Có ý kiến nhận định rủi ro trong năm 2026 không phải là một cuộc khủng hoảng đơn lẻ, mà là một chuỗi phản ứng dây chuyền có thể dẫn tới sự sụp đổ của trật tự khu vực hình thành sau Thế chiến II. Dự báo năm 2026 sẽ trở thành một năm bản lề, khi hàng loạt điểm nóng từ Venezuela, Ukraine đến Trung Đông có thể định hình lại cán cân quyền lực toàn cầu.
Xung đột Nga – Ukraine
Cuộc xung đột Nga - Ukraine đang tiến gần sang năm thứ năm. Rất nhiều kỳ vọng được đặt ra cho dấu mốc này, trong đó có việc chấm dứt cuộc chiến đã kéo dài. Trong những ngày cuối cùng của năm 2025, thế giới vừa chứng kiến một tuần lễ ngoại giao với cường độ cao, khi các bên liên quan gồm Mỹ, Nga và Ukraine liên tục tiến hành hàng loạt cuộc hội đàm, điện đàm nhằm tìm kiếm giải pháp cho cuộc xung đột giữa Moscow và Kiev.
Trong hai ngày 20 và 21/12, đại diện Mỹ đã có các cuộc trao đổi riêng biệt với phía Ukraine và Nga tại Miami, bang Florida, Mỹ.
Hôm 25/12, Tổng thống Ukraine thông báo ông đã có cuộc điện đàm kéo dài gần một giờ với các đặc phái viên của Tổng thống Mỹ để thảo luận về "một số chi tiết thực chất" trong tiến trình đàm phán hòa bình đang diễn ra.
Ngày 28/12, Tổng thống Ukraine Zelensky đã tới khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, bang Florida để gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump. Đây là lần thứ 4 trong năm nay, Tổng thống Ukraine Zelensky tới Mỹ để gặp ông Trump nhằm tìm kiếm giải pháp cho cuộc xung đột kéo dài với Nga.
Trong khi đó, ngày 24/12, Điện Kremlin xác nhận Nga đã tiếp nhận các văn bản về kế hoạch hòa bình từ phía Mỹ. Moscow hiện đang phân tích các tài liệu này và tiếp tục đàm phán với Washington thông qua các kênh hiện có.
Đến ngày 26/12, Điện Kremlin xác nhận đã diễn ra một cuộc điện đàm giữa các quan chức Nga và Mỹ, đồng thời cho biết hai bên nhất trí tiếp tục duy trì đối thoại.
Ngay trước cuộc gặp với tổng thống Ukraine tại Mar-a-Lago, tổng thống Mỹ đã có cuộc điện đàm với tổng thống Nga. Tổng thống Mỹ bày tỏ sự tin tưởng về việc đạt được thỏa thuận hoà bình dựa trên cở sở hiện có. Ông cũng nói thêm, ông đã giải quyết xong 8 cuộc xung đột và đây là cuộc xung đột khó khăn nhất nhưng ông cũng sẽ hoàn thành việc này.
Ông Trump khẳng định, Tổng thống Nga Putin nghiêm túc trong việc muốn chấm dứt xung đột đồng thời không đưa ra bất kỳ một hạn chót nào cho việc các bên hoàn thành thoả thuận hoà bình.
“Toàn bộ nhóm của chúng ta đã làm rất tốt. Cả Nga và Ukraine đều đánh giá cao điều đó. Cả hai đều muốn thấy cuộc xung đột này kết thúc. Và chúng ta sẽ chấm dứt nó”.
Giới quan sát quốc tế nhận định rằng, mặc dù các cuộc đàm phán đã xuất hiện một số tín hiệu tích cực, con đường hướng tới một thỏa thuận hòa bình toàn diện cho cuộc xung đột kéo dài gần bốn năm tại Ukraine vẫn còn nhiều trở ngại, đặc biệt liên quan đến vấn đề kiểm soát lãnh thổ, bảo đảm an ninh và lợi ích chiến lược của các bên liên quan.
