Vòng xoáy căng thẳng mới

Theo Lầu Năm Góc, Mỹ đã triển khai máy bay chiến đấu từ tàu sân bay Harry S. Truman, thực hiện các cuộc không kích vào Thủ đô Sanaa và tỉnh Saada của Yemen. Tại Thủ đô Sanaa, máy bay Mỹ đã nhắm vào một khu phố được cho là nơi sinh sống của một số lãnh đạo lực lượng Houthi. Tại tỉnh Saada, một cuộc tấn công vào nhà máy điện tại thị trấn Dahyan đã gây mất điện diện rộng. Dahyan cũng là nơi thủ lĩnh Houthi, Abdul Malik al-Houthi, thường tiếp xúc với các thành viên trong tổ chức. Tại thành phố Taiz, phía Tây Nam Yemen, nhân chứng cho biết các cuộc không kích đã nhằm vào các địa điểm quân sự của Houthi.

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Mike Waltz khẳng định, chiến dịch quân sự lần này không chỉ đơn thuần là những đợt tấn công trả đũa lẻ tẻ, mà là một chiến lược có chủ đích nhằm loại bỏ các lãnh đạo Houthi và buộc Iran phải chịu trách nhiệm.

Tổng thống Mỹ Trump cảnh báo Iran – nước hậu thuẫn chính của Houthi – rằng họ cần ngay lập tức ngừng hỗ trợ nhóm này. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cảnh báo, Iran sẽ bị trừng phạt nếu tiếp tục hỗ trợ Houthi. Theo các quan chức Mỹ, các cuộc không kích nhằm vào lực lượng Houthi tại Yemen sẽ còn tiếp tục trong nhiều ngày, thậm chí nhiều tuần, đánh dấu chiến dịch quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức vào tháng 1/2025 vừa qua.

Trước động thái này, lực lượng Houthi đã lên án các cuộc tấn công của Mỹ, tuyên bố sẽ có biện pháp đáp trả quyết liệt.

Đáp lại, chỉ huy cấp cao của lực lượng vệ binh cách mạng Iran, ông Hossein Salami cho biết Houthi đã đưa ra quyết định chiến lược và hoạt động của riêng mình, và Tehran sẽ phản ứng quyết liệt với bất kỳ hành động nào chống lại nước này.

Theo một số nhà phân tích thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, các cuộc không kích mới nhất của Mỹ nhắm vào các thành trì của Houthi đánh dấu sự thay đổi quan trọng trong chính sách của Washington đối với Houthi, báo hiệu một giai đoạn đối đầu căng thẳng hơn tại Trung Đông. Chiến dịch này hoàn toàn phù hợp với những tuyên bố trước đó của chính quyền Tổng thống Donald Trump rằng Mỹ cần có lập trường cứng rắn hơn đối với lực lượng Houthi.

Trước động thái của Mỹ, Bộ Ngoại giao Iran lên án các cuộc không kích vào Yemen, gọi đây là “sự vi phạm nghiêm trọng các nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế”. Ngoại trưởng Iran Abbas Araqchi tuyên bố Washington “không có thẩm quyền hoặc vai trò nào trong việc quyết định chính sách đối ngoại của Iran”. Trong khi đó, Nga cũng kêu gọi Mỹ chấm dứt hành động quân sự. Theo thông báo của Bộ Ngoại giao Nga ngày 16/3, Ngoại trưởng Sergei Lavrov đã có cuộc điện đàm với người đồng cấp Mỹ Marco Rubio, nhấn mạnh sự cần thiết của việc ngừng sử dụng vũ lực và tìm kiếm giải pháp thông qua đối thoại chính trị.

Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã kêu gọi “kiềm chế tối đa và chấm dứt mọi hoạt động quân sự” tại Yemen. Theo hãng tin Al Jazeera, các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào lực lượng Houthi đến nay đã khiến gần 60 người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương.

