Mỹ mở đường cho xuất khẩu chip sang Trung Quốc
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 8/12 có bài đăng trên nền tảng mạng xã hội Truth Social thông báo rằng ông đã đạt được thỏa thuận với nhà lãnh đạo Trung Quốc để cho phép NVIDIA bán chip AI tiên tiến H200 cho các khách hàng được cấp phép tại Trung Quốc và các quốc gia khác, với điều kiện 25% doanh số bán chip sẽ được trả cho chính phủ Mỹ. Con số này cao hơn mức 15% mà ông đề xuất vào tháng 8, và các quan chức Nhà Trắng đã xác nhận tỷ lệ này. Tuy nhiên, chip Blackwell tiên tiến nhất của Nvidia không nằm trong thỏa thuận này.
Theo ông Trump, chính sách mới nhằm đảm bảo các mục tiêu: hỗ trợ việc làm tại Mỹ, củng cố năng lực sản xuất trong nước và mang lại lợi ích cho người nộp thuế. Dựa trên ước tính doanh thu đóng góp hàng quý là 10 tỷ đô la từ Trung Quốc đại lục, việc cho phép xuất khẩu H200 sẽ mang lại cho chính phủ Mỹ ít nhất 10 tỷ đô la lợi nhuận hàng năm.
Hiện Bộ Thương mại Mỹ đang hoàn tất các điều khoản chi tiết trước khi cấp phép chính thức cho Nvidia, và cách tiếp cận tương tự sẽ được áp dụng cho công ty sản xuất chip AMD, Intel và các công ty Mỹ khác.
Một quan chức Nhà Trắng cho biết khoản phí 25% này sẽ được thu dưới dạng thuế nhập khẩu đối với chip nhập khẩu từ Đài Loan (Trung Quốc), nơi sản xuất chip cho Mỹ, và các chip này sẽ được các quan chức Mỹ kiểm tra an ninh trước khi xuất khẩu sang Trung Quốc.
Thông báo này đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong chính sách xuất khẩu chip AI tiên tiến của Mỹ. Trước đó, chính quyền Biden lo ngại rằng việc Trung Quốc sử dụng chip tiên tiến của Mỹ cho mục đích quân sự có thể gián tiếp giúp Trung Quốc tăng cường đáng kể năng lực quân sự nên đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu nghiêm ngặt đối với chất bán dẫn và yêu cầu các công ty liên quan của Mỹ sản xuất chip phiên bản ít tiên tiến hơn dành riêng cho thị trường Trung Quốc.
Tổng thống Trump đã nhiều lần chỉ trích cách tiếp cận của chính quyền Biden, nói rằng biện pháp thắt chặt xuất khẩu chip tiên tiến này "buộc các công ty của Mỹ phải chi hàng tỷ đô la để sản xuất các sản phẩm 'hạ cấp' mà không ai muốn mua."
Động thái của ông Trump diễn ra sau những nỗ lực vận động không ngừng nghỉ từ Jensen Huang, Giám đốc điều hành của Nvidia, và David Sacks, người phụ trách vấn đề trí tuệ nhân tạo và tiền điện tử của Nhà Trắng.
Sau quyết định này, Nvidia tuyên bố rằng: " Việc cung cấp chip H200 cho các khách hàng thương mại được Bộ Thương mại Mỹ phê duyệt sẽ đạt được sự cân bằng rất có lợi cho Mỹ, giúp duy trì việc làm và sản xuất trong nước.” Đối với Nvidia, việc nối lại xuất khẩu sang Trung Quốc là một thắng lợi thương mại lớn đối với Nvidia, vì Trung Quốc chiếm khoảng 13% doanh thu của hãng và là nơi đặt trụ sở của khoảng một nửa số nhà phát triển AI toàn cầu.
Chip H200 là gì?
