Năm 2025 là một cột mốc quan trọng trong tiến trình đổi mới và phát triển khoa học công nghệ trên toàn cầu. Trong bối cảnh thế giới không ngừng thay đổi, những bước tiến vượt bậc trong các lĩnh vực robot, trí tuệ nhân tạo và sinh học đã mở ra nhiều cơ hội mới, đồng thời định hình lại cách con người sống, làm việc và tương tác với môi trường xung quanh. Những thành tựu nổi bật trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo 1 năm qua, từ những robot thông minh có thể hỗ trợ con người trong đời sống hằng ngày, đến những ứng dụng AI đầy sáng tạo, cũng như các đột phá sinh học có khả năng thay đổi nền y học, thực phẩm và bảo tồn thiên nhiên là minh chứng rõ nét cho sức mạnh của tri thức, sự sáng tạo và khát vọng đổi mới không ngừng.
Robot - cánh tay đắc lực
Năm 2025, lĩnh vực robot hình người tiếp tục ghi nhận những bước tiến công nghệ đầy ấn tượng. Những phát triển này không chỉ phản ánh nỗ lực của các trung tâm nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp trên toàn cầu mà còn cho thấy vai trò ngày càng quan trọng của robot trong đời sống và kinh tế xã hội tương lai.
“Robot trước hết sẽ trở nên hữu ích trong những môi trường có cấu trúc rõ ràng, nơi các nhiệm vụ cũng được xác định cụ thể, bởi đó là những môi trường được kiểm soát. Khi đó, chúng ta có thể chỉ dẫn chính xác cho robot thực hiện các công việc lặp đi lặp lại nhưng có thể nhàm chán và thay thế con người hay đúng hơn là giải phóng con người khỏi những công việc rất tẻ nhạt hoặc nguy hiểm. Đó chính là bước đầu tiên”.
Một trong những ứng dụng robot được kỳ vọng nhiều nhất trong năm 2025 là hỗ trợ chăm sóc người già, đặc biệt tại những quốc gia đối mặt với tỷ lệ già hóa dân số cao như Nhật Bản. Người ta đã chứng kiến sự ra đời của robot AIREC - một robot hình người điều khiển bằng trí tuệ nhân tạo được phát triển bởi nhóm nghiên cứu tại Đại học Waseda với sự hỗ trợ của chính phủ Nhật. Robot này có khả năng thực hiện những động tác tinh vi như lật người bệnh để thay tã hoặc ngăn ngừa loét da do tì đè. Những thao tác này vốn đòi hỏi độ khéo léo và an toàn cao, được mô tả là gần với hành vi chăm sóc thực tế của con người, cho thấy tầm nhìn đưa robot vào hỗ trợ trực tiếp trong chăm sóc sức khỏe và y tế tại gia hoặc cơ sở dưỡng lão. Tuy nhiên việc robot thay thế hoàn toàn con người trong chăm sóc vẫn còn ở tương lai xa bởi chi phí sáng chế cao và các vấn đề đảm bảo an toàn, thích nghi với nhu cầu cá nhân của từng bệnh nhân là hai rào cản đáng kể. Nhiều chuyên gia tin rằng, robot sẽ là công cụ hỗ trợ con người chăm sóc, chứ không hoàn toàn thay thế nhân lực con người. Bối cảnh này cho thấy robot có thể là một phần trong chiến lược giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực chăm sóc người già, một vấn đề xã hội lớn tại nhiều nền kinh tế phát triển
Một sự kiện đáng chú ý khác trong năm 2025 là giải thi đấu robot hình người đầu tiên trên thế giới được tổ chức tại Bắc Kinh. Sự kiện này không chỉ là cuộc thi kỹ thuật mà còn là dấu mốc quan trọng cho thấy robot hình người đang tiến gần đến khả năng thực thi các nhiệm vụ đa dạng trong các bối cảnh phức tạp. Giải đấu 2025 thu hút hơn 500 robot hình người từ 16 quốc gia, thi đấu trong nhiều nội dung khác nhau từ bóng đá, chạy 100m đến võ thuật và phân loại thuốc. Các robot không chỉ cần di chuyển cơ bản mà còn phải tương tác với môi trường, xử lý tình huống và thể hiện khả năng phối hợp phức tạp - điều này đòi hỏi các thuật toán điều khiển chuyển động, cân bằng và lập kế hoạch hành vi ngày càng tinh vi hơn.
