Uy tín của Tòa Hình sự Quốc tế đang bị đe dọa
Sau khi Quy chế Rome của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) có hiệu lực vào năm 2002, người ta hy vọng rằng kỷ nguyên miễn tội đối với các tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người và tội diệt chủng sắp kết thúc.
22 năm sau, tính hợp pháp quốc tế của ICC chưa được giải quyết khi cơ quan này phớt lờ những lời kêu gọi nhanh chóng truy tố những kẻ gây ra tội ác tàn bạo hàng loạt ở Gaza.
Vào tháng 5/2024, Công tố viên ICC Karim Asad Ahmad Khan đã yêu cầu ICC ban hành lệnh bắt giữ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant và ba lãnh đạo Hamas. Bất chấp yêu cầu đó, Israel tiếp tục tiến hành các hành động bạo lực diệt chủng, khiến số người chết ngày càng tăng và sự tàn phá ngày càng sâu sắc ở Gaza, ICC vẫn chưa đưa ra quyết định.
Ý tưởng thành lập một tòa án quốc tế thường trực để truy tố tội ác chiến tranh lần đầu tiên xuất hiện trong giới luật pháp của các nước chiến thắng sau Thế chiến thứ nhất, nhưng nó chưa bao giờ thành hiện thực. Sau Thế chiến thứ hai, khiến khoảng 75 đến 80 triệu người thiệt mạng, một số khái niệm về "công lý" đã được đề xuất.
Năm 1943, nguyên thủ các quốc gia Liên Xô, Mỹ và Anh đã thảo luận về chiến lược chiến tranh tại Hội nghị Tehran, lãnh đạo Liên Xô Joseph Stalin đề nghị loại bỏ ít nhất 50.000 nhân viên chỉ huy Đức. Tổng thống Mỹ Franklin Roosevelt được cho là đã trả lời rằng 49.000 người sẽ bị xử tử. Thủ tướng Anh Winston Churchill chủ trương xét xử tội phạm chiến tranh và buộc họ phải chịu trách nhiệm cá nhân.
Cuối cùng, quân Đồng minh đã thành lập Tòa án quân sự Nuremberg và Tokyo, lần lượt truy tố 24 lãnh đạo quân sự và dân sự của Đức và 28 lãnh đạo dân sự của Nhật Bản. Nhưng đây thực chất là công lý của kẻ chiến thắng, vì không có nhà lãnh đạo hay chỉ huy quân sự nào của Đồng minh bị truy tố vì tội ác chiến tranh của họ. Cuối cùng, những tòa án này được cho là những nỗ lực mang tính biểu tượng để xét xử những kẻ tiến hành chiến tranh xâm lược và phạm tội diệt chủng.
Trong nhiều thập kỷ kể từ đó, cộng đồng quốc tế không có nỗ lực nào để đưa tội phạm chiến tranh ra trước công lý. Ví dụ, những kẻ tàn sát những người chống lại thế lực thực dân và đế quốc không bao giờ bị đưa ra xét xử.
Khái niệm công lý quốc tế đã được hồi sinh vào những năm 1990 khi Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thành lập hai tòa án đặc biệt để truy tố các tội ác xảy ra trong các cuộc chiến tranh 1991-1995 và 1998-1999 ở Nam Tư cũ và nạn diệt chủng Rwanda năm 1994. Mặc dù các tòa án đã phục vụ một mục đích nào đó nhưng một số người vẫn đặt câu hỏi về tính hiệu quả, chi phí tài chính và tính độc lập của chúng vì chúng được thành lập bởi Hội đồng Bảo an do phương Tây thành lập.
Đối với Tòa án Rwanda, họ đã không điều tra vai trò có thể có của các cường quốc phương Tây trong nạn diệt chủng và việc họ không ngăn chặn hoặc ngăn chặn tội diệt chủng theo Công ước năm 1948 về ngăn ngừa và trừng phạt tội diệt chủng.
Trong bối cảnh đó, Quy chế Rome được ký năm 1998 và có hiệu lực từ năm 2002 đã làm dấy lên hy vọng rằng những kẻ phạm tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người và tội diệt chủng sẽ bị tòa án mới truy tố, bất kể họ đứng về phía nào trong cuộc xung đột.
Năm 2018, tội xâm lược được đưa vào thẩm quyền của tòa án, được định nghĩa là việc lập kế hoạch, chuẩn bị, bắt đầu hoặc thực hiện một hành vi xâm lược, tính chất, mức độ nghiêm trọng và quy mô của nó cấu thành sự vi phạm Hiến chương Liên hợp quốc.
