại Gaza và là một trong những người sáng lập Lữ đoàn Qassam, lực lượng quân sự của Hamas đóng vai trò quan trọng trong cuộc đấu tranh chống lại Israel. Ông đã trở thành thành viên của Hamas kể từ khi thành lập vào năm 1987 và trở thành một trong những nhà lãnh đạo hàng đầu và cứng rắn nhất của Hamas - phong trào Hồi giáo có ảnh hưởng lớn tại Palestine.

Ông Sinwar nổi tiếng là một nhà lãnh đạo kiên định với phương pháp đấu tranh vũ trang. Ông khẳng định rằng đó là cách duy nhất để chống lại sự chiếm đóng của Israel. Ông từng bị Israel bắt nhiều lần trong những năm 1980 vì tham gia vào các hoạt động thù địch với Israel và sau đó bị kết bốn án tù chung thân vào năm 1988 do liên quan đến việc bắt cóc và giết hại hai binh sĩ Israel.

Trong thời gian ở tù, ông đã học tiếng Do Thái và đọc sách báo cũng như phương tiện truyền thông của Israel để tìm hiểu về chính trị nội bộ Israel. Sinwar đã có thể áp dụng những bài học đó sau khi trở thành một trong hơn 1.000 tù nhân Palestine được thả vào năm 2011 để đổi lấy người lính Israel bị bắt Gilad Shalit.

Sáu năm sau khi được thả, ông trở thành thủ lĩnh của Hamas tại Gaza. Dưới sự lãnh đạo của Sinwar, Hamas đã có những bước phát triển đáng kể trong việc xây dựng hệ thống cơ sở phòng thủ, phát triển tên lửa tự chế và phát động tấn công vào lực lượng Israel. Trong giới lãnh đạo Hamas, ông được coi là một trong những người ít muốn thỏa hiệp chính trị với Israel nhất và gần gũi nhất với Iran. Ông được xem là biểu tượng cho cuộc đấu tranh không khoan nhượng của người Palestine, nhưng cũng là đối tượng bị Israel xem là kẻ thù số một.

Sinwar được cho là người lên kế hoạch chính cho cuộc tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel.

Sau khi nhà lãnh đạo chính trị của Hamas là Ismail Haniyeh bị ám sát trong một vụ đánh bom của Israel ở Tehran vào tháng 7, Sinwar thay thế đảm nhiệm vai trò này. Trong một năm qua, chính quyền Israel và Mỹ thường mô tả Sinwar là trở ngại chính đối với lệnh ngừng bắn.

Chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo với Hamas?

Cái chết bất ngờ của Yahya Sinwar hiện đang tạo ra những thách thức lớn cho Hamas, đặc biệt khi phong trào này đang phải đối mặt với nhiều áp lực từ các cuộc tấn công quân sự liên tiếp của Israel. Theo các nhà quan sát, việc mất đi một nhà lãnh đạo giàu kinh nghiệm như Sinwar có thể tạm thời gây ra tình trạng rối loạn nội bộ trong tổ chức này.

Cái chết của ông Ismail Haniyeh hồi tháng 7, rồi đến nay là cái chết của Yahya Sinwar tiếp tục là một đòn giáng mạnh đối với Hamas và để lại khoảng trống lớn về quyền lực. Dù Hamas đã trải qua nhiều lần thay đổi lãnh đạo do các vụ ám sát của Israel, nhưng việc mất đi một nhà lãnh đạo có quan điểm cứng rắn và cách điều hành quyết liệt như ông Sinwar sẽ khiến Hamas gặp khó khăn trong việc duy trì ổn định nội bộ. Đồng thời, sự ra đi của ông Sinwar cũng có thể ảnh hưởng đến tinh thần và động lực chiến đấu của các tay súng Hamas, đặc biệt là trong bối cảnh tổ chức này đang đối diện với nhiều áp lực từ phía Israel.

