Quyền lực hắc ám của những 'bố già' ngành kiểm toán
Suốt thời gian dài, một lượng tiền lớn đã bị rút bất thường khỏi ngân hàng SCB nhưng không hề có dấu hiệu bất thường nào được thể hiện trong các báo cáo kiểm toán của Ernst & Young, Deloitte và KPMG - 3 trong số 'big 4' kiểm toán được cho là hàng đầu tại Việt Nam. Phải chăng các 'bố già' ngành kiểm toán đang có một thứ quyền lực hắc ám nhằm chi phối nền kinh tế thông qua các báo cáo kiểm toán không trung thực?
Hội đồng xét xử (HĐXX) Tòa án nhân dân Tp HCM đề nghị Bộ Công an làm rõ trách nhiệm của 3 hãng "Big 4" từng kiểm toán tại SCB và xử lý nếu đủ căn cứ. Kiến nghị này được đưa ra sau khi xét xử giai đoạn 1 vụ án xảy ra tại Ngân hàng Sài Gòn (SCB) và công ty Vạn Thịnh Phát (VTP).
_ _ _
Trong một nền kinh tế, nếu các doanh nghiệp là động cơ thì kiểm toán có thể coi như các bộ phanh. Thiếu một trong hai bộ phận trên, nền kinh tế không thể hoạt động hiệu quả. Những sự việc mới đây liên quan đến các vụ án kinh tế lớn đều là những minh chứng sống động cho nhận định này.
Từ 2012 đến 2020, ba hãng kiểm toán lớn thuộc nhóm "Big 4", gồm Ernst & Young Việt Nam (E&Y Việt Nam), Deloitte Việt Nam và KPMG Việt Nam được SCB thuê làm đơn vị kiểm toán độc lập hàng năm.
Cụ thể, E&Y Việt Nam là đơn vị kiểm toán cho SCB từ 2012 đến 2016. Sau đó, SCB đổi đối tác kiểm toán sang Deloitte Việt Nam trong 3 năm, 2017-2019. Năm 2020, SCB lại đổi qua KPMG Việt Nam.
Những 'ông lớn' kiểm toán Deloitte, KPMG, E&Y không còn chuẩn mực?
Trong một thập kỷ, ba hãng kiểm toán thuộc nhóm "Big 4" đều đưa ra ý kiến chấp nhận toàn phần với báo cáo tài chính của SCB và không cho thấy những điểm bất thường nào về tình hình tài chính. Tại thời điểm tháng 6/2021 - đợt kiểm toán soát xét gần nhất trước vụ án, ngân hàng này có lợi nhuận trước thuế 6 tháng hơn 450 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 22.000 tỷ. Tuy nhiên, suốt thời gian dài, một lượng tiền lớn đã bị rút khỏi ngân hàng SCB trong vụ án Vạn Thịnh Phát nhưng không hề có dấu hiệu bất thường nào được phát hiện trong các hoạt động kiểm toán.
SCB bị Ngân hàng Nhà nước đưa vào diện kiểm soát đặc biệt từ tháng 10/2022. Kết quả kiểm toán lại cho thấy tại thời điểm 30/9/2022, ngân hàng lỗ lũy kế gần 465.000 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu khoảng 444.000 tỷ đồng.
Sự chênh lệch số liệu khủng khiếp này rõ ràng có phần trách nhiệm không nhỏ của các đơn vị kiểm toán, dù dĩ nhiên họ vẫn có những cách biện hộ cho mình. Thường thì đơn vị kiểm toán dựa vào các số liệu, tài liệu do ngân hàng và bên thứ ba cung cấp mà không có chức năng thẩm định lại. Chẳng hạn, họ không có chức năng đánh giá lại tài sản đảm bảo của các khoản vay vốn đã bị các công ty thẩm định giá "khai khống".
Các Đại Gia kiểm toán và những vụ bê bối
Nhìn lại lịch sử ngành kiểm toán, có thể thấy những vụ bê bối tương tự đã xảy ra không ít lần trên toàn thế giới. Thực ra, ban đầu, nhóm này là Big 8, sau đó giảm xuống còn Big 6, Big 5 và sau vụ bê bối Enron, hãng Arthur Andersen phá sản và chỉ còn Big 4 hiện nay, bao gồm: Deloitte & Touche, Ernst & Young, KPMG, PricewaterhouseCoopers.