Một trong những bước tiến đột phá của năm 2025 là robot hình người tích hợp công nghệ bay. Mẫu robot iRonCub3 của Viện Công nghệ Italia đã trở thành robot hình người bay đầu tiên trên thế giới thực hiện chuyến bay thử bằng jetpack sử dụng bốn động cơ phản lực nhỏ. Robot iRonCub3 kết hợp các hệ thống điều khiển khí động học và trí tuệ nhân tạo để giữ cân bằng giữa các lực phức tạp từ động cơ và trọng tâm robot. Thành tựu này gợi mở tiềm năng ứng dụng robot bay trong cứu hộ, khảo sát địa hình khó tiếp cận và vận chuyển hàng hóa trong tương lai
Trí tuệ nhân tạo - thông minh hơn từng ngày
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang bước vào một giai đoạn phát triển mạnh mẽ chưa từng có, khi không chỉ hỗ trợ các tác vụ đơn giản mà còn ngày càng thâm nhập vào đời sống xã hội với những ứng dụng tinh vi và đa dạng. Vào năm 2025, AI không còn là một khái niệm công nghệ xa lạ, mà đã trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều lĩnh vực, từ chăm sóc sức khỏe, giáo dục, nông nghiệp, đến tương tác với con người và cả cảm nhận cảm xúc của các loài động vật. AI đang mở ra một kỷ nguyên mới, nơi máy móc không chỉ thực hiện các lệnh lập trình đơn thuần mà còn học hỏi, tương tác và hỗ trợ con người theo những cách chưa từng thấy trước đây.
Một trong những ví dụ ấn tượng nhất về sự tiến bộ của AI trong năm 2025 là hệ thống IntelliPig, được phát triển bởi các nhà nghiên cứu tại Đại học West England Bristol. Hệ thống này sử dụng công nghệ thị giác máy tính và học máy để phân tích biểu cảm khuôn mặt, thân thể và hành vi ăn uống của từng con lợn thông qua các camera gắn tại máng ăn. Điều này giúp người chăn nuôi can thiệp kịp thời, cải thiện khẩu phần cho từng cá thể lợn và tối ưu hóa hiệu quả sản xuất trong ngành nông nghiệp thông minh.
Trong lĩnh vực giáo dục và hỗ trợ con người, AI cũng chứng tỏ sự hữu dụng vượt trội với các hệ thống tương tác có khả năng hiểu ngôn ngữ tự nhiên và phản hồi linh hoạt. Một ví dụ nổi bật là bot AI mang tên Kia tại Canada, được thiết kế để trò chuyện và thảo luận về các chủ đề phức tạp, đặc biệt hỗ trợ sinh viên trong học tập và nghiên cứu.
AI không chỉ hỗ trợ con người mà còn được dùng để cải thiện mối quan hệ giữa con người và các sinh vật khác, ví dụ như trong nghiên cứu về cảm xúc động vật. Các dự án AI tiên tiến hiện nay đang nghiên cứu khả năng nhận biết trạng thái cảm xúc ở các loài khác nhau, từ mèo, chó đến các động vật nông trại.
Trong lĩnh vực tiêu dùng và đời sống hàng ngày, trí tuệ nhân tạo đang tạo ra những sản phẩm tương tác gần gũi với con người hơn bao giờ hết. Robot thú cưng Moflin do Casio sản xuất là một ví dụ rõ nét về AI “cảm xúc”. Moflin sử dụng hệ thống AI với hàng triệu biến thể tính cách để phản ứng theo cách tương tác phi ngôn ngữ như cử động, tiếng kêu và phản xạ với các kích thích từ môi trường và người dùng.