Tín hiệu răn đe hay bước đi chiến lược?

Các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào lực lượng Houthi tại Yemen đánh dấu một bước leo thang mới trong cuộc đối đầu tại Trung Đông. Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến quyết định này của Washington? Liệu đây có phải là một bước đi trong chiến lược rộng lớn hơn của Mỹ tại khu vực nhiều bất ổn này?

Lực lượng Houthi là một nhóm phiến quân kiểm soát phần lớn Yemen, bao gồm Thủ đô Sanaa và các khu vực phía Tây Bắc gần Ả Rập Xê Út. Mặc dù được thành lập từ những năm 1990, nhưng Houthi chỉ thực sự gây chú ý vào năm 2014 khi lật đổ chính phủ Yemen. Nhóm này hiện đang nắm giữ trong tay nhiều loại vũ khí tầm xa nguy hiểm và chính xác, cùng với kho tên lửa đang tăng lên đáng kể. Với sự hỗ trợ của Iran, trong nhiều năm, Houthi là lực lượng đối kháng với liên minh quân sự do Saudi Arabia dẫn đầu. Tuy nhiên, nhóm này có mục tiêu và tham vọng riêng, không hoàn toàn đại diện cho Iran.

Kể từ cuối năm 2023, lực lượng Houthi đã liên tục tấn công tàu thương mại và tàu chiến của Mỹ cũng như đồng minh Israel trên Biển Đỏ, để thể hiện sự phản đối cuộc tấn công của Israel vào Dải Gaza.

Biển Đỏ vốn là tuyến vận tải biển chiến lược kết nối châu Âu và châu Á, với khoảng 95% hoạt động thương mại giữa hai khu vực từng đi qua tuyến đường này. Trong khoảng thời gian từ tháng 11/2023 đến tháng 4/2024, Houthi đã thực hiện 319 cuộc tấn công vào các tàu hoạt động trên Biển Đỏ, gây gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng toàn cầu. Trước khi các cuộc tấn công diễn ra, mỗi năm có khoảng 25.000 tàu thuyền qua lại Biển Đỏ. Tuy nhiên, con số này đã giảm mạnh xuống còn 10.000 tàu. Khoảng 75% tàu thuyền của Mỹ và Anh đã buộc phải tránh Biển Đỏ, thay vào đó đi theo tuyến đường dài hơn vòng qua mũi Hảo Vọng ở Cực Nam châu Phi. Lộ trình này kéo dài thêm trung bình 10 ngày và làm tăng chi phí nhiên liệu lên khoảng 1 triệu USD cho mỗi chuyến đi.

Vì vậy, Mỹ giải thích một trong những lý do chính khi không kích Yemen là để bảo vệ tự do hàng hải, ngăn chặn các vụ tấn công của Houthi và đảm bảo an toàn cho các tuyến vận tải biển chiến lược.

Trong bài đăng trên mạng xã hội, Tổng thống Mỹ Donald Trump viết: “Những cuộc tấn công liên tục của Houthi đã khiến Mỹ và nền kinh tế thế giới thiệt hại hàng tỷ USD, đồng thời gây nguy hiểm cho mạng sống của những người vô tội”.

Lý do thứ hai khiến Mỹ phát động cuộc tấn công vào Houthi ở Yemen là do lo ngại các cuộc tấn công của Houthi đe dọa trực tiếp đến lực lượng quân sự Mỹ. Trong thời gian qua, nhóm này đã nhiều lần nhắm mục tiêu vào các tàu chiến Mỹ và đồng minh, buộc Hải quân Mỹ phải can thiệp ở mức độ nghiêm trọng nhất kể từ Thế chiến thứ hai.