Vụ bê bối Enron là một trong những vết nhơ lớn nhất của ngành kiểm toán. Chủ công ty đã thổi phồng và làm giả các báo cáo tài chính, thổi giá cổ phiếu. Chi nhánh Houston của Arthur Andersen nhận 1 triệu USD/tuần. Số tiền lớn này đã làm mờ mắt các nhân viên kiểm toán và khiến họ dễ dàng bỏ qua các nguyên tắc nghề nghiệp. Theo đó, các báo cáo tài chính mờ ám đã không mô tả rõ hoạt động và tình hình tài chính của Enron cho cổ đông và các chuyên gia phân tích, thay vào đó, chúng tô vẽ hiệu quả hoạt động của công ty này.
Vụ việc vỡ lở vào tháng 10/2001. Cổ phiếu Enron từ đỉnh cao 90 đô la Mỹ vào giữa năm 2000 đã tuột dốc không phanh xuống chỉ còn vài xu vào cuối tháng 11/2001. Sau đó Enron nộp đơn xin bảo hộ phá sản. Với tài sản lên tới 63,4 tỷ đô la, đây là vụ phá sản lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ tính đến thời điểm đó.
Sau khi phá sản, Arthur Andersen bị Tứ đại gia kiểm toán còn lại xâu xé. Câu chuyện này gợi nhớ lại tác phẩm Bố Già (The Godfather) của Mario Puzo. Ngũ đại gia trong tác phẩm này cũng tranh giành địa bàn ảnh hưởng tại thành phố.
Do chi phối được thị trường kiểm toán toàn cầu và có uy tín cao với khách hàng, Big 4 gần như một con dấu chất lượng cho các báo cáo tài chính của các công ty đại chúng. Tuy nhiên sự thật thì sao?
Một phân tích trong năm 2019 của Ban Giám sát Kế toán Công ty Đại chúng (PCAOB) tại Hoa Kỳ đã cho thấy rằng bốn công ty kế toán lớn đã làm dối gần 31% số lượng kiểm toán của họ kể từ năm 2009. Sự kém hiệu quả trong kiểm toán đã dẫn đến việc mất tiền nhà đầu tư, lương hưu người dân, sinh kế các bên liên quan và đặt dấu hỏi về độ tin cậy của các báo cáo tài chính đã được kiểm toán. Nhiều vụ bê bối đạo đức và các hoạt động đáng ngờ trên toàn cầu đã dẫn đến những khoản tiền phạt hàng triệu đô la với các công ty Big 4.
Tại Trung Quốc, các cơ quan chức năng đang điều tra trách nhiệm của tập đoàn kiểm toán nổi tiếng PwC trong vụ Evergrande khai khống 78 tỷ USD doanh thu, tạo nên một trong những vụ bê bối lớn chưa từng có trong lịch sử kiểm toán.
"Nghi vấn về trách nhiệm của PwC trong vụ lừa đảo tại Evergrande là rất lớn, nhất là mối liên quan trong vấn đề khai khống doanh thu"
Nigel Stevenson, chuyên gia phân tích của công ty nghiên cứu GMT Research
Trước đó vào tháng 12, GMT từng đặt câu hỏi về báo cáo tài chính của Evergrande khi cho rằng tập đoàn này chưa bao giờ đạt được mức lợi nhuận như họ thông báo. Tuy nhiên Evergrande trả lời rằng nghi vấn của GMT là không có cơ sở khi báo cáo tài chính được một hãng kiểm toán danh giá thuộc Big 4 như PwC thực hiện.
Và hiện nay, tại VN, vụ án tại SCB chắc chắn cũng sẽ đi vào lịch sử ngành kiểm toán như một trong các vụ bê bối lớn nhất. Số tiền có thể không lớn bằng Enron và Evergrande, nhưng xét một cách tương đối theo quy mô nền kinh tế, thì vụ SCB và VTP có thể nói là ở một cấp độ cao hơn rất nhiều. Tác hại của nó đến nền kinh tế vẫn còn là điều chưa dự đoán hết được.
Dĩ nhiên câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao chúng ta không thúc đẩy vai trò của các công ty kiểm toán nội địa, hoặc kiểm toán nhà nước. Nhưng vấn đề hoàn toàn không đơn giản, trong một nền kinh tế toàn cầu hóa như hiện nay, các báo cáo kiểm toán từ những công ty vô danh hoặc không đủ uy tín, không đủ năng lực, sẽ khó được chấp nhận ở châu Âu và Mỹ, và điều này sẽ khó tạo lòng tin để thu hút nguồn vốn ngoại. Các đại gia Big 4 mặc dù cạnh tranh nhau nhưng vẫn ngầm liên kết với nhau để giữ vững vị thế của mình. Rất khó có hãng máy bay nào chen chân ngay vào được thị trường của Boeing và Airbus, câu chuyện tương tự cũng đang diễn ra ở thị trường kiểm toán.