Nhưng ngay sau đó, hy vọng lớn vào ICC đã tan thành mây khói. Một số bên ký kết Quy chế Rome đã chính thức tuyên bố rằng họ không còn có ý định trở thành thành viên, do đó hủy bỏ nghĩa vụ của mình, bao gồm Israel, Mỹ và Liên bang Nga. Các cường quốc khác như Trung Quốc và Ấn Độ thậm chí còn chưa ký quy chế này.
Trong 20 năm đầu tiên sau khi thành lập Tòa án Hình sự Quốc tế, tất cả 46 nghi phạm bị Tòa án truy tố đều là người châu Phi, bao gồm cả các nguyên thủ quốc gia đương nhiệm, điều này không giúp nâng cao uy tín của Tòa án.
Năm 2018, Nhà nước Palestine đã đệ đơn khiếu nại lên Tòa án Hình sự Quốc tế “yêu cầu Tòa án, theo thẩm quyền tạm thời của mình, điều tra các tội ác trong quá khứ, hiện tại và tương lai đã xảy ra thuộc thẩm quyền của Tòa án tại tất cả các khu vực lãnh thổ của Nhà nước Palestine”.
Vào tháng 3/2023, tòa án phải mất 5 năm mới quyết định rằng một "cuộc điều tra về tình hình ở Nhà nước Palestine" có thể được tiến hành.
Vào tháng 11/2023, Nam Phi và 5 bên ký kết khác một lần nữa gửi đơn khiếu nại lên ICC và Trưởng công tố Karim Ahmad Khan sau đó xác nhận rằng: cuộc điều tra được khởi động vào năm 2023 "vẫn đang tiếp diễn và mở rộng đến sự leo thang của sự thù địch và bạo lực kể từ vụ tấn công vào ngày 7/10/2023."
Trưởng công tố Khan phải mất ít nhất 7 tháng để đề nghị với phòng xét xử của tòa án rằng Thủ tướng Israel Netanyahu và Bộ trưởng Quốc phòng Gallant nên bị truy tố mặc dù có nhiều bằng chứng cho thấy họ phải chịu trách nhiệm cá nhân về tội ác chiến tranh ở Gaza. Ông cũng đưa ra đề nghị tương tự với ba thủ lĩnh Hamas, những người này sau đó đã bị Israel ám sát.
Có thể nói, việc bắt giữ ông Netanyahu sẽ cần có thời gian và quyết tâm lớn, bởi ông Netanyahu được Mỹ và cơ quan tình báo khét tiếng Mossad của Israel chuyên thực hiện các vụ ám sát ở nước ngoài hỗ trợ. Vào tháng 5 năm nay, tờ báo "The Guardian" của Anh tiết lộ rằng người tiền nhiệm của Công tố Khan, bà Fatou Bensouda, đã bị đe dọa bởi "hàng loạt cuộc gặp bí mật" với ông Yossi Cohen, người đứng đầu Mossad vào thời điểm đó và là "đồng minh thân cận nhất của ông Netanyahu vào thời điểm đó".
Ông Cohen đã cố gắng gây áp lực buộc bà Bensouda phải "từ bỏ cuộc điều tra tội ác chiến tranh".
Nếu Bà Bensouda bị đe dọa và tống tiền chỉ vì điều tra các cáo buộc về tội ác chiến tranh đã gây ra trước cuộc chiến diệt chủng hiện nay, người ta có thể tưởng tượng áp lực và các mối đe dọa, thực tế hay giả định, mà Công tố Khan phải đối mặt hoặc lo sợ. Bây giờ ông ấy đã hoàn thành công việc của mình, việc ra quyết định bắt giữ hay không sẽ do ba thẩm phán đương nhiệm của Hội đồng xét xử quyết định. Hiện chưa rõ họ có phải đối mặt với những mối đe dọa tương tự như bà Bensouda hay không, nhưng họ phải nhận thức sâu sắc rằng nếu lệnh bắt giữ ông Netanyahu và ông Gallant không được ban hành ngay lập tức, thì uy tín của ICC cũng sẽ bị đe dọa. Bằng chứng về tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người, tội diệt chủng và tội ác xâm lược quá rõ ràng và áp đảo đến mức nếu họ trốn tránh trách nhiệm giải trình thì chính họ sẽ gióng lên hồi chuông báo tử của ICC.
