Mà nghe tiếng cuốc gọi hè
Giật mình tỉnh giấc giữa canh khuya, có tiếng con chim cuốc văng vẳng dội vào không gian vắng lặng, lọt qua thính giác xâm chiếm tâm hồn tôi. Thanh âm da diết ấy khuấy động khiến trong tôi khắc khoải bao nỗi niềm mà không sao nối tiếp giấc mơ còn dang dở.
Tiếng chim kêu khắc khoải, sắc lạnh như mũi dao khứa vào đêm khiến cho không gian càng tĩnh lặng. Tiếng kêu hiện hữu, người nghe có thể định vị tương đối nó ở khoảng nào đó như bên góc ruộng, bên bờ ao, trong bụi tre, nhưng cũng thật khó để xác định chính xác cụ thể vị trí của con chim.
Đều là giống loài sống và kiếm ăn ở ao đầm, đồng ruộng nhưng không thong thả, tự nhiên như cò, sếu, vạc, chim cuốc lặng lẽ chui lủi nơi bờ bụi. Hễ nghe tiếng động, đặc biệt là thấy người thì nó lủi thật nhanh hoặc vụt bay lên như một mũi tên. Có lẽ vì vậy mà người đời có thành ngữ “nhanh như cuốc lủi”. Phải nhanh mắt và tinh mắt lắm mới thấy được dáng hình nhỏ bé, gầy gò, đen đủi của loài chim này.
Chim cuốc vẫn thường kêu vào buổi trưa vắng, vào buổi chiều tà giục mặt trời lặn. Nhưng tiếng cuốc kêu trong đêm khuya thanh vắng thì dễ khiến lòng người hoài niệm bao nhiêu điều quá vãng xa xăm. Ngoài trời đêm tiếng chim da diết, trong phòng ấm tôi khắc khoải nhớ ngoại tôi. Thuở tôi còn bé, mỗi lần mẹ đi học nâng cao trình độ, tôi ở với ngoại, được ngoại chăm sóc và yêu thương. Nhà bà ngoại lưng nép dãy đồi cao, mặt hướng ra thửa ruộng nhỏ, bên phải ngôi nhà là một con kênh dẫn nước từ phía đập xa về. Hai bên con kênh là hoang dại những lùm lau, bụi lách, dải lác chen nhau mọc lên.
Trong tôi luôn hiện hữu hình ảnh gầy gò, khắc khổ của ngoại, sớm tối đi về trong tiếng cuốc kêu. Có những trưa hè, bên kia bờ kênh tiếng quắc..quắc… như hun thêm hơi nóng, còn trong nhà tiếng hát chèo từ chiếc radio chạy bằng pin lúc được lúc không. Có những đêm trăng sáng, tiếng cuốc trong veo làm cho ánh trăng như đặc quánh rồi rót xuống mặt ruộng, sóng sánh chảy vàng cả dòng kênh. Lần tôi bị thủy đậu, bọng nước mọc khắp người. Đau ê ẩm, trong cơn mơ chập chờn tôi thấy ngoại thao thức bên màn không ngủ. Thi thoảng chiếc khăn quấn tròn trên đầu thõng xuống, một tay bà đỡ lấy còn một tay vẫn không rời cái quạt mo phe phẩy dỗ giấc ngủ cho đứa cháu. Ngoài kia có tiếng con chim cuốc kêu rạc cả đêm. Tôi cứ thắc mắc vì sao con chim ấy không chịu đi ngủ. Sau này lớn lên, tôi ngẫm ra mới thấy con chim cuốc sống lặng lẽ, cơ cực nhưng nó thật chăm chỉ, chịu khó và thật là thủy chung, tình nghĩa.
Tiếng con chim kéo dài không nghỉ như đâm xuyên cả thời gian mà đưa lòng người hoài cổ. Dân gian ta xưa nghe thấu sự cô độc, bất lực trong tiếng kêu lạc giọng kia: “Thương thay con cuốc giữa trời/ Dầu kêu ra máu chẳng người nào nghe”. Chợt thấy đồng cảm biết bao với bà Huyện Thanh Quan thuở nào, lúc chiều tà qua đèo Ngang mà lòng hoang hoải chạnh nhớ nước thương nhà: “Nhớ nước đau lòng con quốc quốc/Thương nhà mỏi miệng cái gia gia”. Nhớ cụ Nguyễn Khuyến xưa, cũng nghe tiếng chim cuốc mà xa xót cho hồn Thục Đế vì vọng cố quốc mà khắc khoải thâu đêm: “Khắc khoải sầu đưa giọng lửng lơ/Ấy hồn Thục Đế thác bao giờ/ Năm canh máu chảy đêm hè vắng/ Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ”. Hay tiếng đàn của nàng Kiều khi đoàn viên nhưng nghe vẫn nỉ non, khắc khoải buồn: “Khúc đâu đầm ấm dương hòa/ Ấy là hồ điệp hay là Trang sinh/ Khúc đâu êm ái xuân tình/ Ấy hồn Thục Đế hay mình đỗ quyên?”.