Thực tế, cấu trúc hoạt động của Big 4 cũng không đơn giản. Họ không phải là những công ty đơn giản mà là những mạng lưới phức tạp, chia sẻ với nhau một số thứ bao gồm thương hiệu và đôi khi được tái cấu trúc cho phù hợp với địa phương.
Tuy nhiên, dù khó nhưng không phải không có cách giải quyết. Họ hoạt động tại VN và vẫn phải tuân thủ các quy định của pháp luật VN. Cần nâng cao đạo đức, trình độ của các kiểm toán viên, đồng thời phải xem xét xử lý nghiêm nếu phát hiện vi phạm.
Và dù thế nào đi nữa, chắc chắn chúng ta vẫn còn phải làm việc lâu dài với Big 4, họ vẫn là những công ty chuyên nghiệp, giàu kinh nghiệm và nguồn lực, khó tìm được ai thay thế. Để không trở thành bên thua thiệt, chính chúng ta cũng phải tự nâng cấp chính mình, từ nguồn nhân lực cho đến hệ thống, để có thể là những đối tác bình đẳng, chung lợi ích với họ. Chẳng còn cách nào khác.
Thực hiện: Thiên Lương
Đồ họa: Thanh Nga
TIN LIÊN QUAN
Ý KIẾN
Hôm nay, 21/11, giá vàng trong nước tiếp tục tăng nóng theo đà tăng của giá vàng quốc tế. Vàng miếng SJC và nhẫn trơn mua vào tăng cả triệu đồng, bán ra đắt thêm 500-7000 nghìn đồng mỗi lượng.
Hôm nay, 21/11, thị trường chứng khoán phục hồi tích cực khi VN-Index tiếp tục tăng gần 12 điểm.
Hôm nay, 20/11, giá vàng trong nước tiếp tục tăng mạnh phiên thứ ba liên tiếp theo đà tăng của giá vàng thế giới. Vàng miếng tiến sát ngưỡng 86 triệu đồng/lượng.
Trên thị trường tiền tệ sáng 20/11, Ngân hàng Nhà nước niêm yết tỷ giá trung tâm 24.293 đồng/USD, tăng 5 đồng so với sáng 19/11.
Trái ngược với sự khởi sắc của nhiều chỉ số chứng khoán quốc tế, thị trường chứng khoán trong nước liên tục ghi nhận diễn biến rung lắc. Thanh khoản thấp đang là vấn đề đối với thị trường.
Tính trong một tháng, từ 19/10 đến nay, VN-Index đã giảm 5,32%, tương đương giảm hơn 68 điểm. Đồng thời, vốn hóa sàn HOSE đã giảm gần 270.000 tỷ đồng (khoảng 10,7 tỷ USD).
Ngân hàng TMCP Xuất Nhập khẩu Việt Nam (Eximbank - Mã: EIB) vừa phát đi thông cáo chính thức bác bỏ thông tin ngân hàng này đang bị thanh tra trong hoạt động cấp tín dụng ngân hàng.
Sau chuỗi ngày giảm mạnh, giá vàng thế giới hôm nay, 19/11, đã tăng thêm hơn 50 USD. Vàng thế giới đi lên trong bối cảnh đà tăng của đồng USD chững lại, trong khi xung đột Nga - Ukraine tăng nhiệt.
Tối hôm qua, giá vàng trên thị trường quốc tế lên mức 2.595 USD/ounce, tăng thêm 5 USD/ounce so với phiên sáng và tăng tổng cộng 30 USD so với phiên trước. Đây là mức tăng rất mạnh của giá vàng thế giới sau đợt điều chỉnh cuối tuần qua, kéo theo giá vàng trong nước tăng cao.
Hôm nay, 18/11, thị trường vàng trong nước chứng kiến sự bật tăng trở lại ở cả vàng nhẫn và vàng miếng SJC.
Theo số liệu mới nhất được Ngân hàng Nhà nước công bố, lượng tiền gửi tiết kiệm của người dân tại các ngân hàng đến cuối tháng 8 đạt hơn 6,92 triệu tỷ đồng. Riêng trong tháng 8 năm nay, trung bình mỗi ngày người dân gửi vào ngân hàng khoảng gần 2.900 tỷ đồng.
Sau 1 tuần giảm hơn 6 triệu đồng/lượng, chiều 16/11, giá vàng nhẫn một số thương hiệu bật tăng 300.000 - 900.000 đồng/lượng; trong khi đó, vàng SJC duy trì ổn định.