TIN LIÊN QUAN
Ý KIẾN
Cao ủy viên Liên hợp quốc về (LHQ) nhân quyền, ông Volker Turk đã cảnh báo rằng, thế giới đang ở thời điểm đặc biệt nguy hiểm trong lịch sử, sự coi thường và thiếu tôn trọng luật pháp quốc tế “đang đạt đến đỉnh điểm”.
Hội nghị Thượng đỉnh BRICS 2024 sắp diễn ra tại Thành phố Kazan của Nga, vào ngày 22 - 24 /10. Sự kiện quan trọng này sẽ tập trung vào việc thúc đẩy chủ nghĩa đa phương vì sự phát triển và an ninh toàn cầu công bằng.
Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) ngày 17/10 đã tái khẳng định cam kết mạnh mẽ của khối đối với Ukraine, đồng thời tuyên bố sẽ tiếp tục cung cấp sự hỗ trợ cần thiết để nước này tiến hành các cải cách nhằm đạt được mục tiêu gia nhập EU.
Sau khi Quy chế Rome của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) có hiệu lực vào năm 2002, người ta hy vọng rằng kỷ nguyên miễn tội đối với các tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người và tội diệt chủng sắp kết thúc.
Các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu vừa đạt được đồng thuận về việc cần có một luật mới về di cư nhằm đẩy nhanh quá trình trục xuất những người nhập cư không có giấy tở hợp pháp.
Sau khi Israel xác nhận lãnh đạo Hamas, Yahya Sinwar đã thiệt mạng, Tổng thống Mỹ Biden cho rằng đây là tín hiệu tích cực, có thể mở ra chương mới cho người Israel và Palestine.
Đoàn công tác Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao do ông Nguyễn Mạnh Đông, Phó Chủ nhiệm Ủy ban làm Trưởng đoàn đã vừa có chuyến làm việc với cộng đồng người Việt Nam tại khu vực Đông Bắc Thái Lan và tham dự lễ khánh thành Cổng Phố văn hóa Thái Lan - Việt Nam tại thành phố Nakhon Phanom.
Theo hãng thông tấn WAFA của Palestine, có ít nhất 28 người Palestine thiệt mạng và 160 người bị thương trong vụ không kích của Israel nhằm vào một trường học có người sơ tán đang tạm trú ở trại Jabalia, phía Bắc Dải Gaza.
Israel tuyên bố thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar đã thiệt mạng trong một cuộc tấn công của Lực lượng phòng vệ Israel, trong khi Hamas chưa xác nhận thông tin này. Nhiều ý kiến cho rằng, cái chết của ông Sinwar sẽ là cơ hội để mở ra khả năng chấm dứt xung đột ở dải Gaza.
Cái chết của Yahya Sinwar – một trong những nhà lãnh đạo cứng rắn nhất của phong trào kháng chiến Palestine đã để lại một khoảng trống lớn trong hàng ngũ lãnh đạo của Hamas, trong bối cảnh phong trào này đang đối mặt với các thách thức nghiêm trọng từ cả bên trong lẫn bên ngoài. Việc hạ sát thủ lĩnh Hamas liệu có đáp ứng được kỳ vọng của Israel, hay sẽ là điểm khởi đầu cho một vòng xoáy bạo lực mới tại Gaza và toàn khu vực Trung Đông?
Tại trụ sở Đại sứ quán Việt Nam tại Hàn Quốc, Hiệp hội Bóng đá Việt Nam tại Hàn Quốc (VFAK) và công ty IC Food đã vừa tiến hành buổi lễ ký kết thỏa thuận hợp tác giữa hai bên với mục tiêu hỗ trợ phát triển phong trào bóng đá của người Việt Nam tại Hàn Quốc.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết, cái chết của thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar đã mang lại cơ hội hòa bình ở Trung Đông nhưng cảnh báo cuộc chiến ở Gaza vẫn chưa kết thúc và Israel sẽ tiếp tục cho đến khi các con tin được trả tự do.
Lực lượng Houthi ở Yemen đe dọa trừng phạt Mỹ vì đã tiến hành một loạt cuộc không kích vào các khu vực do lực lượng này kiểm soát ở Yemen, đồng thời tuyên bố sẽ tiếp tục tấn công các tàu trên các tuyến vận tải quốc tế.
Quân đội Israel (IDF) vừa công bố video ghi lại khoảnh khắc cuối đời của thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar, người bị tiêu diệt trong một cuộc tấn công tại miền Nam Gaza. Đây được coi là đòn giáng mạnh vào lực lượng Hamas trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa hai bên.
Tổng thống Chính quyền Palestine Mahmoud Abbas đã tham dự Đại hội đồng Liên hợp quốc vào tháng trước để cảm ơn 124 quốc gia đã bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết đầu tiên của Palestine tại Đại hội đồng Liên hợp quốc.