Nào có được sự quý phái, sang trọng như chim loan, chim phượng; đâu có được cái nhí nhảnh, lảnh lót như chim sáo hay sơn ca; con chim cuốc tự ti, lủi thủi sống đời vất vả với nỗi lòng riêng… Nhưng quả thật không có loài chim nào lại gây thương gợi nhớ, lại dễ lay động lòng trắc ẩn của nhân gian, từ giới tao nhân mặc khách cho đến những người bình dân, như chim cuốc.
Khi gà gáy canh năm gọi mặt trời lên, chim cuốc cũng thôi kêu và tuyệt nhiên người đời không thể biết con cuốc đang ở chốn nào trong lùm cây, bụi rậm bên bờ ao, bờ ruộng kia. Nhìn ra ngoài ngõ, hoa xoan rụng tím lối đi. Tôi biết ấy là xuân đã cạn và con chim cuốc ra rả đêm qua là để gọi hè về. Thật ra, nó đang làm công việc mà thiên nhiên, tạo hóa đã giao phó cho giống loài của nó. Và thật kì diệu khi tiếng kêu của nó lại động đến lòng người, cho con người có những phút giây sống chậm để ngẫm về đời để nhìn lại mình và khơi dậy bao nhiêu cảm xúc sâu lắng, nhân văn.
Vy Phong
Ý KIẾN
Người con gái miền Nam làm dâu Hà Nội, lần đầu về nhà chồng, cô được mẹ đãi món bún thang khiến cô nhớ mãi...
Gốm Bát Tràng yêu ở màu men tinh tế. Men lam, men trắng hay men rạn là một quá trình lao động nghệ thuật của người thợ tài hoa ghi dấu tại những sản phẩm tinh xảo. Những đôi tay hoen đất cát với màu men đã biến sản phẩm thủ công thành các tác phẩm nghệ thuật bắt nguồn từ dòng đất sét tưởng như tầm thường.
Chiều đông, có một người con gái nơi Hà Nội thấp thỏm lo cho cha mình. Ở quê xa ấy, cha sẽ một mình trong khu vườn, giữa căm căm gió bấc.
Trong ký ức của tôi nhớ mãi một khung cảnh giữa trời xanh biếc, đám đông người lớn trẻ con tập trung lại cùng đứng dưới tán cây đưa tay đón cánh ngọc kỳ lân rơi để mong sẽ có cuộc sống hạnh phúc và bình an.
Mỗi lần đến Hà Nội, có một cô gái dù không sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, nhưng vẫn luôn cảm thấy ấm áp, thân quen và gần gũi như về với chính quê hương mình.
Khi xưa, có một người con đất phương Nam tập kết ra Bắc, gắn bó với Hà Nội bằng một mối tình rất đẹp và tình yêu Hà Nội đã được ông truyền lại cho cô con gái của mình.
Một ngày cuối tuần mát rượi, tôi thức dậy cùng bình minh và thong thả tập yoga đón chào ngày mới. Tôi thích không gian mát lành của buổi sớm mai chỉ có mình trong không gian của riêng mình.
Mùa bằng lăng nở, tôi thường chạy xe trên những con phố rợp tím bằng lăng để nghe bao nhung nhớ ngập tràn. Và tôi nhớ anh...
Khi ta bắt gặp vẻ đẹp tinh khiết của hoa loa kèn cũng là khoảnh khắc tiếp nối giữa mùa xuân qua mùa hạ.
Phố bắt đầu ngày mới bằng muôn màu hoa trong chợ hoa Quảng Bá. Đường Âu Cơ tươi màu sắc trong tia nắng dịu nhẹ chưa vương bụi khói. Tâm thức anh chợt lạc về câu chuyện em nói với anh ngày xưa khi anh cùng em ngang qua đoạn đường này.
Phía sau sự sầm uất của các cửa hàng mọc lên san sát ở phố cổ Hà Nội là những con ngõ siêu nhỏ, tối tăm, chật hẹp. Bên trong những con ngõ ấy, cuộc sống của những người Hà Nội đối lập hẳn với bên ngoài ồn ào, tấp nập...
