Người lưu giữ Trung thu trong từng thớ gỗ
Mâm cỗ Trung thu chẳng khi nào thiếu được bánh nướng, bánh dẻo. Nhưng ít ai biết rằng, ẩn sau vẻ đẹp tròn đầy của chiếc bánh là cả một quá trình sáng tạo tỉ mỉ, đòi hỏi sự khéo léo của những nghệ nhân làm khuôn bánh.
Một mùa trăng nữa lại về. Trong tiết trời thu, hương cốm, hương bưởi và nhất là hương thơm của bánh Trung thu lại trở nên quyến rũ hơn bao giờ hết. Mâm cỗ Trung thu chẳng khi nào thiếu được bánh nướng, bánh dẻo.
Thế nhưng, bạn có bao giờ tự hỏi, những hoa văn tinh xảo trên chiếc bánh Trung thu được tạo ra như thế nào? Đó là cả một nghệ thuật đòi hỏi sự kiên nhẫn và đôi bàn tay khéo léo. Hãy cùng đến thăm một người thợ thủ công tài hoa, người đã gắn bó cả cuộc đời với nghề làm khuôn bánh Trung thu bằng gỗ, để khám phá những bí quyết và tâm huyết mà ông đã gửi gắm vào từng sản phẩm.
Nghề làm khuôn bánh trung thu đã có ở Hà Nội từ bao đời nay. Nghề này ra đời từ khi xuất hiện bánh nướng, bánh dẻo. Tuy vậy, cho đến nay, tại khu vực phố cổ, phố cũ Hà Nội chỉ còn duy nhất ông Phạm Văn Quang, 69 tuổi, còn làm nghề này.
Giữa phố xá nhộn nhịp, trong căn nhà cũ rộng vỏn vẹn hơn chục mét vuông trên con phố Hàng Quạt, suốt 40 năm qua, ông Phạm Văn Quang vẫn miệt mài tạo ra những chiếc khuôn bánh Trung thu bằng gỗ, lưu giữ nghề truyền thống của gia đình. Không khó để tìm thấy nhà ông với biển hiệu ngắn gọn 4 chữ “Khuôn, bánh, xôi, oản”, cùng những chiếc khuôn bằng gỗ được treo phía dưới, đủ để người qua lại biết ở đây bán gì.
Ông Quang cho hay, nghề làm khuôn bánh có gốc gác từ làng tiện gỗ Nhị Khê và làng Chiếc (nay là Nhân Hiền) thuộc huyện Thường Tín (Hà Nội) - nơi có truyền thống làm khuôn bánh bằng gỗ nổi tiếng.
Khi xưa, từ làng tiện gỗ này, một số thợ giỏi đã lên kinh thành Thăng Long lập nghiệp, rồi tụ thành phường, hội - tập trung ở các phố Hàng Tiện, Tô Tịch làm nghề, mưu sinh. Xã hội phát triển hiện đại hơn thì nghề tiện gỗ truyền thống bị mai một. Có nhiều người bỏ nghề, một số thì chuyển sang nghề làm con dấu, hoặc thợ mộc. Với tâm niệm, “Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, ông Quang vẫn say mê và lặng lẽ nuôi giữ nghề.
Để có một chiếc khuôn bánh trung thu bằng gỗ tinh xảo đều phải trải qua nhiều công đoạn khác nhau. Từ tấm gỗ, người thợ sẽ tính toán định hình khuôn bánh trên đó rồi cưa, xẻ theo kích thước đã được đánh dấu. Các tấm phôi khuôn tiếp tục được bào nhẵn trước khi người thợ thực hiện các công đoạn tiếp theo. Gỗ để làm khuôn bánh trung thu là loại gỗ có độ bền cao, dễ đục đẽo, ít mối mọt.
Sau đó, người thợ sẽ đo đạc, kẻ vẽ để chia khuôn sao cho khuôn nằm cân xứng trong khúc gỗ phôi. Comba, thước kẻ và bút đều được sử dụng trong công đoạn này để lấy tâm, lấy đối xứng. Miếng gỗ sau khi đo đạc sẽ được đem lên bàn khoan để tạo hình mối bánh.
Từ yêu cầu của khách về trọng lượng của khuôn bánh, người thợ phải tính toán độ nông, sâu, rộng, hẹp của khuôn. Cùng một trọng lượng, nếu mặt khuôn rộng thì cần giảm độ sâu và ngược lại mặt khuôn hẹp thì phải tăng độ sâu cho phù hợp. Đối với ông Phạm Văn Quang, khâu lựa chọn nguyên liệu làm khuôn là vô cùng quan trọng.
