Đối với một đứa trẻ ở phố, được sổ lồng đi chơi cùng bạn bè luôn là điều thích thú, được hít thở một bầu không khí “tự do” và tạm quên đi sách vở cùng sự kèm cặp của gia đình. Hơn thế, lại là đi công viên, đến với một thế giới hoàn toàn khác biệt sau cánh cổng. Thế giới đó có mùi vị và hình dáng riêng khác với thế giới đường phố bên ngoài, không có nhà cửa xe cộ khói bụi, chỉ có cây cối mọc xen nhau dọc theo lối đi, những cây cầu nhỏ xinh xinh nối ra đảo, những con thuyền Thiên Nga bơi trên hồ và những cô chú bảo vệ hiền lành thân thiện. Một thế giới êm đềm. Công dân của thế giới đó đa phần là những đứa trẻ, dù hoàn cảnh nào thì ánh mắt cũng trong sáng hồn nhiên.

1. Công viên Thống Nhất

Dù có nhiều công viên nhưng đối với dân Hà Nội, nói đến “công viên” là chỉ công viên Thống Nhất, một khuôn viên rộng lớn bốn mặt giáp phố, ở giữa có hồ Bảy Mẫu, được hình thành từ sự lao động tự nguyện của nhân dân Hà Nội từ năm 1954 với cái tên hàm ý ước mong đất nước sớm có ngày thống nhất.

Công viên ngày Tết có rất nhiều thứ để xem, để chơi mà ngày thường không có. Ngay từ ngoài cổng là những chùm bóng bay bơm khí hydro lơ lửng nhiều màu sắc, kích thước, trên nền in chữ "Chúc mừng năm mới" lồng trong cành đào. Cài xung quanh là những quả bóng hình con thỏ, kẹp que tre. Những chú thỏ ngộ nghĩnh dán mắt mũi mồm trông rất sinh động, ai nhìn cũng thấy chúng như đang mỉm cười với mình, lộ hai cái răng cửa trứ danh hệt như thần tượng thỏ trong bộ phim hoạt hình nổi tiếng "Hãy đợi đấy" của Liên Xô.

Đi dần vào bên trong trên con đường dẫn ra hồ có nhà Thủy Tạ là những hiệu ảnh với tấm bảng gỗ to có giá đỡ lồng nhiều hình ảnh làm mẫu, có khi nhìn kỹ lại nhận ra cả những người quen. Chú thợ ảnh dạo trông phong sương nghệ sĩ thường đội mũ nồi, áo gi lê túi hộp, râu tóc phất phơ theo ngọn gió đông, tòng teng cái máy ảnh cơ trước ngực. Hồi đó chưa có kiểu chụp lấy ngay hay kỹ thuật số như bây giờ nên chụp xong rửa rồi mới biết kiểu nào đẹp kiểu nào không, để lựa vài tấm lồng album làm kỷ niệm.

Bên trong bãi cỏ có những nhóm thanh niên trải nylon ngồi chơi picnic, thức ăn chủ yếu là bánh mỳ ruốc, giò chả hoặc cơm nắm muối vừng. Hệt như những lần chúng tôi được đi sinh hoạt hè cắm trại hoặc thăm quan ở Ao Vua Khoang Xanh Suối Mỡ Cúc Phương do nhà trường tổ chức. Sát đường đi là các sạp nhỏ bán đồ chơi, đồ hàng hoặc đồ ăn vặt. Nào là kem mút đựng trong túi nylon buộc chun, ăn bằng cách cắn góc đáy túi ra rồi mút, nào là kẹo bông được chế từ đường kính, phồng to như bông tuyết mà ăn vào tựa mạng nhện tan nhanh trên đầu lưỡi, chỉ còn vị ngọt của đường. Nào là kẹo kéo, nào là bảy sắc cầu vồng, với trò chơi bắn súng, thả bi, ném vòng hay cắt chỉ. Rồi vòng ra khu đu quay hoặc xe điện đụng, rồi ra cả bãi tên lửa máy bay phía góc giáp đường Lê Duẩn để chơi.

