Hãy hình dung thế này: bạn đi qua một ngã tư gặp đèn xanh, tăng tốc vừa phải, và ở ngã tư tiếp theo… đèn vẫn xanh. Rồi thêm một nút nữa, vẫn xanh. Bạn không phải dừng - chờ - đi liên tục, mà di chuyển liền mạch trên cả tuyến phố. Đó chính là “làn sóng xanh” - cách điều tiết giao thông đang được Hà Nội và TP.HCM thí điểm những ngày gần đây.
Nói một cách dễ hiểu, “làn sóng xanh” (Green Wave) là việc phối hợp nhịp nhàng các đèn tín hiệu liên tiếp trên một trục đường, để dòng phương tiện có thể đi liên tục nếu giữ vận tốc ổn định. Thay vì mỗi nút đèn hoạt động riêng lẻ, cả tuyến đường được “đánh nhịp” như một dòng chảy thống nhất.
Theo các kết quả ban đầu tại Hà Nội, hiệu quả là khá rõ ràng: thời gian di chuyển trên nhiều trục trung tâm được rút ngắn khoảng 20-30% so với trước đây. Với người dân đi làm mỗi ngày, điều này đồng nghĩa ít dừng xe hơn, ít căng thẳng hơn và hành trình dễ đoán hơn.
Trước kia, “làn sóng xanh” từng được áp dụng nhưng chủ yếu dựa trên tính toán cố định: khoảng cách giữa các nút giao, vận tốc trung bình dự kiến và thời gian trễ để đèn xanh ở nút sau “đón” dòng xe từ nút trước. Cách làm này chỉ hiệu quả khi lưu lượng ổn định. Chỉ cần xe đông, tốc độ thực tế giảm hoặc dòng xe từ đường nhánh nhập vào, nhịp xanh lập tức bị phá vỡ.
Điểm khác biệt của “làn sóng xanh” hiện nay nằm ở việc tích hợp công nghệ AI. Hệ thống không còn vận hành theo chu kỳ cứng, mà trở thành một mô hình điều khiển giao thông thích ứng theo thời gian thực. Camera AI liên tục ghi nhận số lượng xe, mật độ và vận tốc trên từng hướng. Khi đoàn xe di chuyển chậm hơn dự kiến, hệ thống sẽ kéo dài pha đèn xanh ở nút kế tiếp để chờ, giữ cho dòng xe không bị đứt mạch.
Không chỉ ưu tiên trục chính, AI còn phân tích tình trạng các đường nhánh. Khi đường chính đã thông thoáng nhưng đường nhánh bắt đầu ùn ứ, chu kỳ đèn sẽ được điều chỉnh linh hoạt để giải tỏa kịp thời. Trong trường hợp một hướng quá tải, đèn xanh có thể được kéo dài để “xả” xe, đồng thời rút ngắn thời gian chờ ở những hướng vắng hơn, nhằm cân bằng lợi ích giữa các luồng phương tiện.
Trên thế giới, “làn sóng xanh” đã trở thành tiêu chuẩn của nhiều đô thị thông minh. Copenhagen có làn sóng xanh riêng cho xe đạp; Singapore điều phối giao thông bằng AI với độ chính xác cao; còn tại Đức, các chu kỳ đèn được lập trình nhằm giảm tiêu thụ nhiên liệu, đặc biệt với xe tải nặng. Điểm chung là giao thông được quản trị bằng dữ liệu, không chỉ bằng kinh nghiệm.
Tại Việt Nam, việc Hà Nội và TP.HCM thí điểm mô hình này cho thấy sự chuyển dịch trong tư duy quản lý đô thị: từ điều hành thủ công sang quản trị thông minh. Theo Phòng Cảnh sát giao thông Công an thành phố Hà Nội, hệ thống camera và đèn tín hiệu tích hợp AI cho phép cảnh báo sớm các điểm ùn tắc, điều chỉnh chu kỳ đèn theo thời gian thực, qua đó giảm đáng kể nhu cầu bố trí lực lượng trực tiếp tại hiện trường.
Hiện Hà Nội đã thiết lập 6 tuyến “làn sóng xanh” trên các phố Huế, Hàng Bài, Trần Hưng Đạo, Trần Phú, Nguyễn Thái Học và Quán Sứ. Đáng chú ý, tuyến Huế - Hàng Bài cho thấy hiệu quả rõ nét: thời gian hành trình rút ngắn tới 31%, tốc độ trung bình tăng lên, số lần dừng chờ đèn đỏ và chiều dài hàng xe chờ tại các nút đều giảm.
“Làn sóng xanh” không phải là phép màu giải quyết mọi vấn đề giao thông. Nó chỉ thực sự hiệu quả khi người tham gia giao thông giữ đúng làn, đi đúng tốc độ và tuân thủ tín hiệu. Nhưng rõ ràng, đây là một bước đi cho thấy giao thông đô thị có thể được tổ chức thông minh hơn để mỗi người dân, chỉ cần đi đúng nhịp, là có thể về nhà nhanh hơn.