Theo kết quả khảo sát do Trung tâm Nghiên cứu Dư luận Toàn Nga (VTsIOM) công bố hôm 24/12, đa số người dân Nga kỳ vọng cuộc xung đột tại Ukraine sẽ kết thúc vào năm 2026. Đây được xem là dấu hiệu cho thấy Điện Kremlin có thể đang thăm dò phản ứng dư luận trước khả năng đạt được một thỏa thuận hòa bình, trong bối cảnh các nỗ lực ngoại giao nhằm chấm dứt xung đột đang gia tăng.
Tại buổi công bố khảo sát cuối năm, Phó Giám đốc VTsIOM Mikhail Mamonov cho biết, 70% trong số 1.600 người được hỏi cho rằng 2026 sẽ là một năm “thành công hơn” đối với Nga so với năm nay, trong đó 55% người tham gia khảo sát gắn kỳ vọng này với khả năng kết thúc "chiến dịch quân sự đặc biệt” của Nga tại Ukraine.
Tại cuộc họp báo cuối năm diễn ra vào ngày 19/12, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng khẳng định người dân Nga hiện nay tha thiết mong muốn sống trong hòa bình, không còn cảnh xung đột vũ trang trong năm mới 2026.
“Chúng tôi sẵn sàng và mong muốn kết thúc cuộc xung đột này bằng biện pháp hòa bình, dựa trên các nguyên tắc mà tôi đã nêu ra vào tháng 6 năm ngoái tại Bộ Ngoại giao Nga, và bằng việc loại bỏ những nguyên nhân gốc rễ đã dẫn đến cuộc khủng hoảng này. Chúng tôi cũng thực sự muốn sống trong hòa bình và không có bất kỳ xung đột quân sự nào vào năm tới.”
Dù vậy, ông Glen Howard, chuyên gia chiến lược về Nga và là Chủ tịch Quỹ Saratoga - một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Washington, cho rằng những thay đổi trên chưa làm thay đổi bản chất bất đồng cốt lõi. Theo ông, Tổng thống Zelensky đã chuyển từ việc bác bỏ hoàn toàn các đề xuất ban đầu sang tham gia đàm phán một cách thận trọng, song tiến trình hiện nay đang bước vào giai đoạn then chốt, nơi các giới hạn của ngoại giao ngày càng bộc lộ rõ, hơn là tạo ra động lực mới.
Dự báo về thời gian tới, ông Howard cho rằng các cuộc tiếp xúc ngoại giao nhiều khả năng vẫn tiếp diễn, song khó dẫn đến một thỏa thuận toàn diện. Thay vào đó, kịch bản dễ xảy ra là tình trạng giằng co kéo dài, trong đó đàm phán song song với xung đột quân sự.
Năm thứ năm có thể rất giống bốn năm trước đó khi Nga vẫn cố gắng giành thêm lãnh thổ, còn Ukraine trông cậy vào sự hỗ trợ của các đối tác ở phương Tây về kinh tế và quân sự. Ông Trump đang theo đuổi một thỏa thuận hòa bình mà theo đó sẽ bảo đảm an ninh cho Ukraine để đổi lấy việc Ukraine nhượng lãnh thổ.
Câu hỏi đặt ra là liệu Tổng thống Trump có quy trách nhiệm cho Nga khi các cuộc đàm phán thất bại hay quyết định rút lui hoàn toàn khỏi vai trò trung gian. Ở khía cạnh này, năm thứ năm của cuộc xung đột có thể mang tính quyết định.