Từ đầu năm, Nvidia đã tiết lộ rằng chính phủ Mỹ đồng ý cho công ty này xuất khẩu phiên bản riêng chip máy tính H20 cho Trung Quốc. Còn theo thông báo lần này của ông Trump, Nvida sẽ xuất khẩu chip H200 - phiên bản cao cấp hơn của H20. Tuy nhiên, H200 vẫn không phải dòng mạnh nhất của Nvidia, vốn đang dẫn đầu toàn cầu trong lĩnh vực bán dẫn cho trí tuệ nhân tạo. Vậy loại chip H200 nghĩa là gì và chip này có thể đáp ứng được yêu cầu phát triển trí tuệ nhân tạo mạnh mẽ của Trung Quốc hay không?
Vào tháng 11/2023, Nvidia chính thức phát hành chip H200 và bắt đầu nhận đơn đặt hàng chip này cho khách hàng toàn cầu và các nhà cung cấp dịch vụ đám mây vào quý 2/2024. H200 là một phần của thế hệ chip Hopper của Nvidia, đứng thứ hai sau dòng Blackwell và hai thế hệ sau dòng Rubin sắp ra mắt.
Đến năm 2024, H200 là một sản phẩm cực kỳ tiên tiến, với sức mạnh tính toán FP16 là 1979T, trong khi loại chip H20 đặc biệt dành cho thị trường Trung Quốc chỉ có 148T. Băng thông kết nối của H200 cũng gấp đôi so với H20, đạt 900GB/giây.
Tuy nhiên, đến cuối năm 2025, các sản phẩm như B200, dựa trên kiến trúc Blackwell, đã được ra mắt và trở thành những sản phẩm dẫn đầu ngành, đẩy H200 dựa trên kiến trúc Hopper xuống vị trí thứ yếu hơn, trở thành một sản phẩm tương đối lỗi thời.
Chuyên gia nghiên cứu trong ngành cho biết việc dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu H200 là phù hợp với kỳ vọng của ngành bán dẫn của Mỹ, giúp trấn an thị trường nội địa rằng Mỹ vẫn đi trước một bước trong lĩnh vực này.
Đối với Trung Quốc, nước này gần đây đã cảnh báo hạn chế sử dụng H20, cho thấy sự không hài lòng với các phiên bản chip bị cắt giảm hiệu năng do quy định của Mỹ. Trong bối cảnh các giải pháp thay thế trong nước chưa đạt hiệu năng tương đương, H200 được xem là lựa chọn hấp dẫn cho các doanh nghiệp đang mở rộng hạ tầng AI.
Tác động tới cuộc đua công nghệ Mỹ - Trung Quốc
Chip bán dẫn AI đã trở thành tâm điểm trong cuộc đua công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Trong những năm gần đây, Washington liên tục siết chặt xuất khẩu các chip cao cấp sang Trung Quốc nhằm hạn chế năng lực AI và quân sự của Bắc Kinh. Đáp lại, Trung Quốc đẩy mạnh chiến lược tự chủ bán dẫn nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào chip Nvidia để phục vụ các mô hình AI thế hệ mới. Vậy việc Mỹ cho phép xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc đua công nghệ giữa hai nước?
Mặc dù ông Trump đã đưa ra quyết định này như một lời chào thân thiện với Trung Quốc, nhưng Bắc Kinh vẫn chưa công khai đồng ý cho phép nhập khẩu các sản phẩm H200 của Nvidia. Họ cũng chưa công khai bác bỏ chúng.
"Chúng tôi đã ghi nhận các báo cáo liên quan. Trung Quốc luôn chủ trương Trung Quốc và Hoa Kỳ đạt được lợi ích chung và kết quả đôi bên cùng có lợi thông qua hợp tác."
Trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã cảnh báo các công ty công nghệ Trung Quốc không mua chip Nvidia phiên bản hạ cấp cho thị trường Trung Quốc, bao gồm H20, RTX 6000D và L20. Cơ quan Quản lý Không gian mạng Trung Quốc vào tháng 7 cũng đã cáo buộc chip H20 của Nvidia có khả năng chứa rủi ro bảo mật, nhưng Nvidia đã bác bỏ cáo buộc này.
Ông Jensen Huang cũng bày tỏ lo ngại - không chắc chắn liệu khách hàng đại lục có muốn chip H200 hay không, vì hiệu năng của sản phẩm không còn tiên tiến nữa, mặc dù, xét về sức mạnh tính toán, H200 rõ ràng vượt trội hơn so với H20 trước đó.