Không chỉ dừng lại ở các ứng dụng tương tác và giải trí, AI còn có tác động sâu rộng trong y tế với các công cụ chẩn đoán bệnh ngày càng chính xác. Một trong những ứng dụng AI nổi bật là khả năng phát hiện các bất thường rất nhỏ trong não bộ gây ra tình trạng động kinh. Nhờ công nghệ học máy và phân tích hình ảnh y khoa, AI có thể xác định các dấu hiệu tinh vi mà mắt thường hoặc phương pháp truyền thống khó phát hiện. Điều này mở ra cơ hội phẫu thuật sớm và điều trị hiệu quả hơn cho bệnh nhân, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe và giảm gánh nặng điều trị lâu dài. Những tiến bộ này chính là minh chứng cho tiềm năng của AI trong hỗ trợ y tế hiện đại, giúp bác sĩ đưa ra những quyết định điều trị nhanh chóng và chính xác hơn.
“Chúng tôi đã phát triển một công cụ trí tuệ nhân tạo nhằm hỗ trợ chẩn đoán những bất thường não bộ tiềm ẩn ở trẻ em và người lớn mắc chứng động kinh. Điều then chốt là, nếu có thể phát hiện được các bất thường trong não, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật, qua đó có khả năng chữa khỏi các cơn co giật”.
Sự phát triển của AI không chỉ thể hiện qua các sản phẩm cụ thể mà còn qua những xu hướng rộng lớn định hình bối cảnh công nghệ toàn cầu vào năm 2025. Các báo cáo chuyên ngành dự báo rằng, AI sẽ chuyển mình từ một công cụ hỗ trợ sang một phần không thể thiếu trong nhiều lĩnh vực, giúp giải quyết những thách thức lớn nhất của nhân loại như khí hậu, tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục cá nhân hóa và tối ưu hóa quy trình công việc phức tạp nhờ những cải tiến vượt bậc trong khả năng suy luận, ghi nhớ và phân tích dữ liệu của hệ thống AI.
Trong bối cảnh đó, AI vào năm 2025 không chỉ là biểu tượng của đổi mới công nghệ mà còn là một công cụ toàn diện, hiện diện trong mọi mặt của đời sống từ chăm sóc sức khỏe, giáo dục, nông nghiệp, đến tương tác cảm xúc và hỗ trợ con người trong các quyết định phức tạp. Khi AI tiếp tục phát triển, sự phối hợp giữa con người và công nghệ này hứa hẹn sẽ mở ra nhiều cơ hội mới, đồng thời đặt ra yêu cầu về sự chuẩn bị để giải quyết những thách thức đạo đức, pháp lý và xã hội mà nó mang lại.
Tạp chí Time đã vinh danh các kiến trúc sư của trí tuệ nhân tạo (AI) là “Nhân vật của năm”, ghi nhận vai trò then chốt của họ trong việc mở ra kỷ nguyên máy móc biết tư duy với những công nghệ mang tính chuyển đổi sâu sắc.
“AI không phải là một con người. AI sẽ không tồn tại nếu thiếu con người. Nhưng tôi vẫn ủng hộ việc đưa nhiều con người hơn tham gia vào lĩnh vực này, không chỉ giới hạn ở những tên tuổi lớn trong ngành công nghệ hay ngành học máy. Công nghệ này cần rất nhiều nỗ lực để xây dựng. Vì vậy, xét về nỗ lực của con người so với các công nghệ phục vụ lợi ích chung khác, đây có lẽ là công nghệ đòi hỏi sự tham gia của con người nhiều nhất trên toàn cầu mà chúng ta từng thấy trong lịch sử các công nghệ đột phá”.
Số báo Nhân vật của năm 2025 tập trung phân tích cách AI đã làm thay đổi thế giới trong suốt một năm qua. Những thành tựu đó vừa đột phá vừa đôi khi đáng lo ngại.
Sinh học - khám phá và đổi mới cuộc sống
Năm 2025 là một năm đánh dấu nhiều bước tiến đáng chú ý trong lĩnh vực sinh học, nơi các nghiên cứu và công nghệ gen không chỉ giúp con người hiểu sâu hơn về cơ chế sự sống mà còn mở ra những khả năng ứng dụng thực tiễn trong bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển thực phẩm bền vững và chữa bệnh hiệu quả hơn. Nhờ những công cụ như chỉnh sửa gen, nuôi cấy mô tế bào và sinh học tổng hợp, các nhà khoa học đang dần biến những điều từng được xem là “viễn tưởng” thành hiện thực, đồng thời đặt ra những câu hỏi lớn về đạo đức, sinh thái và tác động lâu dài của những công nghệ này.