"Gỗ thì gỗ thị hoặc gỗ xà cừ. Gỗ phải có độ dẻo, rắn quá thì nó sứt mà mềm quá thì nó mòn. Gỗ phải dẻo, độ nắn vừa phải, rắn quá thì nó vướng vào thành hoa và sẽ bị sứt. Cái này không phải như những nghề khác mà dập khuôn máy móc." ông Quang chia sẻ.
Nhớ lại thời mới làm khuôn bánh, ông Quang cho biết, vào thế kỷ trước, cứ đến mùa Trung thu, phố Hàng Quạt lúc nào cũng rộn ràng những tiếng đục, tiếng đẽo, tiếng dập khuôn. Xung quanh cửa hàng ông, đâu đâu cũng là các cửa hàng tiệm làm khuôn bánh, những người thợ làm quanh năm không hết việc. Thế nhưng hình ảnh ấy giờ đây chỉ còn là hoài niệm. Thời gian trôi qua, ông Quang có lẽ là nghệ nhân duy nhất ở phố cổ Hà Nội, còn tận tụy với nghề truyền thống này.
Đối với ông Quang, mỗi khuôn bánh là một tác phẩm mang giá trị nghệ thuật, với một ý nghĩa văn hóa riêng biệt. Trong suốt cuộc đời làm nghề của mình, ông cho hay chưa thiết kế nào trùng với thiết kế nào.
Mọi khuôn bánh của cửa hàng ông Quang làm ra là đồ thủ công không phải hàng công nghiệp nên ông phải bỏ ra không ít công sức, cộng với sự tỉ mỉ và kiên nhẫn. Đến nay, chưa khi nào ông Quang ngừng tìm tòi những ý tưởng mới cho khuôn bánh của mình.
Mặc cho sự phát triển của thời cuộc, nhiều loại khuôn nhựa ra đời, ông Quang vẫn luôn đặt trọn tâm huyết vào mỗi sản phẩm, bởi ông quan niệm khuôn gỗ ông làm vừa mang tính truyền thống nhưng vẫn không bị nhàm chán, cũ kỹ.
Chia sẻ về việc làm khuôn, ông Quang cho biết: "Bây giờ thì khuôn công nghiệp rồi, khuôn nhựa nhiều. Thế nhưng có những cái khuôn nhựa không đạt. Còn khuôn của tôi là những nét cơ bản, những nét chính, sau đó tôi phát triển ra. Tức là, trong khuôn phải có cả nét truyền thống lẫn nết hiện đại."
Không chỉ trong nước, những khuôn bánh Trung thu bằng gỗ của ông Quang còn nức tiếng ở nhiều quốc gia trên thế giới, được các Đại sứ quán, tổ chức quốc tế ghé thăm và đặt hàng mỗi dịp. Đặc biệt, ông tự hào lật dở từng trang trong sổ nói về câu chuyện của Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Daniel J.Kritenbrink đã ghé thăm và để lại chữ ký tại cửa hàng của ông. Hơn nữa còn đặt khuôn bánh để dùng trong dịp kỷ niệm 25 năm quan hệ Việt Mỹ.
Lọt thỏm giữa con phố tấp nập, trong cửa hàng nhỏ của mình, ngày ngày ông Quang vẫn bình thản với khoan, với đục để tạo ra những chiếc khuôn mà từ đó những chiếc bánh Trung thu chuẩn truyền thống ra đời. Người thợ già tâm sự rằng nghề này rất cần sự nhạy bén, sáng tạo, cần mẫn và tỉ mỉ... mà những thứ đó không có trường lớp nào dạy. Người trẻ bây giờ lại không đủ kiên nhẫn. Khi được hỏi về thế hệ truyền nhân nối nghề, ánh mắt ông Quang trở nên trầm tư.
Là người đời cuối cùng giữ nghề trong gia đình, con cái đều đã trưởng thành và không ai theo nghiệp bố nên sự ngập ngừng trong câu trả lời của ông Quang cũng là điều dễ hiểu. Với ông, làm nghề này không phải cứ muốn là được, làm mà qua loa, đại trà thì thà không làm còn hơn. Chẳng nhớ nổi số khuôn mình đã làm mỗi mùa trăng rằm, nhưng chưa một sản phẩm nào, ông Quang cho phép mình lơ là, cẩu thả.
Vậy mới thấy giá trị của chiếc bánh trung thu truyền thống không chỉ bởi người làm bánh mà còn có cả sự góp sức của nhiều đôi tay trong đó có những người thợ đặc biệt như ông Quang, trổ vào những khuôn bánh nét tài hoa của cả một đời làm nghề.