Để đối phó, chính quyền Mỹ đã triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay USS Harry S. Truman và tàu ngầm mang tên lửa hành trình USS Georgia đến khu vực. Các cuộc không kích của Mỹ vào Yemen không chỉ nhằm vào các căn cứ quân sự của Houthi mà còn gửi đi thông điệp răn đe mạnh mẽ: Washington sẽ không dung thứ cho bất kỳ hành động nào đe dọa an ninh hàng hải cũng như sự hiện diện của Mỹ tại Trung Đông.

Theo ông Abbas Dahouk, cựu cố vấn quân sự và nhà phân tích của Bộ Ngoại giao Mỹ, chính quyền Tổng thống Trump đã quyết định tấn công các mục tiêu của Houthi để loại bỏ mối đe dọa đối với hoạt động vận chuyển quốc tế qua Biển Đỏ. Ông Dahouk nhấn mạnh rằng, dù không có bất kỳ cuộc tấn công nào gần đây, nhưng nguy cơ vẫn luôn hiện hữu vì lực lượng Houthi vẫn kiểm soát tình hình Biển Đỏ và có thể quyết định thời điểm cũng như mục tiêu tấn công.

Bên cạnh việc bảo vệ tuyến hàng hải chiến lược, Mỹ cũng coi cuộc không kích này là một phần trong nỗ lực kiềm chế Iran. Trong nhiều năm qua, Washington đã theo dõi chặt chẽ vai trò của Tehran tại Trung Đông, đặc biệt là trong mối quan hệ với các lực lượng vũ trang trong khu vực. Chính quyền Mỹ cáo buộc Iran đã hỗ trợ tài chính và quân sự cho Houthi, giúp nhóm này tăng cường khả năng tấn công các mục tiêu. Mỹ lo ngại rằng sự hỗ trợ của Iran dành cho Houthi có thể làm gia tăng bất ổn, ảnh hưởng đến lợi ích của Washington và đồng minh.

Do đó, ngoài mục tiêu trực tiếp là Houthi, Mỹ còn muốn gửi một thông điệp rõ ràng đến Tehran: Washington sẵn sàng sử dụng sức mạnh quân sự nếu Iran tiếp tục hậu thuẫn các lực lượng vũ trang chống đối tại khu vực. Động thái này diễn ra chỉ vài ngày sau khi chính quyền Mỹ đã đưa Houthi trở lại danh sách tổ chức khủng bố và áp đặt lệnh trừng phạt đối với các cá nhân, tổ chức hỗ trợ nhóm này.

Ông Farea Al-Muslimi, nhà phân tích tại Viện nghiên cứu Chatham House, nhận định rằng phương Tây ngày càng có mong muốn đẩy lùi lực lượng Houthi và coi đây là một phần trong chiến lược rộng hơn nhằm gây sức ép lên Iran. Theo ông, trong suy nghĩ của Tổng thống Trump, Houthi có mối liên hệ chặt chẽ với Iran. Do đó, việc tấn công nhóm này không chỉ là một hành động nhắm vào Yemen mà còn là một phần trong chiến lược gây sức ép tối đa lên Tehran, buộc Iran phải quay lại bàn đàm phán về chương trình hạt nhân. Ông Al-Muslimi cũng nhắc lại rằng, trong nhiệm kỳ đầu tiên, khi Tổng thống Trump ra lệnh tấn công bằng máy bay không người lái tiêu diệt Tướng Qassem Soleimani – chỉ huy lực lượng Quds của lực lượng vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) vào năm 2020 – ông cũng đồng thời ra lệnh tấn công Abdul Reza Shala'i, một chỉ huy IRGC tại Yemen. Điều này cho thấy chính sách của Mỹ về vấn đề này luôn nhất quán, bất kể ai nắm quyền tại Nhà Trắng.