Hà Nội với tôi là những thương nhớ đầu tiên từ hồi tôi đi thi đại học. Hà Nội đã lấy đi của tôi bao nhiêu nước mắt, còn là giấc mơ mà tôi chẳng thể chạm vào. Hà Nội là những kỷ niệm của tôi khi biết người thương nhập viện, là khoảnh khắc thót tim khi đưa con ra cấp cứu viện nhi, là khoảnh khắc cháy lòng khi cha bệnh trọng. Và là khoảnh khắc đi chơi về muộn, thấy những người dân lầm lũi ngủ ngon lành nơi gầm cầu, trong lòng cống...
Hà Nội đương vào khoảnh khắc giao mùa. Gánh hoa loa kèn trắng tinh khôi tỏa mùi hương dịu nhẹ giao hòa trong làn gió nhè nhẹ khiến tâm hồn đa cảm thêm khắc khoải giao cảm với đời, để mênh mang thương nhớ hương vị cà phê Giảng - thức uống trở thành một phần thân thương, một phần văn hóa của Hà Nội phố.
Tháng ba lất phất mưa xuân. Trong màn bụi nước li ti với chút se se lạnh của rét nàng Bân, những bông hoa bưởi đua nhau bung nở khoe sắc. Hoa bưởi không rực rỡ như hoa cúc, không kiêu sa như hoa hồng, không lôi cuốn như hoa ly mà lẳng lặng làm xao lòng người với màu trắng ngà quý phái và mùi hương mộc mạc, tinh khiết.
Tối nay khu phố tôi mất điện. Ngôi nhà chìm trong ánh sáng tù mù của cây đèn sạc. Tôi chợt nhớ những ngày mất điện ở quê nhà. Nhớ ngọn đèn đom đóm tỏa ra ánh sáng mỏng manh huyền ảo trong đêm thanh vắng.
Cậu em gửi cho tôi hình mẹ già đang xay bột, khiến cả một trời thương nhớ ùa về. Tôi nhớ mẹ. Mẹ tôi làm bánh mùng 3 tháng Ba.
Thành phố thức giấc bởi những âm thanh quen thuộc mỗi ngày. Sự vận động của các con phố, từng ngôi nhà tạo nên nét riêng cho khu phố cổ Hà Nội.
Chuyện ở làng quê có nhiều cái lạ với một nhà văn già sống ở thành phố. Nhiều phong tục, tập quán được gìn giữ hàng bao đời nay, mà các nhà văn hóa thường gọi là bản sắc dân tộc. Nó đáng quý và gắn bó đời sống cộng đồng thành một khối gọi là làng. Các cụ xưa thường nói còn làng là còn nước phải không?
Trong mắt những người yêu Hà Nội, thì Hà Nội không phải chỉ có 4 mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông, mà Hà Nội còn có những mùa hoa, mùa nắng, mùa mưa...và mùa lá rụng rất đẹp, lãng mạn, đầy quyến rũ.
Giật mình tỉnh giấc giữa canh khuya, có tiếng con chim cuốc văng vẳng dội vào không gian vắng lặng, lọt qua thính giác xâm chiếm tâm hồn tôi. Thanh âm da diết ấy khuấy động khiến trong tôi khắc khoải bao nỗi niềm mà không sao nối tiếp giấc mơ còn dang dở.
Vậy là tháng tư đã về. Vào một ngày tháng tư năm đó có một cô gái đến Hà Nội, và cô xa Hà Nội cũng vào một ngày tháng tư. Người xa khuất, tháng năm như nước chảy qua cầu, chỉ còn ký ức là ở lại. Hà Nội và tháng tư không biết tự bao giờ đã để lại trong trái tim cô một nỗi nhớ sâu đậm khó phai.
Có một người con gái miền Nam biết tới món bánh giò của Hà Nội qua lời kể của ba. Cái dẻo bùi của bột gạo, cái beo béo đặc trưng của bánh giò, chỉ đơn giản vậy nhưng lại khiến người ta nhớ mãi. Và giờ cô ấy đã hiểu sao ngày xưa ba mình lại ưa món bánh giò đến vậy.
Người con gái, trong một chiều đứng lặng dưới gốc cây, cô bắt gặp những chùm hoa bưởi trắng như mây trời, như chiêm bao. Hương bưởi đưa cô về những mùa hoa thương nhớ.
Có một món ăn dân dã đi cùng một người từ Bắc vào Nam. Nó mộc mạc mà đậm đà như tình quê, tình người. Đó là món lạc rang, hay gọi theo người miền Nam là món đậu phộng rang.
Cứ mỗi độ tháng 3 đến, những người dân sống tại xã An Mỹ (Mỹ Đức, Hà Nội) lại được chiêm ngưỡng vẻ tuyệt đẹp của hoa gạo. Những cây gạo nở hoa đỏ rực như thắp những đốm lửa giữa khoảng trời mênh mang, tô điểm quang cảnh và tạo nên nét đặc trưng của làng quê Bắc Bộ.