Theo một số báo cáo ban đầu của Israel, Yahya Sinwar - thủ lĩnh Hamas, người chỉ đạo vụ tấn công Israel ngày 7/10 dẫn đến cuộc chiến ở Gaza, đã thiệt mạng trong một cuộc chạm trán bất ngờ với lực lượng mặt đất của Israel.
Hơn 1 tỷ người trên thế giới đang sống trong tình cảnh nghèo cùng cực, với hơn một nửa trong số đó là trẻ em. Đây là đánh giá trong Báo cáo Chỉ số nghèo đói đa chiều (MPI) do Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP), Sáng kiến phát triển con người và nghèo đói Oxford (OPHI) công bố.
Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) ngày 17/10 đã cắt giảm lãi suất thêm 0,25%, đánh dấu lần thứ ba trong năm ECB đưa ra quyết định này.
Một tòa án tại Bangladesh vừa phát lệnh truy nã bà Sheikh Hasina - cựu Thủ tướng bị lật đổ hồi tháng 8, với cáo buộc về "tội ác chống lại loài người".
Sau khi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trình bày "Kế hoạch chiến thắng" trước Quốc hội nước này, cả Tổ chức hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Nga đã lên tiếng về kế hoạch này của Ukraine.
Liên minh châu Âu (EU) đã tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh đầu tiên với 6 quốc gia thành viên Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) gồm Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Saudi Arabia và Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) nhằm cùng lên tiếng kêu gọi chấm dứt các cuộc xung đột và ngăn chặn chiều hướng leo thang căng thẳng ở Trung Đông.
Cuộc họp lần thứ 23 của Hội đồng các nguyên thủ Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) 2024 hôm 17/10 đã khép lại tại Thủ đô Islamabad của Pakistan, với các cam kết được nêu bật trong chủ đề “Tăng cường đối thoại đa phương, phấn đấu hướng tới hòa bình và thịnh vượng bền vững”.
Theo CNN, Israel đã xác nhận với các quan chức Mỹ rằng, thủ lĩnh nhóm Hamas Yahya Sinwar đã chết theo kết quả xét nghiệm ADN ban đầu, trong chiến dịch của Israel ở miền nam Dải Gaza.
Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ cho biết nước này đã tiến hành các cuộc tấn công chính xác nhằm vào 5 địa điểm cất giữ vũ khí ngầm tại các khu vực do lực lượng Houthi kiểm soát ở Yemen.
Ngày 17/10, Bộ Quốc phòng Nga đưa tin, trong ngày qua, lực lượng vũ trang Ukraine đã mất hơn 250 quân nhân và 6 người đầu hàng làm tù binh chiến tranh (POW) tại Vùng Kursk. Tổng cộng, Ukraine đã thiệt hại hơn 23.850 quân nhân kể từ khi bắt đầu mở cuộc đột kích vào khu vực này.
Trung Quốc đang gấp rút hoàn thiện việc xây dựng cơ sở nghiên cứu vật lý trị giá 300 triệu USD nằm sâu 700m dưới lòng đất ở tỉnh Quảng Đông. Dự án có tên "Đài quan sát Neutrino ngầm Giang Môn (JUNO)" đã được xây dựng trong 10 năm qua.
Gần đây, Nga đã liên tục đạt được những bước tiến đáng kể ở mặt trận phía Đông Ukraine. Các nhà phân tích cho biết, chỉ trong tháng 8 và tháng 9 vừa qua, diện tích lãnh thổ mà quân đội Nga kiểm soát được nhiều hơn tới 5,5 lần so với cả năm 2023.
Mỹ thông báo, oanh tạc cơ tàng hình B-2 đã tập kích mục tiêu tại Yemen, đánh dấu lần đầu loại máy bay này tham gia chiến dịch chống Houthi.
Theo báo cáo của Liên minh chống lừa đảo toàn cầu (Gasa), Philippines mất khoảng 8,1 tỷ USD trong 12 tháng qua, chủ yếu là do các vụ lừa đảo qua tin nhắn văn bản với những giao dịch “tốt đến mức không thể tin được”.
Nhu cầu từ Trung Quốc và Mỹ yếu đi đã khiến xuất khẩu của Nhật Bản trong tháng 9 giảm lần đầu tiên kể từ tháng 11/2023.