Một trong những bước tiến gây chú ý nhất trong năm nay là công bố của Colossal Biosciences - một công ty công nghệ sinh học tại Dallas (Mỹ), về việc tạo ra thành công các cá thể sói mang đặc điểm của loài sói Aenocyon dirus - một loài động vật tuyệt chủng cách đây khoảng 12.500 năm. Các nhà nghiên cứu đã sử dụng công nghệ chỉnh sửa gen trên sói xám hiện đại để kết hợp các đặc điểm di truyền quan trọng của sói tuyệt chủng, với mục tiêu hồi sinh hình thái và đặc tính chủ yếu của loài này.
Bên cạnh dự án tái tạo loài đã tuyệt chủng, Colossal cũng đạt được tiến bộ thú vị trong nghiên cứu “chuột lông xoăn”- loài chuột được chỉnh sửa gen để biểu hiện các đặc điểm tương tự như lông của voi ma mút lông cừu cổ đại. Dự án này sử dụng công nghệ chỉnh sửa nhiều gen cùng lúc, khai thác kiến thức từ hàng chục bộ gen voi ma mút khác nhau để mô phỏng các đặc điểm thích nghi với khí hậu lạnh.
Không chỉ trong ứng dụng chống tuyệt chủng, sinh học tổng hợp cũng đang dẫn dắt những đổi mới trong ngành thực phẩm bền vững. Better Dairy, một startup công nghệ sinh học tại London (Anh), đã tiên phong phát triển các sản phẩm phô mai và sữa chua không cần bò. Công ty sử dụng công nghệ lên men chính xác để sản xuất protein sữa từ vi sinh vật, từ đó tạo ra các sản phẩm có cấu trúc, hương vị và chức năng tương tự như các sản phẩm truyền thống nhưng không cần đến chăn nuôi gia súc.
Một lĩnh vực sinh học ứng dụng khác là bảo tồn và hỗ trợ các loài bị đe dọa trong tự nhiên. Tại Đại học Oxford, các nhà nghiên cứu đã phát triển một thực phẩm bổ sung sinh học được thiết kế riêng cho ong mật, nhằm giải quyết tình trạng suy giảm quần thể ong do thiếu dinh dưỡng từ nguồn thức ăn tự nhiên. Bằng cách sử dụng một loại nấm men được chỉnh sửa để sản xuất một hỗn hợp chính xác các sterol thiết yếu, nhóm nghiên cứu đã chứng minh rằng thực phẩm bổ sung này có thể thúc đẩy việc sinh sản và duy trì quần thể ong trong các thử nghiệm cho ăn kéo dài ba tháng. Điều này mang lại hy vọng cho việc bảo tồn một loài thụ phấn quan trọng đối với khoảng 70% cây trồng toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh lương thực và đa dạng sinh học.
Nhìn lại năm 2025, có thể thấy rằng công nghệ đang thay đổi từng khía cạnh của đời sống con người, mở ra những cơ hội chưa từng có, đồng thời đặt ra những thách thức mới. Trong lĩnh vực robot, các cỗ máy không chỉ thực hiện các nhiệm vụ cơ bản mà còn tham gia vào chăm sóc con người, khám phá đại dương và thậm chí bay lượn, cho thấy tiềm năng ứng dụng rộng lớn trong sản xuất, dịch vụ và giải trí. Trí tuệ nhân tạo ngày càng tinh vi, không chỉ hỗ trợ học tập và nghiên cứu mà còn cảm nhận cảm xúc, tương tác với con người và phát hiện các bất thường sức khỏe, từ đó mở ra những cách thức chăm sóc và điều trị chính xác hơn. Trong lĩnh vực sinh học, những tiến bộ về chỉnh sửa gen, sinh học tổng hợp và bảo tồn đa dạng sinh học đang định hình tương lai bền vững. Tất cả những tiến bộ này không chỉ là minh chứng cho trí tuệ và sự sáng tạo của con người mà còn nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm trong việc quản lý và ứng dụng công nghệ, để đổi mới thực sự trở thành sức mạnh thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống con người.