Ngoài ra, theo một số nhà quan sát, cuộc không kích của Mỹ là nhằm phản ứng trước tình hình leo thang xung đột. Trước đó, vào tháng 1/2025, khi thỏa thuận ngừng bắn tạm thời giữa Israel và Hamas có hiệu lực, các cuộc tấn công của Houthi cũng tạm dừng. Tuy nhiên, sau khi Israel siết chặt vòng phong tỏa đối với Gaza vào đầu tháng 3, Houthi tuyên bố sẽ tiếp tục nhắm vào tàu, thuyền có liên quan đến Israel. Một số học giả lập luận, để phủ đầu trước diễn biến tình hình, Mỹ quyết định hành động trước bằng cách tiến hành không kích vào các vị trí của Houthi tại Yemen. Đây không chỉ là phản ứng quân sự mà còn là tín hiệu chính trị, khẳng định lập trường cứng rắn của Washington trong việc duy trì ổn định tại khu vực.

Chiến dịch sẽ đi bao xa?

Mặc dù các cuộc không kích nhằm vào Houthi có thể giúp bảo vệ tuyến hàng hải Biển Đỏ, nhưng hành động này cũng tiềm ẩn những hệ lụy khó lường. Nhiều chuyên gia nhận định Iran sẽ không đối đầu trực tiếp nhưng có thể gia tăng hậu thuẫn cho Houthi, kéo dài xung đột và mở rộng quy mô chiến sự. Quan trọng hơn, không kích không phải là giải pháp triệt để cho tình trạng bất ổn tại Yemen và Biển Đỏ.

Chính quyền Trump đã quyết định tăng cường các cuộc không kích, với kỳ vọng rằng một đòn đáp trả mạnh mẽ hơn có thể buộc Houthi phải chấm dứt các cuộc tấn công. Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định rằng dù Mỹ có thể làm suy yếu tạm thời năng lực quân sự của Houthi, nhưng không kích đơn thuần khó có thể chấm dứt xung đột. Lịch sử đã cho thấy Houthi kiểm soát phần lớn miền Tây Yemen từ năm 2015 và đã trụ vững trước các chiến dịch quân sự của liên minh do Ả Rập Xê Út dẫn đầu, cũng như các đợt tấn công gần đây từ Mỹ và Anh. Nhóm này đã thích nghi với chiến thuật bất đối xứng và duy trì khả năng phòng thủ hiệu quả, khiến việc tiêu diệt họ trở nên vô cùng khó khăn.

Theo tờ New York Times, hiệu quả của chiến dịch không kích còn phụ thuộc vào khả năng thu thập thông tin tình báo về Houthi. Trong quá khứ, Mỹ gặp nhiều khó khăn trong việc phát hiện và định vị hệ thống vũ khí của nhóm này. Nếu năng lực tình báo không được cải thiện, việc mở rộng tấn công cũng khó có thể thay đổi cục diện chiến trường.

Trong khi đó, Ả Rập Xê Út – từng đóng vai trò chính trong cuộc chiến chống Houthi – nay giữ lập trường trung lập, để Mỹ đơn độc đối phó với lực lượng này. Việc Riyadh không tham gia chiến dịch lần này đặt Washington vào thế khó, vì nếu xung đột tiếp tục leo thang, nguy cơ đối đầu Mỹ - Iran có thể đẩy khu vực vào vòng xoáy bất ổn nghiêm trọng hơn.

Dù các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào Houthi được xem là một phản ứng cần thiết để bảo vệ tuyến hàng hải chiến lược và kiềm chế ảnh hưởng của Iran, nhưng nguy cơ sa lầy là hoàn toàn hiện hữu. Lịch sử can thiệp quân sự của Mỹ tại Trung Đông – từ Afghanistan, Iraq đến Syria – cho thấy rằng các chiến dịch không kích đơn thuần khó có thể triệt tiêu hoàn toàn một lực lượng vũ trang được trang bị tốt và có sự hậu thuẫn từ bên ngoài. Nếu Washington không có một chiến lược dài hạn và toàn diện hơn, các cuộc không kích lực lượng Houthi ở Yemen có thể kéo Mỹ vào một vòng xoáy xung đột kéo dài, tốn kém mà không mang lại kết quả rõ ràng.