Chiến dịch đột phá mùa hè của Nga đã bắt đầu?

Trên chiến trường, trong những ngày gần đây, các cuộc giao tranh giữa hai bên tiếp tục diễn ra tại nhiều địa điểm dọc theo chiến tuyến với các điểm nóng ở vùng Kharkov và gần thị trấn Chasov Yar ở vùng Donbass.

Chasov Yar, thị trấn chiến lược ở tỉnh miền Đông Donetsk, vẫn là một trong những điểm nóng nhất ở tiền tuyến khi các lực lượng Nga tiếp tục tiến công. Chasov Yar hiện đã bị chia cắt thành hai nửa không đều nhau bởi một con kênh lớn, được lực lượng Kiev sử dụng làm phòng tuyến kiên cố.

Cho đến nay, quân đội Nga đã giành được quyền kiểm soát một phần khu vực phía Đông của thị trấn, bao gồm nhiều tòa nhà cao tầng nằm ở các vùng đất cao.

Trong khi đó, tình hình ở vùng Kharkov vẫn phức tạp, với các cuộc giao tranh ác liệt tiếp diễn sau khi Moscow tiến vào lãnh thổ Ukraine trong nỗ lực thiết lập vùng đệm nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công xuyên biên giới.

Các thị trấn Volchansk và Liptsy vẫn là hai điểm nóng nhất trong khu vực, khi Ukraine được cho là đang đổ quân dự bị và tổ chức nhiều cuộc phản công hàng ngày trong nỗ lực đẩy lùi quân Nga.

Theo các nhà phân tích quân sự tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ, trong những ngày gần đây, Nga đang tăng tốc tấn công ở Donetsk, đồng thời giảm cường độ hoạt động ở Kharkov.

Các hoạt động tấn công của Mosocw ở Kharkov chủ yếu nhằm mục đích thu hút và đánh lạc hướng Kiev, nhằm tạo điều kiện cho quân đội Nga thuận lợi hơn trên các khu vực khác. Trong khi đó, Moscow đã gia tăng cường độ tấn công dọc theo trục Toretsk - Gorlovka ở Donesk từ đêm 18/6 và giành được một số thắng lợi chiến thuật trong khu vực.

Những diễn biến này cho thấy chiến dịch đột phá mùa hè của Nga có thể đã bắt đầu.

Nga lần đầu sử dụng bom lượn hạng nặng

Quân đội Nga tiếp tục đạt được thành quả về lãnh thổ dọc chiến tuyến. Đáng chú ý, ngày 22/6, một số kênh Telegram của Nga chuyên đưa tin về cuộc xung đột tại Ukraine đã đăng một đoạn video cho thấy Nga lần đầu tiên sử dụng bom lượn FAB-3000 nặng ba tấn được trang bị mô đun dẫn đường tại ngôi làng tiền tuyến Liptsy ở vùng Kharkov.

Theo tờ The Washington Post, bom lượn là những quả bom từ thời Liên Xô được cải tiến gắn cánh và hệ thống dẫn đường để bay quãng đường dài với độ chính xác nhất định, cho phép các máy bay chiến đấu Nga thả chúng cách xa tầm với của hệ thống phòng không của Ukraine.

Với sức công phá lớn, khả năng tấn công chính xác cao, quỹ đạo bay phi đạn đạo khó bị vũ khí phòng không đánh chặn và quan trọng nhất là chi phí rẻ, dòng bom lượn FAB đã tạo ra ưu thế rõ ràng cho quân đội Nga trên chiến trường Ukraine.

Kênh Telegram của Nga dẫn các nguồn tin địa phương cho biết cuộc tấn công nhằm vào khu vực triển khai của một trong các tiểu đoàn thuộc Lữ đoàn mục đích đặc biệt số 13 của lực lượng vệ binh quốc gia Ukraine.

Đoạn phim được quay từ trên không cho thấy một vụ nổ mạnh cách một tòa nhà bê tông lớn hàng chục mét, khiến tòa nhà bị hư hại nặng nề, đồng thời phá hủy các công trình tiện ích nhỏ hơn gần đó.

Các blogger quân sự Nga cho rằng đây là cuộc thử nghiệm đầu tiên đối với bom lượn nặng 3.000kg, hay còn gọi là FAB-3000, một loại bom được được cải tiến từ hai phiên bản FAB-500 và FAB-1500 từ thời Liên Xô, có thể chứa tới gần một tấn rưỡi thuốc nổ.

Phiên bản bom lượn mới nhất FAB-3000 xuất hiện vào đầu năm nay đã được trang bị thêm cánh cố định và hệ thống định vị GPS giúp mở rộng tầm ngắm vượt ra khỏi tầm bắn của hệ thống phòng không Ukraine, giúp nhắm trúng mục tiêu từ khoảng cách xa hơn.

Những quả bom loại này thường được phóng từ máy bay - chẳng hạn như máy bay ném bom Su-34 hoặc máy bay ném bom Tu-22M3 có thể mang lại tầm bắn lên tới 80 km. Thêm vào đó, thời gian bay ngắn, tín hiệu radar nhỏ và quỹ đạo phi đạn đạo giúp bom lượn rất khó bị đánh chặn.

