Khi công nghệ hỗ trợ việc tiếp nhận kiến thức
Ngay từ năm thứ nhất, nhiều sinh viên đã được thầy cô hướng dẫn sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ, thay vì là chỉ để đối phó làm bài tập.
Sinh viên Nguyễn Thanh Tùng, Trường Đại học CMC, chia sẻ: “Ở bậc THPT, em không được sử dụng Chat GPT vì thầy cô yêu cầu học truyền thống, lên đại học được thầy cô hướng dẫn sử dụng Chat GPT để xử lý bài tập. Hiện em sử dụng AI chiếm 70% cho mục đích học tập và cảm thấy khá cao và cần kiềm chế lại việc sử dụng AI.”
Nếu sinh viên năm nhất như Tùng còn đang học cách “kiềm chế” và sử dụng AI có hướng dẫn, thì với sinh viên năm cuối, các công cụ như ChatGPT, Gemini đã trở thành trợ lý quen thuộc trong học tập, nghiên cứu, đặc biệt là với các bài khóa luận.
Để tránh tình trạng sinh viên lạm dụng công nghệ, nhà trường không chỉ cho phép sử dụng AI mà còn “thiết kế lại” cách dạy và học, trong đó có mô hình lớp học đảo ngược và hệ thống AI giám sát, hỗ trợ quá trình tự học.
PGS.TS Nguyễn Thanh Tùng, Hiệu trưởng Trường Đại học CMC, cho biết: “Gần một năm trở lại trường thực hiện lớp học đảo ngược, sinh viên CMC phải chuẩn bị học bài ở nhà, có hệ thống AI giám sát, đọc tài liệu. Cách học này giúp sinh viên sử dụng công nghệ AI hiệu quả hơn.”
Tránh lạm dụng ChatGPT trong nhà trường
Trong tiết tin học, học sinh Thảo Nguyên (trường THCS Nguyễn Du, Hà Nội) và các bạn được thầy cô hướng dẫn ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế bìa sách. Những tiện ích của trí tuệ nhân tạo giúp em và các bạn thỏa sức sáng tạo không chỉ khi cùng làm bài tập môn tin học mà còn trong một số môn học khác.
Học sinh Thảo Nguyên bày tỏ: “Ngoài Canva ra, con đã sử dụng ChatGPT, Gemini và Leonardo AI để làm bài tập. Con sử dụng ChatGPT để tìm những câu thơ, câu văn hay cho vào trong poster. Gemini và Leonardo AI thì sử dụng để thiết kế những hình ảnh. Ngoài việc hỗ trợ làm bài tập, con thấy AI rất hiệu quả và hữu dụng."
Thực tế, ChatGPT nói riêng và các ứng dụng trí tuệ nhân tạo khác, đã và đang mang lại nhiều lợi ích trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, nhưng cũng có những tác động tiêu cực, nếu bị lạm dụng, như phụ thuộc vào công nghệ, giảm tương tác trực tiếp, gian lận trong học tập. Và nguy hiểm hơn là ảnh hưởng đến động lực học tập tích cực của học sinh.
Các quốc gia quản lý học sinh sử dụng AI
Trong bối cảnh công nghệ AI (đặc biệt AI tạo sinh như ChatGPT) phát triển nhanh chóng, nhiều quốc gia đã bắt đầu siết chặt quy định sử dụng AI trong giáo dục, nhằm không chỉ ngăn chặn gian lận học thuật mà còn hạn chế nguy cơ học sinh phụ thuộc vào máy móc, từ đó làm suy giảm khả năng tự học và tư duy phản biện. Bên cạnh đó, nhiều nước cũng cho phép sử dụng AI trong trường học theo một khuôn khổ rõ ràng, khuyến khích học sinh tiếp cận công nghệ một cách an toàn, có hướng dẫn và phù hợp với từng cấp học.