Những món ăn và trò chơi làm hầu bao của chúng tôi vơi nhanh, nhìn những đồng tiền nhỏ mới cứng cựa lìa xa mãi mãi, lòng đứa nào cũng buồn. Có đứa máu mê còn đề xuất đi chơi tôm cua cá gỡ gạc, nhưng bị phản đối kịch liệt nên cuối cùng cả lũ lại đi ăn nộm bò khô ở phía nhà tròn. Cái thứ nộm vỉa hè công viên ngon hết sẩy, vừa cay vừa ngọt vừa mặn vừa bùi, ăn xong đứa nào đứa nấy mồ hôi toát ra, lại dắt nhau đi ra nhà gương dị dạng. Nhà gương với những tấm kính của Tiệp Khắc giờ vẫn còn, dường như không thay đổi sau chừng ấy năm, vẫn luôn mang đến sự ngạc nhiên vui nhộn cho đám trẻ.

Ngoài trẻ con còn có cả người lớn, hồi đó ngạc nhiên tự hỏi người lớn vào làm gì nhỉ, sau này khi mình thành người lớn giống họ rồi mới hiểu, họ vào để tìm lại đứa trẻ trong mình đã biết mấy phôi pha.

2. Công viên Thủ Lệ

Vì là ngày Tết nên thời gian được rông dài không bó buộc, nếu chơi ở công viên Thống Nhất chán rồi thì có thể lại đi lên công viên Thủ Lệ chỗ đền Voi Phục, không xa lắm chỉ một cuốc xích lô là đến. Đây còn được gọi là vườn bách thú vì có nuôi nhốt rất nhiều loài chim thú bò sát mà lũ học trò chỉ được biết qua sách báo tranh ảnh, này được nhìn tận mắt thì phải nói là rất thích.

Công viên bao quanh một cái hồ dài, có cái đảo nhỏ ở giữa cùng dài thoai thoải dọc theo hồ, nhốt chủ yếu cái loài linh trưởng và bò sát. Phía bên trong là thú lớn như voi, sư tử, hổ, báo, hươu, nai rồi mới đến khu vực chuồng chim gần lối lên đền. Cây cầu cong cong có tạo hình cá sấu ở lan can làm điểm nhấn, giờ vẫn còn. Công viên này được tụi trẻ con nhớ nhiều vì còn được nhắc đến trong bài thơ “Nhớ rừng” của Thế Lữ khi học trong sách giáo khoa, với lời đề tựa là “Lời của con hổ ở vườn bách thú”.

3. Vườn Bách Thảo

Ngoài ra, còn có một công viên rất đẹp đó là vườn Bách Thảo ở sát Phủ Chủ tịch, ở đó ngoài hai cái hồ nước nên thơ cùng nhiều loại cây quý hiếm, còn có ngọn Nùng Sơn một thời lừng danh đất Thăng Long, hợp cùng dòng sông Tô Lịch thành “Nùng Sơn chính khí – Tô Lịch giang thần”, cũng là nơi lưu giữ nhiều kỷ niệm của bao lứa học sinh các trường gần đó như Chu Văn An, Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu …

Nhìn chung, cảnh quan công viên ở Hà Nội không thay đổi nhiều sau mấy chục năm, những công trình kiến trúc, những bức tượng, những con đường, những bờ cỏ, những hàng cây … hình như vẫn còn nguyên đó, đợi chúng tôi lớn lên rồi có khi nào chợt nhớ đến một ngày xa ngái, ai đó nhớ về những cái Tết xa xôi, để trở về tìm lại ký ức của một thời thơ dại, được cùng bạn bè đi chơi công viên, được cùng nhau hưởng những mùa xuân trong thời bao cấp, nghèo khó nhưng ngập tràn niềm vui. Xa lắm rồi, nhưng vẫn mong một lần trở lại, để tìm lại mình trong nỗi nhớ bâng khuâng …

Hà Nội, 26/01/2024