Trung Quốc đã tích cực phát triển công nghệ bán dẫn trong những năm gần đây, nhằm giảm sự phụ thuộc vào chip phương Tây. Hãng tin Bloomberg cho biết Trung Quốc đang cân nhắc một gói ưu đãi trị giá lên tới 70 tỷ đô la để hỗ trợ ngành công nghiệp sản xuất chip trong nước, nhấn mạnh quyết tâm của Trung Quốc trong việc giảm sự phụ thuộc vào các nhà sản xuất chip nước ngoài như Nvidia. Điều này cho thấy chính phủ sẽ tiếp tục hỗ trợ các công ty như Huawei và Cambricon Technologies Corp. ngay cả khi H200 đã được Mỹ cho phép xuất khẩu vào Trung Quốc.
Trước mắt, với việc chip đạt tiêu chuẩn xuất khẩu được phép sử dụng trở lại, sự phát triển AI ở Trung Quốc có khả năng sẽ tăng tốc, khi các công ty vượt qua các giải pháp tạm thời và tiếp tục huấn luyện và suy luận mô hình quy mô đầy đủ.
Về phía Mỹ, chính sách mới của ông Trump được xem là bước đi mang tính “thỏa hiệp”: cho phép doanh nghiệp Mỹ tham gia thị trường Trung Quốc nhưng dưới một cơ chế kiểm soát chặt chẽ và đảm bảo lợi ích tài chính cho Mỹ.
Về mặt lợi nhuận, trước đây, ông Jensen Huang đã nhiều lần tuyên bố rằng “thị phần tại Trung Quốc đại lục là 0”, và việc phê duyệt xuất khẩu H200 sẽ mang lại những cơ hội mới, đặc biệt là với hiệu năng vượt trội so với phiên bản H20 rút gọn, khiến nó trở nên hấp dẫn hơn đối với khách hàng.
"Thị trường Trung Quốc rất lớn và sôi động, một thị trường đầy sức sống với rất nhiều nhà phát triển và những nhà phát triển đó tạo ra công nghệ AI được xuất khẩu từ Trung Quốc ra khắp thế giới. Vì vậy, nếu nền tảng công nghệ của Mỹ có thể vận hành các mô hình AI, thì điều đó tốt cho Mỹ và toàn thế giới."
Theo dữ liệu đã được công bố trước đó, tổng doanh thu của Nvidia tại thị trường Trung Quốc đại lục trong năm 2024 là 17,1 tỷ USD. Nếu việc xuất khẩu H200 diễn ra suôn sẻ, doanh thu từ các sản phẩm trung tâm dữ liệu tại thị trường Trung Quốc dự kiến sẽ đạt mức cao kỷ lục.
Nvidia không phải là công ty duy nhất nhận được sự cho phép xuất khẩu sang Trung Quốc. Công ty chip AMD trước đó đã xác nhận rằng lệnh cấm đã được dỡ bỏ, cho phép xuất khẩu chip MI308 sang khách hàng đại lục.
Câu hỏi là liệu Nvidia có thể phục hồi doanh thu từ Trung Quốc hay không, một thị trường trung tâm dữ liệu mà hãng đã loại bỏ hoàn toàn khỏi dự báo của mình, nhưng CEO Jensen Huang ước tính đạt 50 tỷ đô la trong năm nay. Các nhà phân tích của Bloomberg Intelligence ước tính doanh thu hàng năm của H200 tại Trung Quốc là 10 tỷ đô la – nhưng chỉ khi quốc gia này chấp nhận chip của công ty Mỹ.
Về vị thế của Mỹ trong cuộc đua công nghệ, Jay Dawani, Giám đốc điều hành của nhà cung cấp phần mềm AI Lemurian Labs cho rằng nếu Mỹ nới lỏng xuất khẩu chip- chỉ hạn chế các GPU tiên tiến thực sự trong khi cho phép xuất khẩu các linh kiện tầm trung - thì Mỹ có thể sẽ vẫn duy trì được lợi thế của mình trong lĩnh vực này. Nhưng nếu các chính sách thất bại, hoặc hiệu quả của Trung Quốc vượt trội hơn sự đổi mới của Mỹ, thì vị trí dẫn đầu của Mỹ có thể thu hẹp nhanh chóng.