Bánh ngon nhờ thợ, bánh ngọt nhờ tâm. Bằng cái tài, cái tâm của mình ông Quang đang góp phần gìn giữ những giá trị truyền thống để làm nên những chiếc bánh trung thu đậm chất cổ truyền. Điều ông lưu giữ không chỉ là những chiếc khuôn bánh, không chỉ là nghề cha ông để lại mà hơn hết là giá trị tinh thần truyền thống của Tết Trung thu.
TIN LIÊN QUAN
Ý KIẾN
Bảo tàng Sinh học, Đại học Tổng hợp (nay là Trường Đại học Khoa học Tự nhiên) được thành lập năm 1926. Đây là Bảo tàng Sinh học đầu tiên của Đông Dương. Trong dịp Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024, lần đầu tiên, Bảo tàng đặc biệt này mở cửa cho người dân tham quan.
Sau cơn bão Yagi tàn phá, những cánh đồng ở xã Lệ Chi, Gia Lâm, Hà Nội, đã hồi sinh với vẻ đẹp tràn đầy sức sống.
Không phải ngẫu nhiên mà Hà Nội được gọi là đất Kẻ Chợ. Theo các ghi chép lịch sử, thành Đại La từ xưa là một khu chợ của cả lưu vực sông Hồng, vậy nên người dân khắp nơi đổ về đây trước hết là để buôn bán, dần dần về sau, họ lập thành các phường nghề, rồi làng nghề và hình thành nên các con phố "hàng" trên mảnh đất Kinh kỳ.
Bà con tại xã Dương Liễu, Hoài Đức, Hà Nội tất bật với công việc làm miến rong để chuẩn bị cho nhu cầu thực phẩm ngày Tết của người dân, công việc làm miến dù vất vả nhưng đã trở thành nhịp sống quen thuộc của người dân nơi đây.
Chè là một món ăn quen thuộc của người Hà Nội. Với mỗi mùa, Hà Nội lại có những món chè khác nhau mang đặc trưng riêng. Dù hiện nay có rất nhiều loại chè được biến tấu đủ mọi hương vị, thế nhưng quán chè Trường Thao nằm trong con ngõ nhỏ ở Phố Huế vẫn lưu giữ hương vị chè truyền thống trong suốt 50 năm qua.
Hồ Gươm vào cuối thu mang một vẻ đẹp dịu dàng và lãng mạn, tiết trời se lạnh, làn gió nhẹ thoảng qua mặt hồ phẳng lặng, lác đác những chiếc lá vàng rơi.
Chụp ảnh đường phố Hà Nội là cách để những người vừa có đam mê với nghệ thuật nhiếp ảnh, vừa có tình cảm với mảnh đất Thủ đô ghi lại những khoảng khắc đời thường nhất của cuộc sống hàng ngày.
Cùng với áo dài và nón lá, guốc mộc từ thời xa xưa đã tạo nên một vẻ đẹp rất Việt. Theo thời gian, guốc mốc dần bị lãng quên. Thế nhưng nhà thiết kế Hoàng Huệ đã đưa guốc mộc từ ký ức trở về cuộc sống ngày nay, với những họa tiết hiện đại, có tính ứng dụng cao.
Không cần phải đợi đến Tết, món bánh chưng rán mâm mang hương vị tuổi thơ của nhiều người giờ đây có thể được thưởng thức mọi lúc, nhưng ngon nhất là trong thời tiết se lạnh của Hà Nội dịp này.
Khác biệt với những môn thể thao phải vận động mạnh, yoga nhìn nhẹ nhàng nhưng lại giúp cho người tập rèn luyện cả về "tâm-thân-trí". Điều này cũng đòi hỏi những huấn luyện viên yoga phải có kinh nghiệm nhất định.
Bãi sông Hồng dưới chân cầu Long Biên gần đây đã đổi thay. Rác thải ô nhiễm tồn đọng lâu ngày được thu dọn để cải tạo, trở thành điểm đến hấp dẫn của người dân và du khách.
Với mạng lưới phủ rộng khắp thành phố, xe buýt giờ đây là một phương tiện giao thông công cộng tiện lợi và an toàn, đặc biệt với những người lớn tuổi ở Hà Nội.
Hơn 40ha trồng đào ở Nhật Tân, làng đào nổi tiếng của Hà Nội, gần như bị cơn bão số 3 (Yagi) phá hủy hoàn toàn.
Nối huyện Đông Anh với quận Long Biên, cầu Đông Trù không chỉ nổi bật bởi vai trò giao thông quan trọng mà còn gây ấn tượng mạnh với thiết kế độc đáo.
