Những ngày giáp Tết này, tâm hồn tưởng như chai sạn của tôi bỗng lại trở nên nhạy cảm và rung động khi gặp lại những mùi hương Tết quen xưa. Trong số rất nhiều mùi đặc trưng của Tết, tôi ấn tượng hơn cả với ba mùi gắn bó đậm sâu với thế hệ mình mà tôi vẫn thường hay đùa đó là "mùi Tết bao cấp".

Mùi thuốc pháo

Đã lâu lắm rồi không mấy ai còn được ngửi thấy mùi thơm đặc biệt đó nữa, nhưng nếu cố nhớ thì trong ký ức tôi nó là một thứ mùi hơi giống khói diêm mới cháy, nhưng thơm và thanh hơn rất nhiều. 

Mùi bếp than

Còn một mùi đặc biệt nữa mà tôi còn nhớ là mùi bếp than. Không hiểu tại sao, nhưng năm nào bố tôi cũng duy trì một lễ nghi đặc biệt là để bếp than đang cháy ngay giữa nhà vào đêm 30 tết. Dường như ông nghĩ rằng than đỏ sẽ mang lại vận may, còn hơi nóng của than vừa làm ấm nhà, vừa thanh tẩy bớt những điều không may năm cũ. Dĩ nhiên ông chỉ để đó qua giao thừa rồi dọn đi ngay vì để bếp than lâu trong nhà cũng không tốt cho sức khỏe.

Có thể với nhiều người thì mùi bánh chưng, hương mùi già, nhang trầm, vàng mã… vẫn gợi lên những tết xưa. Nhưng thực lòng thì với tôi, chúng chẳng hề gợi lên một ký ức nào cả. Có lẽ vì ngày nay chúng ta dùng những thứ đó quá thường xuyên. Nhưng có những đêm muộn cuối tháng, ra sân nhìn lên bầu trời đen thăm thẳm, tự dưng cảm thấy đâu đây thoang thoảng hương cỏ cựa mình vươn lên dưới mùi đất hôi nồng. Một thứ hương làm rạo rực lòng người, lại thấy sực nhớ lại một ngày tết nọ, khi gia đình còn đủ, khi bà còn sống và các bác các cô các anh các chị còn lên chúc tết sáng mùng 1.

Mùi khói xe máy

Mùi khói xe máy, lạ thay, cũng là một trong những mùi dễ gợi lại những tết xưa. Những năm bao cấp, ai có chiếc xe máy chạy cũng đã là thành đạt lắm rồi. Và mùi khói xe máy, nhất là mùi khói xe Vespa, chạy xăng pha nhớt của những vị khách giàu có đến chúc tết, đôi khi cũng giúp người ta nhớ lại một buổi sáng mùng 2 nào đó: bố mẹ chạy ra chạy vào, con cháu hớn hở đón khách đến mừng tuổi. Mùi khói xanh thơm nhẹ trong buổi sáng an lành, với những vị khách má đỏ hồng vì chạy xe máy trong giá lạnh,…

Những hương xưa mùi cũ ấy có lẽ không còn hiểu nổi với những thế hệ sinh sau năm 2000, khi đất nước đã vươn mình đứng dậy và đã đỡ khó khăn. Nhưng năm nào cũng thấy người lớn nhắc lại với nỗi niềm nuối tiếc rõ rệt về một dĩ vãng đã không bao giờ còn quay về nữa.

Kỷ niệm đẹp đôi khi chỉ vì nó là kỷ niệm, đừng cố gán cho nó những ý nghĩa nào đó quá sức nó. Tết thời bao cấp dễ làm xao lòng người đứng tuổi bây giờ vì thời đó quá khó khăn cơ cực, kiếm được tấm bánh chưng, cân giò đã có tết.

Còn nhớ khi tôi mới đi làm ở một ngân hàng lớn, các cô chú anh chị trong đó còn kể là thời bao cấp, cả phòng được thưởng tết một gói hạt tiêu cỡ bàn tay, mọi người tự chia cho nhau, mỗi người mấy chục hạt gì đó. Khổ quá nên cái gì thơm ngon một chút cũng đều thành kỷ niệm đẹp. Nhiều khi người ta hay tô hồng lên những ký ức xa, cho rằng thời xưa con người đối xử tử tế với nhau hơn. Nhưng đôi khi họ quá hiền cũng vì yếu đuối, muốn ác được cũng phải là kẻ mạnh.

Những mùi hương tết thời bao cấp, khi xã hội còn nghèo, khi phân chia giai cấp còn chưa rõ rệt, vẫn đi theo những người thời ấy cho đến già. Và những mùi hương tết năm nay cũng sẽ là ký ức của những bạn nhỏ còn đang háo hức, tò mò với cuộc đời. Người lớn hãy cố gắng cho các bạn ấy có được những mùi hương đậm tình quê hương, đất tổ để mãi sau này, khi đã lớn lên, dù lưu lạc phương trời nào, một mùi thơm nhẹ nhàng nơi góc phố xa lạ nào đó vô tình cũng có thể gợi lại cả một ngày tết xa xưa, bên cha mẹ, gia đình và tổ quốc.