Triều Tiên có vị trí địa lý đặc biệt quan trọng, chính vì vậy bán đảo này đã trở thành một phần quan trọng trong chính sách của các nước lớn và hiện đang bị chi phối bởi các yếu tố bên ngoài. Người dân hai miền Triều Tiên khao khát hòa bình để có thể phát triển kinh tế và đóng góp cho khu vực và quốc tế. Tuy nhiên, những diễn biến gần đây cho thấy: mơ ước chính đáng đó đang ngày một xa vời. Phóng viên Đài Hà Nội đã có cuộc bình luận với Tiến sĩ Phan Cao Nhật Anh, đến từ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam về vấn đề này.
Chiếc áo thi đấu màu đỏ của Michael Jordan trong mùa giải vô địch bóng rổ 1996-1997 với đội Chicago Bulls sẽ được bán đấu trên sàn Sotheby's ngày 23/10 tại New York, Mỹ.
Hãng Fujitsu của Nhật Bản mới giới thiệu công nghệ hỗ trợ trí tuệ để phân tích chuyển động của con người tại một triển lãm thương mại gần Tokyo, với hy vọng công nghệ mới có thể giúp bảo tồn văn hóa truyền thống khi Nhật Bản đang đối mặt sự sụt giảm dân số.
Tập đoàn thời trang xa xỉ Prada của Italia và công ty khởi nghiệp Axiom Space tại Mỹ đã công bố thiết kế mới của bộ đồ du hành vũ trụ được dành cho sứ mệnh đưa tàu Artemis 3 của NASA lên mặt trăng.
Mới đây, chiếc EA-18G Growler thuộc Phi đoàn Tác chiến điện tử số 130 của hải quân Mỹ đã rơi ở khu vực phía đông núi Rainier vào ngày 16/10 khi bay huấn luyện. Hải quân Mỹ điều nhiều phương tiện tìm kiếm cứu nạn, trong đó có trực thăng MH-60S, song chưa tìm thấy hai phi công trên chiếc máy bay gặp nạn.
Các nước Baltic - Bắc Âu đã quyết định cung cấp cho Ukraine một gói hỗ trợ năng lượng, nhằm tăng cường khả năng phục hồi năng lượng và đáp ứng các nhu cầu cấp thiết nhất của Ukraine trong mùa Đông năm nay.
Nga đã lên tiếng bác bỏ “Kế hoạch chiến thắng” của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, cho rằng kế hoạch này chỉ gây bất hạnh cho Kiev.
Hãng thông tấn chính thức Triều Tiên KCNA hôm nay cho biết, Hội đồng Nhân dân tối cao (tức Quốc hội Triều Tiên) đã sửa đổi Hiến pháp, trong đó chỉ định Hàn Quốc là "quốc gia thù địch".
Các quan chức Mỹ dự báo Israel sẽ trả đũa Iran trong tháng này và trước ngày bầu cử Mỹ 5/11.
Chính phủ Mỹ vừa công bố gói viện trợ mới trị giá 425 triệu USD cho Ukraine, trong đó có vũ khí phòng không, thiết giáp và đạn pháo để đáp ứng nhu cầu cấp thiết của Kiev.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã trình bày “Kế hoạch chiến thắng” trước Quốc hội nước này.
Giới chức Nigeria cho biết số người thiệt mạng trong vụ xe bồn chở nhiên liệu phát nổ do bị lật ngày 16/10 ở bang Jigawa, miền Bắc nước này, đã tăng lên hơn 140 người, trong đó có cả trẻ em.
Bộ Y tế Liban thông báo 16 người đã thiệt mạng và 52 người khác bị thương trong một cuộc không kích của Israel nhằm vào trụ sở chính quyền thành phố Nabatieh ở miền Nam Liban.
Cựu ca sĩ nhóm nhạc One Direction, Liam Payne, đã tử vong bên ngoài một khách sạn ở Buenos Aires, Argentina. Cảnh sát địa phương xác nhận rằng nam ca sĩ 31 tuổi này được phát hiện đã qua đời sau khi rơi từ ban công tầng ba.
Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ thăm Đức trong 2 ngày 17 và 18/10 và thăm Angola trong tháng 12. Những chuyến thăm này từng bị hoãn khi Tổng tống Biden chỉ đạo các hoạt động ứng phó với cơn bão Milton.
Cuộc khủng hoảng nạn đói ở Gaza đang ngày một nghiêm trọng khiến cho số lượng lớn người dân ở đây đang phải tiếp tục di tản. Trong khi đó, cuộc xung đột kéo dài giữa Israel và Hamas vẫn đang tiếp diễn, khiến khả năng tiếp cận viện trợ nhân đạo tại khu vực bị hạn chế.
0