Bom lượn FAB của Nga có giá thành khá rẻ, mỗi quả chỉ vài chục nghìn USD, nhưng lại phát huy hiệu quả cao trên chiến trường. Dù việc sửa đổi những quả bom cũ thành bom lượn không phải rẻ tiền và nhanh chóng nhưng so với việc sản xuất một tên lửa với chi phí hàng triệu USD thì bom lượn vẫn rẻ hơn nhiều.

Trong phát biểu mới đây, Tổng thống Zelensky cho biết chỉ trong tháng 6, Nga đã sử dụng hàng nghìn quả bom dẫn đường tại Ukraine.

Bom lượn được cho là được sử dụng lần đầu tiên tại chiến dịch quân sự ở Bakhmut, sau đó là ở Avdiivka, Vovchansk và thành phố Kharkov.

Viện Nghiên cứu Chiến tranh đánh giá, việc các lực lượng Nga đã tìm ra cách phóng FAB-3000 là một bước tiến lớn. Nếu việc sử dụng loại bom này được Nga xác nhận, điều đó có khả năng mở đường cho việc sử dụng các loại bom lớn hơn, chẳng hạn như FAB-6000 hoặc thậm chí FAB-9000. Điều này sẽ làm tăng cường khả năng tấn công của Nga trên chiến trường và cho phép quân đội nước này tiết kiệm một lượng lớn các loại vũ khí khác.

Hiệu quả đáng kể của bom lượn khiến các nhà quân sự gọi những quả bom này là “vũ khí thần kỳ” của Nga nhờ nguồn cung dồi dào và có số lượng đáng kể trong kho dự trữ vũ khí từ thời Liên Xô.

Để đối phó với bom lượn của Nga, Ukraine tìm cách bắn hạ các máy bay Nga mang loại bom này hoặc tập kích căn cứ đồn trú các máy bay ném bom của Nga.

Tuy nhiên, lực lượng không quân Ukraine với quy mô nhỏ - gần như chỉ có 100 chiến đấu cơ cho các lữ đoàn, đang chật vật đối phó với chiến dịch bom lượn quy mô lớn của lực lượng không quân Nga vốn sở hữu hàng trăm tiêm kích có thể mang bốn hoặc thậm chí 6 quả bom lượn trong mỗi lần thực hiện nhiệm vụ.

Được biết, Ukraine cũng có bom dẫn đường riêng, bao gồm cả bom tấn công trực diện phối hợp mở rộng do Mỹ cung cấp và bom lượn AASM do Pháp sản xuất, nhưng số lượng không đủ để giúp Kiev đối phó với Moscow.

Nga thay đổi chiến thuật tấn công hạ tầng năng lượng Ukraine

Trong một diễn biến khác, Nga mới đây đã chuyển sang phóng tên lửa từ tàu chiến trên biển Azov nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng ở nhiều khu vực của Ukraine, đánh dấu bước thay đổi chiến thuật khi việc bố trí tàu ở Biển Đen không còn an toàn.

Nga cũng thay đổi mục tiêu tấn công các cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Bộ Quốc phòng Nga ngày 22/6 xác nhận quân đội nước này đã thực hiện một cuộc tấn công nhóm bằng tên lửa và máy bay không người lái tầm xa nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng hỗ trợ ngành công nghiệp quốc phòng của Kiev. Đây là cuộc tấn công lớn thứ bảy của Nga vào các cơ sở năng lượng của Ukraine kể từ ngày 22 tháng 3 năm nay.

Ukrenergo, nhà điều hành lưới điện thuộc sở hữu nhà nước Ukraine, đã báo cáo thiệt hại ở bốn khu vực. Các cuộc không kích của Nga đang tạo ra áp lực chưa từng có đối với hệ thống năng lượng của Ukraine, khiến tình trạng mất điện tại quốc gia này tiếp tục kéo dài.

Theo các quan chức Ukraine, các cuộc tấn công tên lửa quy mô lớn của Nga nhằm vào một số cơ sở năng lượng của Ukraine, khiến hàng nghìn người phải sống trong cảnh mất điện.

Mạng lưới năng lượng của Ukraine đã nằm trong tầm ngắm của tên lửa Nga kể từ khi xung đột bắt đầu nổ ra, nhưng năm nay Moscow bắt đầu nhắm mục tiêu cụ thể vào các cơ sở sản xuất điện, bao gồm các nhà máy nhiệt điện và thủy điện, thậm chí cả cơ sở lưu trữ năng lượng. Đây là một sự thay đổi rõ rệt về chiến thuật của Nga so với mùa đông trước, khi các cuộc tấn công gây ra thiệt hại dễ khắc phục hơn.

Các chuyên gia cho rằng Nga đã sử dụng vũ khí tốt hơn và tận dụng hệ thống phòng không rất mỏng của Ukraine trong các đợt tấn công này.