Kết thúc phiên giao dịch ngày hôm qua, 16/11, giá vàng nhẫn tròn trơn được các doanh nghiệp điều chỉnh tăng 500.000 đồng chiều mua và 300.000 đồng chiều bán so với phiên liền trước đó, niêm yết 79,5-82 triệu đồng/lượng (mua - bán).
Sau ngày giảm mạnh, giá vàng miếng neo ở mức 83,5 triệu đồng/lượng. Trong khi đó, giá vàng nhẫn đảo chiều tăng mạnh.
Thị trường chứng khoán trong nước ngày 15/11 tiếp tục có diễn biến tiêu cực khi gần 550 cổ phiếu giảm điểm trong phiên cuối tuần, VN-Index lại mất thêm gần 14 điểm. Hàng loạt mã chứng khoán, ngân hàng mất 2-3% thị giá.
Ngày 15/11, tỷ giá trung tâm đồng Việt Nam với USD tại Ngân hàng Nhà nước công bố mức 24.290 VND/USD, tăng 2 VND.
Vàng nhẫn trơn trước đây thường được mua để làm quà biếu, tặng nhưng nay nhiều người tìm mua để tích lũy tài sản và trở thành kênh đầu tư hấp dẫn trong năm nay. Trước biến động lớn của mặt hàng này, các nhà đầu tư nên thận trọng, không nên đầu tư theo tâm lý đám đông để tránh rủi ro.
Theo các chuyên gia, vàng đã chuyển sang xu hướng giảm, báo hiệu khả năng giảm sâu hơn nữa. Trong nước, giá vàng miếng giảm mạnh nhất là 500.000 đồng, giá vàng nhẫn giảm cao nhất tới hơn 1 triệu đồng.
Ngày 14/11, giá vàng nhẫn và vàng miếng trong nước đồng loạt giảm mạnh. So với mức giá kỷ lục thiết lập vào cuối tháng 10, mỗi lượng nhẫn trơn thấp hơn khoảng 7 - 8,5 triệu đồng/lượng.
Thị trường chứng khoán Việt Nam ngày 14/11 kết phiên chìm trong sắc đỏ khi chịu áp lực kép từ nhóm ngân hàng và chứng khoán. Đà bán tháo đột ngột xuất hiện từ giữa phiên chiều đã đẩy VN-Index xuống mức thấp nhất trong ba tháng qua.
Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) tiếp tục chấm dứt hoạt động đối với loạt phòng giao dịch. Đáng chú ý, nhà băng này đang giảm dần sự hiện diện tại thị trường Hà Nội.
Nhằm đảm bảo tính thống nhất về căn cứ pháp lý với các thông tư quy định về lãi suất tiền gửi, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành Quyết định số 2410 và Quyết định số 2411 quy định về lãi suất tiền gửi.
Ngày 14/11, vàng nhẫn trong nước tiếp tục giảm giá do thị trường vàng thế giới hạ nhiệt.
Thị trường chứng khoán trong nước ngày 13/11 chứng kiến một phiên biến động mạnh khi mở cửa trong sắc đỏ, giảm gần 10 điểm vào giữa phiên, sau đó đóng cửa tăng hơn một điểm lên 1.246 điểm.
Giá vàng trong nước ngày 13/11 tiếp tục có sự điều chỉnh, vàng nhẫn một số thương hiệu giảm sâu, lùi về mốc 80,8 triệu đồng/lượng. Trong khi đó, vàng SJC ổn định giá so với hôm 12/11.
Sáng 12/11, ngân hàng tăng mạnh giá mua USD, giá bán lên kịch trần. Trên thị trường tự do, giá bán USD vượt mốc 25.700 đồng.
Hôm nay, 12/11, giá vàng thế giới giảm mạnh về ngưỡng 2.600 USD/ounce. Tương tự, sau chuỗi ngày duy trì ổn định, giá vàng trong nước giảm, với giá vàng miếng giảm về gần 85 triệu đồng/lượng, giá vàng nhẫn trượt ngưỡng 85 triệu đồng/lượng.
Giá vàng thế giới và trong nước đã có một tuần lao dốc từng ngày. Mở đầu tuần mới, vàng vẫn được phần lớn giới chuyên gia và giới đầu tư dự báo giá sẽ tiếp tục giảm.
VN-Index mở cửa phiên chiều với lực mua xuất hiện trở lại, giúp chỉ số dần phục hồi về sát mốc tham chiếu nhưng cuối phiên vẫn đóng cửa trong sắc đỏ.