Căng thẳng giữa Mỹ và Venezuela
Chính quyền Mỹ đang tăng cường hiện diện quân sự tại khu vực Caribe, nhằm gây sức ép toàn diện lên Venezuela, với trọng tâm là phong tỏa và "cách ly" nguồn dầu mỏ của quốc gia Nam Mỹ này. Các động thái mới nhất cho thấy Washington hiện ưu tiên sử dụng công cụ kinh tế kết hợp sức mạnh quân sự răn đe, thay vì leo thang trực tiếp bằng các cuộc tấn công quy mô lớn
Theo kênh CNN, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã triển khai lực lượng hải quân lớn nhất ở vùng Caribe và Tây Đại Tây Dương kể từ đỉnh điểm thời Chiến tranh Lạnh. Mục tiêu vẫn chưa rõ ràng, nhưng quân đội Mỹ đang tiến hành một chiến dịch tấn công các đối tượng bị cáo buộc buôn bán ma túy.
Ngày 23/12, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã tiến hành họp khẩn, theo yêu cầu của Venezuela, bàn về căng thẳng với Mỹ liên quan đến việc Washington tăng cường các hoạt động quân sự gần nước này và việc tịch thu tàu chở dầu của Venezuela.
Nga và Trung Quốc đã lên tiếng bày tỏ quan ngại trước các biện pháp quân sự và kinh tế của Mỹ nhằm vào Venezuela, cho rằng những động thái này chưa phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và có thể gây tác động tiêu cực.
“Chúng tôi lên án việc quân đội Mỹ bắt giữ các tàu chở dầu và việc áp đặt lệnh phong tỏa trên thực tế đối với Venezuela. Các hành động này đi ngược lại tất cả các chuẩn mực quan trọng của luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển, các nghị quyết của Hội đồng Bảo an và Hiến chương Liên hợp quốc. Sự can thiệp đang diễn ra này có thể trở thành một khuôn mẫu cho các hành động sử dụng vũ lực trong tương lai nhằm vào các quốc gia Mỹ Latinh.”
Về phía Venezuela, Đại sứ Samuel Moncada cho rằng các biện pháp của Mỹ đang tạo thêm sức ép đối với nền kinh tế và đời sống người dân Venezuela.
“Chúng tôi đang đối mặt một cường quốc hành động nằm ngoài khuôn khổ luật pháp quốc tế, yêu cầu người dân Venezuela phải rời bỏ đất nước và giao nộp lại quốc gia của mình.”
Trong khi đó, Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc Mike Waltz bác bỏ các chỉ trích, khẳng định Mỹ coi các biện pháp đang triển khai là cần thiết nhằm bảo vệ an ninh khu vực và lợi ích của nước này. Ông Waltz còn cho biết Mỹ có kế hoạch thực thi các biện pháp trừng phạt đối với Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro ở mức cao nhất.
Trong khi đó, Tổng thống Trump khẳng định Mỹ sẽ là cường quốc chi phối ở Tây bán cầu, sẵn sàng sử dụng vũ lực khi cần thiết để thúc đẩy lợi ích của Mỹ. Ngày 24/12, ông Trump xác nhận Mỹ sắp bắt đầu các cuộc tấn công trên bộ nhằm vào các băng đảng ma túy ở Mỹ Latinh.
“Chúng ta đã triệt phá 96% lượng ma túy vận chuyển bằng đường thủy, và giờ chúng ta bắt đầu bằng đường bộ. Đường bộ dễ dàng hơn nhiều và điều đó sẽ bắt đầu xảy ra.”
Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến nhiều cuộc xung đột cùng lúc, từ Trung Đông đến Đông Âu, bất kỳ điểm nóng mới nào cũng có thể làm suy yếu thêm nỗ lực duy trì ổn định toàn cầu. Chưa kể, nếu Venezuela bị cuốn vào vòng xoáy xung đột, hệ lụy sẽ không chỉ dừng lại ở quốc gia này mà có thể lan ra toàn khu vực, gây ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn cung năng lượng toàn cầu và đẩy hàng triệu người vào cảnh di cư.