Tại Hội nghị tái thiết Ukraine ở Berlin vào giữa tháng 6, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã đề cập đến tác động nghiêm trọng của 6 cuộc tấn công trong năm nay của Nga nhằm vào hạ tầng năng lượng Ukraine.

Các quan chức và giám đốc điều hành năng lượng Ukraine thừa nhận rằng hiện không có cách nào để tránh tình trạng mất điện trong mùa đông sắp tới. Nhiệm vụ bây giờ chỉ đơn giản là giảm tác động trong bối cảnh chỉ còn 120 ngày nữa là đến mùa đông, thời điểm nhu cầu sưởi ấm tăng cao.

Trước khi xung đột nổ ra, Ukraine là nước xuất khẩu ròng điện, thậm chí hoạt động này vẫn diễn ra trong thời chiến. Tuy nhiên, điều đó đã dừng lại kể từ tháng 3.

Thông điệp răn đe hạt nhân

Không chỉ điều chỉnh chiến thuật trên chiến trường, gần đây, Nga còn liên tục đưa ra các thông điệp hạt nhân. Lãnh đạo Ủy ban Quốc phòng Hạ viện Nga Kartopolov ngày 23/6 cảnh báo Moscow có thể thay đổi quy định về thời điểm sử dụng vũ khí hạt nhân nếu mối đe dọa gia tăng.

Trước đó, tại Diễn đàn Kinh tế Quốc tế St. Petersburg hôm 7/6, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết ông không loại trừ khả năng thay đổi học thuyết hạt nhân về điều kiện sử dụng loại vũ khí này. Ông nhấn mạnh Nga có thể thử vũ khí hạt nhân nếu cần thiết, dù hiện tại cảm thấy chưa cần phải làm như vậy.

Các chuyên gia của Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho rằng việc giới lãnh đạo Nga liên tục đề cập đến vấn đề hạt nhân gần đây nhằm phát đi thông điệp răn đe phương Tây.

Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 21/6 tuyên bố Nga sẽ tiếp tục phát triển kho vũ khí hạt nhân của nước này như một biện pháp răn đe và tự vệ.

Bộ ba hạt nhân mà Tổng thống Putin đề cập đến gồm tên lửa đạn đạo xuyên lục địa trên đất liền, tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm và máy bay ném bom chiến lược, tất cả đều có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.

Trước đó, Tổng thống Putin cũng tuyên bố Nga đang cân nhắc khả năng thay đổi học thuyết của nước này về việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Theo học thuyết hiện tại, Nga có thể sử dụng vũ khí hạt nhân để đáp trả một cuộc tấn công hạt nhân, hoặc trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công thông thường gây ra mối đe dọa cho sự sống còn của nước Nga. Mặc dù vậy, Tổng thống Putin khẳng định Nga không cần tấn công hạt nhân phủ đầu.

Trước đó, Nga cũng đã phát đi thông điệp qua cuộc tập trận hạt nhân chiến thuật giữa Nga và Belarus hồi đầu tháng này. Giới phân tích tin rằng cuộc diễn tập này dường như là tín hiệu cảnh báo phương Tây ngừng can thiệp sâu hơn vào cuộc chiến ở Ukraine, đặc biệt sau khi lãnh đạo một số nước ủng hộ phương án đưa quân đến Ukraine và cho phép Kiev sử dụng vũ khí viện trợ để tấn công lãnh thổ Nga.

Theo Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ, Nga sở hữu khoảng 1.558 đầu đạn hạt nhân chiến thuật, có thể gắn trên tên lửa hành trình, tên lửa chống hạm, ngư lôi, phóng từ máy bay hoặc bắn từ pháo.

Theo nhận định chung của giới quan sát, đến thời điểm này, dường như những thông điệp từ Nga vẫn chủ yếu mang tính răn đe nhằm cản trở sự hỗ trợ hơn nữa của phương Tây dành cho Ukraine.

Tuy nhiên, về phía phương Tây, dù quyết định nới lỏng chính sách viện trợ cho Ukraine nhưng họ vẫn không khỏi lo ngại khả năng leo thang xung đột hạt nhân. Đó là một trong những lý do hàng đầu khiến Mỹ vẫn cấm Ukraine khai hỏa tên lửa đạn đạo chiến thuật ATACMS vào lãnh thổ Nga.

Đến nay, Nga đang kiểm soát khoảng 18% diện tích lãnh thổ Ukraine và vẫn không ngừng gia tăng lợi thế, trong bối cảnh Kiev đang kiệt quệ cả đạn dược lẫn nhân lực.

Mặc dù thời gian gần đây, Mỹ và Liên minh châu Âu đã đẩy nhanh việc cung cấp vũ khí hiện đại cho Ukraine, nhưng theo giới quan sát, ngay cả với sự hỗ trợ mạnh mẽ đó của các nước phương Tây, Ukraine vẫn ở thế bất lợi trước Nga trong cuộc chiến tiêu hao kéo dài nhiều năm.