Trời dần chuyển sang cái oi bức của cuối xuân đầu hè. Tôi ngó ra ngõ thấy nắng đậu lưng chừng bên tường ướp vàng vài ba ô gạch, chợt nhớ tới tuổi thơ dữ dội của những ngày xưa lúc còn thơ ấu - cái thời mà cây kem vẫn được định giá bằng những đôi dép đứt.
Xuân đã sang đến hai phần chặng đường. Lộc non biêng biếc. Không gian các miền quê thoang thoảng hương xoan, hương bưởi, khiến con người không thể không thở thật chậm và sâu. Mùa xuân đã chín. Trên nền xanh miên man, trung du bỗng rộ lên màu đỏ rực của hoa gạo.
Bạn có thường ngồi nhâm nhi một ly cà phê nơi góc phố để nhìn ngắm ngã tư đường khi bình minh đến, hoặc thưởng thức những món ăn bình dân nơi ấy lúc trời về khuya, ngắm nhìn những sắc màu cuộc sống và lắng nghe những thanh âm của phố phường?
Đều đặn tuần sáu ngày, ròng rã suốt bảy năm trời, nắm cơm của mẹ cùng chúng tôi đến trường. Anh em tôi nên vóc nên hình, trưởng thành là nhờ nắm cơm ấy, học được bằng này bằng nọ cũng nhờ nắm cơm ấy...
Có lẽ, cái se lạnh còn vương lại của mùa đông hay làm cho lòng người hoài niệm về quá khứ và nhớ về một mối tình còn dang dở thuở đôi mươi. Như ai đó từng nói, đôi khi yêu một người, rồi sẽ yêu luôn cả thành phố ấy. Chỉ cần nghĩ tới nơi chốn hai người từng hò hẹn, con phố nơi hai người từng nắm tay là bao điều nhớ thương lại trào về, khiến nơi chốn ấy cũng trở nên có hồn đến lạ.
Thời gian trôi đi, mỗi thành viên trong gia đình sẽ đều thay đổi qua tháng năm. Những bức ảnh gia đình, dù cầu kỳ hay giản dị, dù trang trọng hay thoải mái, tự do chỉ cần lưu lại được những giờ phút hạnh phúc đầm ấm bên nhau là tuyệt lắm rồi!
Cho đến khi năm tháng bồi đắp để chúng ta lớn lên và trưởng thành, sẽ có một lúc nào đó, ta nhận ra rằng: Tết không phải chỉ định lượng từ ngày 30 - ngày cuối cùng của năm cũ đến thời điểm hóa vàng, mà Tết sẽ bắt đầu kể từ khi những mùi rất riêng của nó len lỏi trong cái giá buốt của gió bấc những ngày tháng Chạp.
Có khi nào khi trời đất chập chùng mưa bụi. Những ngọn gió lạnh len lỏi vào xống áo, cây cỏ bỗng nảy chồi non, loang loáng sắc đào hoa xuống phố, thoang thoảng hương mùi già, bạn mới giật mình tự hỏi: Mùa Tết đã đến rồi ư?
"Đi công viên chơi đi!", cứ tầm mùng 3 Tết là mấy đứa bạn cùng khu tập thể lại chạy đến rủ rê. Ừ đi thì đi, sau những trò chơi thường nhật, chúc tụng gia đình họ hàng, găm tiền "mừng tuổi" lưng lửng túi, thì việc đi chơi cũng là cái thú ngày Tết, nhất là với đám trẻ nhỏ mười hai, mười ba như chúng tôi.
Mặc dù không có hình, có dáng nhưng mùi hương lại có sức mạnh đặc biệt khi có thể chiếm trọn cảm xúc, tâm trí, ký ức của chúng ta. Trong số nhiều mùi hương đã bám rễ trong tâm hồn mình, với tôi mùi của Tết sâu đậm, có khả năng gợi nhớ và có ý nghĩa thiêng liêng hơn cả. Những mùi hương thân quen ấy đã đi theo tôi qua bao năm năm tháng cuộc đời và giờ đây đã chiếm một vị trí quan trọng trong tâm thức. Để mỗi khi Tết đến, những mùi hương kỳ diệu ấy lại thức dậy khiến lòng dạ tôi nôn nao với những cảm xúc phấn chấn, bồi hồi khó tả.
Cuộc sống giờ đây đã có nhiều đổi thay nhưng dù có thay đổi đến thế nào thì mỗi khi đến Tết người Hà Nội lại không thể không nhớ về những cái "Tết cũ", "Tết xưa" với bao tình cảm nhớ thương, trân trọng. Tản văn dưới đây của nhà thơ, nhà báo Nguyễn Quang Hưng sẽ giúp chúng ta hồi tưởng lại không khí Tết của cái thời chưa xa ấy.
0