Hiện vẫn chưa rõ ai sẽ thay thế ông Sinwar. Nhiều lãnh đạo cấp cao của Hamas và các cấp dưới của Sinwar đã thiệt mạng trong những năm qua. Hiện trong số các nhà lãnh đạo tối cao, ứng cử viên rõ ràng nhất - nhân vật Hamas nổi bật nhất vẫn còn sống, là Khaled Meshaal, một thành viên sáng lập của nhóm, người từng là Chủ tịch của Cục Chính trị Hamas từ năm 1996 đến năm 2017, khi ông bị thay thế bởi ông Haniyeh. Ông Meshaal hiện đang làm việc tại Qatar. Hamas cũng có thể chọn một gương mặt trẻ hơn từ trong Bộ Chính trị của mình - cơ quan ra quyết định chính của tổ chức.

Cái chết của Sinwar có ý nghĩa gì với Israel?

Đài phát thanh Kan của Israel đưa tin rằng thủ lĩnh Hamas đã bị tiêu diệt "một cách tình cờ" trong chiến dịch không kích lần này của Israel vào Dải Gaza, chứ không phải do thu thập thông tin tình báo. Tuy nhiên, trên thực tế, chiến dịch săn lùng ông Sinwar đã kéo dài nhiều năm qua do thái độ cứng rắn của ông đối với Israel và phía Mỹ đã liệt Sinwar vào danh sách “khủng bố toàn cầu đặc biệt”. Vì vậy, dù bằng cách nào, đối với Israel và các đồng minh, cái chết của Sinwar vẫn được coi là một chiến thắng chính trị và là cơ hội cho một thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza.

Các chuyên gia nhận định rằng, việc ông Sinwar - nhà lãnh đạo cứng rắn của Hamas và được coi là người cản trở thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza - thiệt mạng sẽ mở ra cơ hội cho Israel tiến tới một thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza.

Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng cho rằng đây là tín hiệu tích cực, có thể mở ra chương mới cho người Israel và Palestine. Phát biểu hôm 17/10, Tổng thống Joe Biden nhắc lại rằng hàng chục người Mỹ đã thiệt mạng hoặc bị bắt làm con tin trong cuộc tấn công do Sinwar lên kế hoạch.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen nhận định cái chết của Yahya Sinwar chắc chắn làm suy yếu Hamas một cách đáng kể. Chủ tịch Ủy ban châu Âu tiết lộ hiện nay, các cuộc thảo luận về các điều kiện để đạt được hòa bình lâu dài dẫn đến giải pháp hai nhà nước đang được tiến hành.

Các nước đồng minh khác của Israel phần lớn cũng cho rằng đây là một cơ hội cho Israel. Tổng thống Pháp Emanuel Macron nhận định rằng cái chết của thủ lĩnh Hamas là một bước ngoặt và cho rằng cần nắm bắt thời điểm này để giải thoát toàn bộ các con tin và chấm dứt xung đột. Trong khi đó, Bộ trưởng Ngoại giao Đức Annalena Baerbock cho biết Hamas nên “ngay lập tức thả tất cả các con tin” mà họ bắt giữ trong cuộc tấn công ngày 7/10/2023 vào Israel “và hạ vũ khí.”

Về phần mình, Thủ tướng Netanyahu cho rằng cái chết của Sinwar chưa phải là kết thúc nhưng là khởi đầu của một kết thúc nếu Hamas từ bỏ vũ khí. Ông Netanyahu khẳng định chiến dịch quân sự ở Gaza vẫn chưa kết thúc cho đến khi toàn bộ con tin được trở về nhà.

Hiện tại, sự chú ý đang đổ dồn vào những con tin còn lại bị giam giữ ở Gaza. Nhiều gia đình lo sợ rằng nhiều người khác có thể bị giết để trả thù cho cái chết của Sinwar. Theo số liệu của Israel, hiện vẫn còn 101 trong số 254 con tin bị bắt cóc vào ngày 7/10/2023, đang bị Hamas giam giữ, mặc dù chính quyền Israel tin rằng có tới một nửa trong số đó có thể đã chết.

Tuy nhiên, các nhà quân sát cho rằng cơ hội đạt được thỏa thuận ngừng bắn và đưa con tin trở về nhà sẽ phụ thuộc rất nhiều vào việc ai sẽ trở thành lãnh đạo mới của Hamas.