Những tranh cãi tại Quốc hội Mỹ
Việc dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu chip của Nividia biến việc tiếp cận thị trường thành cơ chế chia sẻ doanh thu, đồng thời làm dấy lên những lo ngại về tác động của nó đối với cả thương mại và an ninh quốc gia của Mỹ. Một số nghị sĩ trong Quốc hội Mỹ lo ngại về việc mất đi "khả năng duy trì vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo" nếu xuất khẩu chip cho Trung Quốc. Vì vậy, việc quyết định này của Tổng thống Trump có được Quốc hội Mỹ thông qua hay không vẫn là một điều chưa thể chắc chắn.
Các nghị sĩ Đảng Dân chủ tại Quốc hội đã nhanh chóng lên tiếng phản đối quyết định của Tổng thống Donald Trump. Các nghị sĩ đã mô tả quyết định này là một "thất bại lớn về kinh tế và an ninh quốc gia", cho rằng điều này sẽ có lợi cho sự phát triển công nghiệp và quân sự của Trung Quốc.
"Đánh đổi an ninh quốc gia lấy lợi thế thương mại là một sai lầm nghiêm trọng... Nó đi ngược lại chính sách nhất quán của cả chính quyền Dân chủ và Cộng hòa."
Trước đó, hôm 4/12, các thượng nghị sĩ từ cả hai đảng của Mỹ đã đệ trình một dự luật nhằm ngăn chặn chính quyền của Tổng thống Donald Trump nới lỏng các hạn chế đối với việc Trung Quốc tiếp cận chip trí tuệ nhân tạo trong vòng 2,5 năm. Dự luật yêu cầu Bộ Thương mại, cơ quan giám sát kiểm soát xuất khẩu, từ chối bất kỳ đơn xin cấp phép nào cho các chip trí tuệ nhân tạo tiên tiến hơn của Mỹ so với những chip hiện được phép bán cho Trung Quốc, Nga, Iran hoặc Triều Tiên trong 30 tháng. Sau đó, Bộ Thương mại phải báo cáo với Quốc hội một tháng trước khi bất kỳ thay đổi quy định nào được đề xuất có hiệu lực.
Bộ Thương mại Mỹ hiện vẫn chưa phản hồi về quyết định mới nhất của Tổng thống Trump. Một nhà nghiên cứu chính sách công nghệ cho biết “Bộ Thương mại và Quốc hội Mỹ có thể không hài lòng về điều này, và khả năng đề xuất này được thực hiện là rất đáng ngờ.
Tuy nhiên, trước đó, giấy phép xuất khẩu H200 đã được ông Trump công bố trên mạng xã hội - điều đó có nghĩa là một sự đồng thuận cơ bản đã đạt được giữa nhánh hành pháp và lập pháp của Mỹ. Giới phân tích cho rằng “Ngay cả khi ai đó không đồng ý, ông Trump vẫn có công cụ để kiềm chế họ”. Điều còn lại là làm thế nào để giải quyết các thủ tục liên quan đến chính sách và các vấn đề thực thi, điều này sẽ cần thời gian để xử lý.
Thử thách thực sự đối với ngành chip AI của Mỹ là liệu các công ty Mỹ có thể tận dụng doanh số bán hàng được khôi phục tại Trung Quốc để tài trợ cho những đột phá về phát triển trí tuệ nhân tạo trong nước hay không. Theo nghĩa đó, việc đảo ngược lệnh cấm chip không chỉ là một quyết định kinh doanh - mà còn là một nước cờ chiến lược của Mỹ đặt cược vào khả năng duy trì vị trí dẫn đầu lâu dài trong cuộc đua AI toàn cầu. Điều này cho thấy sự phức tạp và tính chiến lược của cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc, nơi cả hai bên đều dùng chip như một công cụ để giành lợi thế về cho mình.