Trong nước vàng nhẫn tiếp đà lao dốc, giảm 100-500 nghìn đồng mỗi lượng. Trong khi đó, giá vàng miếng cũng bốc hơi 400.000 đồng.
Hôm nay 11/11, Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn SJC niêm yết giá vàng mua vào 82 triệu đồng/lượng, giá bán ra là 85,8 triệu đồng/lượng, không thay đổi giá mua vào và giá bán ra so với thời điểm cuối phiên 9/11. Chênh lệch giá mua - bán vàng SJC thu hẹp từ 4,5 còn 3,8 triệu đồng/lượng.
Kết thúc phiên giao dịch tuần này, giá vàng trong nước tiếp đà giảm mạnh. Người mua vàng lao đao khi lỗ khoảng 7,5 triệu đồng/lượng chỉ trong thời gian ngắn.
Giá vàng trong nước ngày 10/11 ổn định sau chuỗi ngày biến động, với vàng miếng giảm 200.000 đồng chiều bán, vàng nhẫn neo quanh 85 triệu đồng/lượng.
Thị trường chứng khoán hôm nay khởi động với sắc xanh nhưng tăng không quá mạnh khi thanh khoản dè chừng. Chỉ một tiếng sau đó, thị trường bị kéo về dưới tham chiếu khi các lệnh bán ra xuất hiện dày đặc và sắc đỏ gần như chiếm toàn bộ phiên giao dịch.
Mở cửa phiên giao dịch hôm nay, giá vàng miếng và nhẫn trơn được điều chỉnh tăng, sau phiên giảm mạnh 6 triệu đồng vào hôm qua. Giá vàng trong nước tăng 1-1,8 triệu đồng mỗi lượng, sau khi thế giới hồi phục lên vùng 2.700 USD/ounce.
Thị trường chứng khoán Mỹ ngày 6/11 (theo giờ Mỹ) đã có phiên tăng bùng nổ và thiết lập kỷ lục mới khi các chỉ số đều có mức tăng ấn tượng.
Giữa lúc đa số thị trường chứng khoán thế giới đua nhau tăng điểm, Việt Nam lại có câu chuyện khác khi nằm trong số ít các thị trường giảm điểm.
Trong phiên giao dịch hôm nay (7/11), tỷ giá trung tâm được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tăng thêm 25 đồng, lên mức 24.283 VND/USD. Đây là mức tỷ giá trung tâm cao nhất lịch sử kể từ khi cơ chế này được NHNN áp dụng từ đầu năm 2016.
Giá vàng trong nước hôm nay (7/11) giảm mạnh. Người mua vàng hôm qua và bán ra lúc này có thể chịu lỗ đến 5-6 triệu đồng/lượng.
VN-Index mở đầu phiên chiều 6/11 với tâm lý lạc quan tiếp tục chiếm ưu thế, khi lực mua dần gia tăng về cuối phiên giúp cho chỉ số bật tăng và đóng cửa trong sắc xanh tích cực.
Đồng USD tăng giá mạnh và bitcoin đạt mức cao kỷ lục trong phiên giao dịch 6/11, sau khi những kết quả ban đầu của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ nghiêng về ứng viên đảng Cộng hòa Donald Trump.
VN-Index trải qua phiên giao dịch khá giằng co, tâm lý nhà đầu tư trở nên thận trọng khi mùa báo cáo tài chính quý 3 vừa đi qua. Tuy nhiên chỉ số vẫn duy trì ở mức tăng.
Trong phiên giao dịch đầu tuần, ngày 4/11, đồng USD đã giảm 0,3% so với đồng yen, xuống còn 152,45 yen/USD.
Thị trường chứng khoán hôm nay 04/11 tiếp tục diễn biến tiêu cực khi VN-Index giảm hơn 10 điểm. Độ rộng toàn thị trường nghiêng về sắc đỏ với 485 mã giảm bên bán và 233 mã tăng.
Hôm nay, 04/11, giá thấy vàng nhẫn được điều chỉnh giảm mạnh. Giá vàng miếng SJC cũng được điều chỉnh giảm nửa triệu đồng ở cả hai chiều.
Đến nay, toàn bộ 27 ngân hàng niêm yết, đăng ký giao dịch trên sàn chứng khoán cùng với hai ngân hàng chưa niêm yết là BaoVietBank, PVCombank đã công bố báo cáo tài chính quý III/2024. Trong đó, nhiều ngân hàng ghi nhận lợi nhuận tăng mạnh, gấp nhiều lần cùng kỳ 2023.
0