Vùng đất bãi trồng hoa dưới chân cầu Long Biên (phường Phúc Xá, quận Ba Đình) đang vào thời điểm đẹp nhất trong năm. Mỗi luống hoa ở đây không chỉ kể câu chuyện về sắc màu của thiên nhiên mà còn là câu chuyện về tình yêu và sự gắn bó của mỗi con người đang sống ở Hà Nội.
Phố sách 19/12 từ lâu đã trở thành địa chỉ quen thuộc với những người mê đọc sách. Con phố xinh xắn làm phong phú thêm đời sống tinh thần cho những người sống, học tập và làm việc ở Hà Nội, nhất là vào các ngày cuối tuần.
Không chỉ là một món ăn quen thuộc, trong tâm thức của nhiều người Hà Nội, tào phớ còn là món ăn gợi nhớ về một miền kí ức. Trong tiết trời đầu đông se lạnh này, đối với không ít người, được thưởng thức một bát tào phớ đúng hương vị Hà Nội dường như là một cái thú không gì có thể tuyệt vời hơn.
Đến với làng Trát Cầu, xã Tiền Phong, huyện Thường Tín, nơi được mệnh danh là thủ phủ của chăn, ga, gối, đệm, ai cũng dễ dàng cảm nhận nhịp sống hối hả và sôi động ở nơi đây khi thời tiết giao mùa.
Sự quyến rũ của Hồ Gươm trong từng khoảnh khắc đã trở thành cảm hứng cho biết bao nghệ sĩ. Trong số đó có nhà báo Hà Hồng, nguyên Trưởng ban Khoa Giáo của Báo Nhân dân, đồng thời là Chủ nhiệm Câu lạc bộ Nhiếp ảnh Báo Nhân dân, một người con Hà Tĩnh nhưng sinh ra và lớn lên tại Hà Nội.
Trong thời đại của công nghệ số, vẫn còn đó những con người yêu một thứ nghệ thuật hoài cổ. Họ là những người đam mê chụp ảnh phim, đặc biệt là những chiếc máy ảnh khổ lớn.
Với mục tiêu thay đổi diện mạo của Thủ đô, thời gian qua thành phố đã đẩy mạnh công tác chỉnh trang đô thị và cải tạo cảnh quan môi trường, mang đến cho người dân một không gian sống chất lượng.
Dọc ngang những tên phố cùng nét đặc trưng riêng biệt đã tạo nên sức hấp dẫn của phố cổ Hà Nội. Hàng Cá là một trong những con phố đã góp phần tạo nên bức tranh nhộn nhịp và đa sắc đó.
Sau khi chịu ảnh hưởng nặng nề của cơn bão số 3 vừa qua, hoa giấy ở làng nghề Phù Đổng, huyện Gia Lâm, đã khoe sắc trở lại. Thời điểm này, người trồng hoa đang tất bận chuẩn bị cho Lễ hội 'Sắc hoa trên miền di sản' được tổ chức thường niên vào tháng 11 hàng năm.
Cũng là quán ăn giống như những cửa hàng khác, thế nhưng quán ăn trong bệnh viện được kiểm soát chất lượng bởi khoa Dinh dưỡng nên việc ăn uống của những người ra vào viện an toàn hơn.
Mỗi khi chiều buông nắng, nếu có dịp đến ngã ba sông Hồng - sông Đuống, bạn sẽ được chứng kiến khung cảnh thiên nhiên thơ mộng.
Dù công việc khá vất vả, nhưng xưởng làm dao kéo của người thợ Hòe Thị (quận Nam Từ Liêm) vẫn luôn đỏ lửa lò mỗi ngày để đáp ứng nhu cầu của người dân Hà Nội.
Hoa ngâu - loài hoa đặc biệt bởi chẳng có cánh mà hoa cứ tròn như hạt, như nụ. Bởi vậy mà các cụ cao niên thường gọi là nụ ngâu, chứ không gọi là hoa ngâu. Những bông hoa nhỏ xíu và chúm chím như nụ cười duyên của nàng thôn nữ.
Thời tiết Hà Nội những ngày này rất thích hợp để những ai có sở thích câu cá thoả mãn niềm đam mê của mình.
Nhật Tân từ lâu đã nổi tiếng với nghề trồng đào. Có nhiều di tích lịch sử cùng cảnh quan hấp dẫn, nơi đây đã được công nhân là khu du lịch cấp thành phố.
Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, làng Gạ (phường Phú Thượng, quận Tây Hồ) đã được phù sa của sông Hồng bồi đắp, bởi vậy, lúa nếp làng Gạ rất thơm, nấu xôi đặc biệt ngon. Nhắc đến xôi Phú Thượng là nhắc đến một chất xôi ngon, dẻo, hòa quyện với đỗ lạc và đến nay, làng nghề này vẫn giữ được nghề làm xôi truyền thống.