Việc Yahya Sinwar thiệt mạng, có thể là một thời điểm then chốt trong cuộc chiến ở Gaza và cuộc xung đột rộng lớn hơn ở Trung Đông. Thậm chí đây có thể là cơ hội để chấm dứt xung đột, nhưng chỉ khi cả hai bên trong cuộc chiến đều coi đó là cơ hội.

Để tận dụng cơ hội này, Israel sẽ cần phải xem xét lại chiến lược của mình ở Gaza. Trước hết, điều đó có nghĩa là đạt được thỏa thuận ngừng bắn trong khi cho phép chính quyền Palestine quay trở lại Gaza, nắm quyền kiểm soát mọi hoạt động dân sự. Một lệnh ngừng bắn ở Gaza cũng sẽ dẫn đến việc chấm dứt các cuộc giao tranh với Hezbollah dọc biên giới phía Bắc của Israel và tất nhiên sẽ dẫn đến việc thả các con tin - một mục tiêu chính của Israel.

Khởi đầu của vòng xoáy xung đột mới? 

Mặc dù một số ý kiến coi cái chết của Sinwar là một cơ hội với Israel, tuy nhiên, theo một số nhà quan sát, diễn biến mới có thể làm gia tăng sự thù địch ở các quốc gia Ả Rập. Sự kiện này sẽ không khiến Hamas ngừng kháng cự, mà còn có thể kích hoạt một chuỗi phản ứng dây chuyền từ các nhóm vũ trang khác trong khu vực. Hezbollah ở Liban, Houthi ở Yemen hay các tổ chức vũ trang ở Iraq có thể xem đây là lý do để tăng cường các hoạt động quân sự chống lại Israel, thể hiện sự ủng hộ người Palestine.

Ông Daniel Levy, Chủ tịch Dự án Mỹ -Trung Đông và cựu cố vấn của Chính phủ Israel, nhận định rằng, việc tiêu diệt Yahya Sinwar sẽ không chấm dứt sự kháng cự của người Palestine trước sự đàn áp từ Israel.

Ông Levy nhấn mạnh rằng cái chết của ông Sinwar sẽ không chấm dứt sự phản kháng mà thay vào đó có thể biến ông thành một biểu tượng của phong trào Hamas, gia tăng sức mạnh cho lý tưởng của người Palestine.

Danny Citrinowicz - Thành viên không thường trú của Chương trình Trung Đông của Hội đồng Đại Tây Dương cũng cho rằng: “Mặc dù sự kiện này quan trọng đến đâu, nó cũng sẽ không giải quyết được các vấn đề chiến lược của Israel nếu chính sách hiện tại của Chính phủ Israel không thay đổi. Có thể khẳng định rằng ngay cả sau khi Sinwar đã chết, tổ chức Hamas sẽ không sụp đổ. Do đó, cuộc chiến sẽ tiếp tục, mà không có giải pháp chính trị nào ở phía trước”.

Phái đoàn Iran tại Liên hiệp quốc tuyên bố tinh thần kháng cự sẽ được củng cố hơn nữa sau vụ việc, ám chỉ khả năng đáp trả của Tehran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này tại Trung Đông.

Hezbollah cũng tuyên bố sẽ chuyển sang giai đoạn mới và leo thang trong cuộc đối đầu với Israel, tính chất sẽ được phản ánh qua các diễn biến và sự kiện trong những ngày tới.

Có thể thấy, cái chết của thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar có tác động sâu rộng đến cả Hamas và chiến lược của Israel tại Dải Gaza cũng như khu vực Trung Đông. Israel sẽ phải tính toán thật kỹ cho bước đi tiếp theo nếu muốn đưa các con tin trở về nhà và tránh đẩy khu vực vào một cuộc xung đột toàn diện hơn. Bối cảnh đó cũng đòi hỏi nỗ lực hơn nữa từ cộng đồng quốc tế nhằm giúp Israel và Hamas tìm ra giải pháp cho một thỏa thuận ngừng bắn lâu dài.