Tại Mỹ, nhiều học khu thực hiện các biện pháp hạn chế sử dụng ChatGPT. Vào tháng 1/2023, Sở Giáo dục Thành phố New York chặn chatbot này trên mạng và thiết bị trường công, do lo ngại về đạo văn và độ chính xác thông tin. Các học khu khác, như Seattle Public Schools và Los Angeles Unified School District, cũng áp dụng hạn chế tương tự. Hiện tại, Mỹ cũng tìm cách tích hợp AI vào giáo trình để hỗ trợ học tập, các trường đại học dần điều chỉnh chính sách để quản lý việc sử dụng AI một cách hợp lý, thay vì ngăn cấm hoàn toàn.
Hàn Quốc đã cấm hoàn toàn chatbot DeepSeek trong tất cả trường học, kể cả mầm non, do lo ngại về bảo mật và quyền riêng tư. Bộ Giáo dục cho biết lệnh hạn chế sẽ áp dụng cho toàn bộ cơ quan, trường học cho đến khi công cụ được xác minh an toàn. DeepSeek bị cảnh báo có thể thu thập dữ liệu nhạy cảm như thông tin thiết bị, địa chỉ IP, thói quen gõ phím và hành vi học tập của học sinh. Các trường đại học vẫn được phép dùng cho nghiên cứu nhưng phải siết chặt biện pháp an ninh.
Trung Quốc đã ban hành loạt chính sách giáo dục mới cho năm 2025, đặt ra các giới hạn rõ ràng về việc học sinh sử dụng AI tạo sinh trong lớp học. Theo hướng dẫn, học sinh tiểu học bị cấm sử dụng độc lập các công cụ AI tạo sinh không kiểm soát, nhưng giáo viên được phép dùng AI để hỗ trợ giảng dạy. Ở bậc THCS, học sinh có thể tìm hiểu cách AI phân tích và lập luận, trong khi học sinh cấp 3 chỉ được dùng AI dưới sự giám sát và trong khuôn khổ cho phép. Chính sách cũng cấm sao chép nguyên văn nội dung do AI tạo ra vào bài tập, đồng thời yêu cầu các trường lập danh sách những công cụ AI được phép dùng trong khuôn viên trường học.
Tại một số bang ở Australia như New South Wales (NSW) và Queensland, học sinh bị cấm truy cập ChatGPT và các ứng dụng AI tương tự trong trường học, đặc biệt khi làm bài tập hoặc kiểm tra. Nhà trường áp dụng tường lửa và lọc nội dung để ngăn truy cập từ mạng trường học, nhằm tránh việc sử dụng AI để gian lận hoặc phụ thuộc máy móc. Tuy nhiên, Nam Australia khuyến khích học sinh sử dụng AI trong khuôn khổ rõ ràng, thông qua nền tảng EdChat do Bộ Giáo dục phát triển. Giáo viên được đào tạo để hướng dẫn học sinh biết phần nào được phép dùng AI và phần nào phải do chính các em thực hiện, bảo đảm “liêm chính học thuật”. AI chỉ hỗ trợ giai đoạn đầu như tìm ý hoặc xây dựng khung bài, chiếm khoảng 5–10% bài đánh giá, còn việc phân tích, lập luận và tư duy phản biện phải do học sinh tự làm. Australia khẳng định quan điểm AI là công cụ hỗ trợ, không phải thứ thay thế việc học.
Trong báo cáo mới nhất của OECD năm 2023, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đã ban hành các “hướng dẫn không ràng buộc” về việc sử dụng AI tạo sinh trong trường học. Những nơi này không cấm AI, mà khuyến khích học sinh, giáo viên sử dụng một cách có trách nhiệm, trong khuôn khổ được kiểm soát. Các quốc gia tiêu biểu gồm Hàn Quốc, Pháp, cộng đồng Flemish của Bỉ, cùng một số nước Bắc Âu như Đan Mạch và Phần Lan. Mỗi nơi đều công bố khung hướng dẫn riêng, nhưng có điểm chung là đặt AI vào vai trò công cụ hỗ trợ, không phải công cụ thay thế năng lực học thuật. Khi AI được quản lý đúng cách, nó có thể giúp cá nhân hóa việc học, nâng cao hiệu quả, và tiết kiệm thời gian cho cả học sinh lẫn giáo viên.