"Chảo lửa" Trung Đông
Trung Đông tiếp tục là tâm điểm của xung đột và bất ổn trong suốt năm qua, do nhiều cuộc khủng hoảng kéo dài từ 2023 vẫn chưa được giải quyết triệt để. Tuy nhiên, kế hoạch hòa bình của Tổng thống Donald Trump đã góp phần mang lại sự ổn định tương đối cho Gaza. Các cuộc tấn công của Mỹ và Israel vào Iran không dẫn đến một cuộc xung đột toàn khu vực, và Syria vẫn chưa rơi vào tình trạng chiến tranh giáo phái toàn diện.
Năm qua được đánh giá là một trong những giai đoạn mang tính bước ngoặt nhất trong lịch sử hiện đại của Trung Đông.
Một loạt các đợt leo thang quân sự có liên hệ chặt chẽ với nhau, từ Gaza đến Iran, đã làm thay đổi cục diện trật tự khu vực, bộc lộ những lo ngại chiến lược sâu sắc, đồng thời phơi bày những giới hạn trong sức mạnh của Mỹ và Israel trong một môi trường địa chính trị đầy biến động.
Trên khắp khu vực, các chiến dịch quân sự của Israel đã được mở rộng đáng kể. Tại Gaza, tình trạng tàn phá kéo dài kể từ tháng 10/2023 đã gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo chưa từng có, đi kèm với sự phân rã sâu sắc về mặt chính trị.
Không quân Israel cũng tiến hành các cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu của Iran và lực lượng Hezbollah tại Syria, trong khi các hoạt động tương tự được mở rộng sang Lebanon. Tại Yemen, các đòn không kích của Israel nhằm làm suy yếu năng lực của lực lượng Houthi đã mở thêm một mặt trận mới.
Đáng chú ý nhất là cuộc tấn công của Israel hồi tháng 9 vừa qua nhằm vào Qatar, một đồng minh của Mỹ và là nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ tại Trung Đông, động thái gây chấn động và làm gia tăng lo ngại về nguy cơ xung đột lan rộng trên toàn khu vực.
Từ nguy cơ tái bùng phát chiến tranh giữa Israel và Iran cho đến những diễn biến phức tạp tại nhiều điểm nóng khác, hàng loạt biến số chưa được giải quyết đang sẵn sàng định hình quỹ đạo của Trung Đông trong năm 2026.
Bước sang năm mới, Israel được cho là sẽ tìm cách tiếp tục vươn lên như một thế lực bá quyền không có đối trọng tại Trung Đông. Cách Tel Aviv đối đầu với Iran, bao gồm cả việc xử lý những gì còn lại của cái gọi là “Trục Kháng chiến” cũng như việc triển khai sức mạnh cứng nhằm định hình thực tế trên thực địa tại Syria thời hậu Assad, sẽ tạo ra những tác động sâu rộng đối với toàn bộ khu vực.
Câu hỏi trung tâm cho năm tới là liệu “sáng kiến hòa bình” của Tổng thống Mỹ Donald Trump có được thúc đẩy trong bối cảnh lệnh ngừng bắn đạt được hồi tháng 10/2025 còn duy trì, dù mong manh, giữa các cáo buộc Israel liên tục vi phạm hay thỏa thuận này sẽ sụp đổ hoàn toàn, mở đường cho việc Israel nối lại chiến dịch quân sự toàn diện mang tính hủy diệt nhằm vào Dải Gaza. Với tiền lệ Israel làm suy yếu các lệnh ngừng bắn và tiến trình ngoại giao, như từng xảy ra tại Gaza hồi tháng 3/2025, có nhiều cơ sở để lo ngại các hoạt động quân sự sẽ tái diễn nếu nhận được sự chấp thuận từ Washington.
Trong kịch bản bi quan nhất, chiến sự vẫn sẽ tiếp diễn. Các cuộc khảo sát cho thấy chỉ 1/5 người Israel ủng hộ việc thành lập nhà nước Palestine và đại đa số người Palestine phản đối Hamas giải giáp vũ khí. Trong kịch bản này, Hamas từ chối từ bỏ vũ khí, vẫn kiểm soát Gaza và tiếp tục duy trì chiến sự.