Giữa nhịp sống hối hả của Hà Nội, người ta vẫn có thể tìm thấy niềm vui trong không gian yên bình, giữa sự náo nhiệt của thành phố. Dù là người trẻ hay người già, dù bất kể lý do nào thì việc tìm đến với hội họa không chỉ giúp thỏa mãn niềm đam mê mà còn là cách để mỗi người tìm thấy sự cân bằng trong cuộc sống.
Trong làn gió thu se lạnh, hoa như một nét chấm phá đầy duyên dáng của Hà Nội, làm say lòng du khách và cả những người đã gắn bó của cuộc đời với Thủ đô.
Ẩn trong những bụi cây, mép nước bên bờ sông Hồng, hay trên những tán cây trong lòng thành phố…những loài chim tìm về sinh sống tạo ra những cảnh quan sinh động cho đô thị. Nhưng chính khi đó cũng thể hiện cách con người đô thị đang ứng xử với tự nhiên.
"Xuống phố 4" - triển lãm tiếp theo trong seri "Xuống phố" đã chính thức khai mạc, đánh dấu sự trở lại của họa sĩ Phạm Bình Chương.
Sau những giờ học tập, làm việc căng thẳng, bận rộn, mỗi người sẽ chọn cho mình một môn thể thao để tập luyện và nâng cao sức khỏe hàng ngày. Và võ chính là môn thể thao được nhiều người trẻ ở Hà Nội yêu thích và tìm đến.
Nhiều vị khách phương xa mới đến Hà Nội đôi ba lần có lẽ sẽ khó để nhận ra giữa không gian ồn ào, tấp nập của Hà Nội hiện đại ngày nay vẫn còn tồn tại những thú vui tao nhã của người Hà Thành. Một trong số đó là nghệ thuật tỉa hoa đu đủ chẻ cánh truyền thống của người Hà Nội.
Tiếng rao "rươi..." bao năm qua đã trở thành âm thanh quen thuộc với những người dân phố cổ, báo hiệu một mùa rươi đã lại về với người Hà Nội.
Mặc dù còn tồn tại những vấn đề như không gian hạn chế hay an toàn vệ sinh thực phẩm, ẩm thực đường phố vẫn giữ được sức hút mạnh mẽ, tạo nên dấu ấn độc đáo của Thủ đô.
Nếu như người Sài Gòn có thú vui bình dân là uống cafe bệt, thì người Hà Nội có trà đá vỉa hè. Không cầu kỳ trong cách pha chế, không kén chọn khách uống, trà đá vỉa hè thân thiện, bình dị mà giản đơn.
Con phố Gầm Cầu Hà Nội giờ đây có phần yên ắng hơn, nhưng cũng mang đến sự gần gũi và ấm áp trong một không gian đặc biệt giữa lòng Thủ đô sôi động và náo nhiệt.
Nằm giữa hai hồ nước lớn nổi tiếng là hồ Tây và hồ Trúc Bạch, đường Thanh Niên từ lâu được biết đến như một trong những con đường đẹp nhất Thủ đô.
Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam được xây dựng từ năm 1966, với diện tích gần 5000m2. Tòa nhà là một tác phẩm tổng hòa của kiến trúc cổ điển và hiện đại, kết hợp độc đáo giữa phong cách châu Âu với kiến trúc đình làng Việt Nam.
Thủ đô ngàn năm văn hiến luôn giữ một vị trí đặc biệt trong trái tim của người dân Việt Nam, nhất là người dân Hà Nội. Mỗi người chọn cho mình một cách thể hiện khác nhau. Có những người họa sĩ đã dành cả đời mình để lan tỏa tình yêu Hà Nội.
Ăn phở xào phố Hàng Buồm là cách để nhiều người tận hưởng tiết trời lạnh của Thủ đô thêm phần trọn vẹn hơn.
Dự án nghệ thuật công cộng ga Long Biên hoàn thành sau 2 tháng triển khai, cảnh quan khu vực đã hoàn toàn đổi khác với cụm tác phẩm nghệ thuật công cộng đa dạng như tranh 3D, sắp đặt điêu khắc và ánh sáng.
Tiếp nối thành công của lễ hội năm 2023, Lễ hội văn hóa ẩm thực Hà Nội năm 2024 diễn ra trong 3 ngày, ngày 29, 30/11 và 01/12, tại Công viên Thống Nhất, phố Trần Nhân Tông, phường Lê Đại Hành, quận Hai Bà Trưng.
0