Không có lực lượng gìn giữ hòa bình, Gaza tiếp tục trở thành điểm nóng xung đột. Dòng người tị nạn tràn sang Ai Cập, khiến quốc gia này tái quân sự hóa bán đảo Sinai. Các nước Arab có thể sẽ đình chỉ quan hệ với Israel, Hiệp định Abraham sụp đổ. Vấn đề hạt nhân tại Iran tiếp tục gây tranh cãi, trong khi Syria lại đối mặt với bạo lực giáo phái khi người Kurd và Druze tìm cách ly khai.
Trong thực tế, kịch bản khả thi thường nằm giữa hai thái cực. Tại Gaza, xung đột không bùng nổ trở lại nhưng các bên chưa thể tiến tới giai đoạn tái thiết vùng đất này. Lực lượng gìn hòa bình không được triển khai và xung đột Israel-Hamas vẫn tiếp diễn.
Theo nhận định của Yury Lyamin, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ, Iran hiện chưa sẵn sàng phát động các chiến dịch quân sự chống lại Israel vì đang trong quá trình tái thiết hệ thống phòng không và lực lượng vũ trang sau cuộc tấn công gần đây của Israel. Tuy nhiên, nguy cơ xảy ra một vòng căng thẳng khu vực mới vẫn ở mức cao.
Ngày 22/12, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đưa ra cảnh báo Iran rằng, bất kỳ động thái thù địch nào cũng sẽ vấp phải phản ứng mạnh mẽ, trong bối cảnh có thông tin từ Tehran cho biết các cuộc tập trận tên lửa đang diễn ra ở một số thành phố.
“Chúng tôi biết rằng Iran đang tiến hành các cuộc tập trận quân sự. Chúng tôi đang thực hiện các biện pháp chuẩn bị cần thiết. Tôi muốn nói rõ với Tehran rằng bất kỳ hành động nào cũng sẽ bị đáp trả bằng một phản ứng rất mạnh mẽ, rất nghiêm khắc.”
Phát biểu của Thủ tướng Israel được đưa ra trong bối cảnh, truyền thông Iran ngày 22/12 đưa tin về các cuộc tập trận tên lửa mà các quan chức nước này mô tả là một cuộc phô trương sức mạnh phòng thủ.
Theo nhiều chuyên gia, kịch bản lý tưởng là một thế giới mà những nỗ lực vì một Trung Đông hòa bình sẽ thắng thế. Nền hòa bình mong manh ở Gaza được duy trì; các quốc gia Arab và Hồi giáo cam kết cử quân đội gìn giữ hòa bình; Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) được thành lập. Các phần tử Hồi giáo giải giáp vũ khí, công cuộc tái thiết Gaza bắt đầu với sự tài trợ từ các quốc gia vùng Vịnh.
Dù chưa mang lại một nền hòa bình bền vững, các nỗ lực hòa giải vẫn có thể tạo ra những tiến triển nhất định, từ việc duy trì sự ổn định mong manh tại Gaza cho đến các thỏa thuận nhằm hạ nhiệt xung đột giữa Israel, Palestine và các quốc gia láng giềng.
Có ý kiến nhận định rủi ro trong năm 2026 không phải là một cuộc khủng hoảng đơn lẻ, mà là một chuỗi phản ứng dây chuyền có thể dẫn tới sự sụp đổ của trật tự khu vực hình thành sau Thế chiến II. Những dấu hiệu cảnh báo đã xuất hiện từ năm 2025: chiến lược của Mỹ ngày càng tập trung vào phòng thủ lãnh thổ; các đồng minh chuẩn bị cho khả năng tự chủ chiến lược; Nga tin rằng thời gian đang đứng về phía mình trong cuộc chiến tại Ukraine. Dự báo năm 2026 sẽ trở thành một năm bản lề, khi hàng loạt điểm nóng từ Venezuela, Ukraine đến Trung Đông có thể định hình lại cán cân quyền lực toàn cầu.