Ông Jared Kushner đã tích cực tham gia các cuộc họp với phái đoàn Ukraine tại Miami trong hai ngày 4 và 5 tháng 12. Trước đó, ông đã có các cuộc hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Điện Kremlin. Theo các chuyên gia, sự xuất hiện của ông Jared Kushner, một nhân vật có mối quan hệ gần gũi với Tổng thống Trump, cho thấy Washington đang dành một sự ưu tiên đặc biệt cho vấn đề này. Câu hỏi được đặt ra hiện nay là liệu ông Jared Kushner sẽ đóng vai trò gì trong việc giải quyết cuộc xung đột và với sự tham gia của ông, liệu chiến lược của Washington đối với Điện Kremlin có thay đổi không?
Sự trở lại của Jared Kushner
Ông Jared Kushner là doanh nhân Mỹ và nhân vật có ảnh hưởng quan trọng trong vòng thân cận của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông từng là cố vấn cấp cao trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, phụ trách nhiều lĩnh vực từ hòa đàm Trung Đông đến cải cách tư pháp hình sự và Văn phòng Đổi mới Mỹ. Sau khi ông Trump rời Nhà Trắng năm 2021, ông Kushner cũng rời chính trường và lập quỹ đầu tư Affinity Partners. Ông quay lại hoạt động ngoại giao vào năm 2025. Mặc dù hiện không giữ chức vụ chính thức nào trong chính quyền, nhưng ông Kushner là người được ông Trump tin tưởng tuyệt đối.
Ngày 2/12, ông Jared Kushner đã cùng đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff đến Moscow để gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm thúc đẩy một thoả thuận hoà bình giúp chấm dứt xung đột Nga – Ukraine. Đây là lần đầu tiên ông Kushner tiếp xúc với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Nội dung trọng tâm được thảo luận là kế hoạch hòa bình 28 điểm.
Tại cuộc gặp kéo dài gần 5 giờ đồng hồ diễn ra sau đó, hai phái đoàn Nga và Mỹ vẫn chưa đạt được sự đồng thuận. Trợ lý của Tổng thống Nga Yuri Ushakov, người cũng tham gia cuộc đàm phán, cho biết một số đề xuất của Mỹ được Moscow chấp nhận, nhưng một số khác thì không. Không có chi tiết nào về cuộc đàm phán được tiết lộ khi các bên đồng ý không công khai nội dung. Mặc dù vậy hai bên cho biết nỗ lực hướng tới hòa bình lâu dài sẽ tiếp tục. Phía Nga cũng đánh giá cao vai trò của ông Kushner trong cuộc đàm phán.
Sau cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Moscow, đặc phái viên Steve Witkoff và cố vấn cấp cao Jared Kushner đã trở về Mỹ và gần như ngay lập tức bắt đầu các cuộc đàm phán mới. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết từ 4 - 7/12, các nhà đàm phán của nước này đã gặp Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Rustem Umerov và Tổng tham mưu trưởng Quân đội Ukraine Andriy Hnatov tại Miami trong các cuộc họp liên tiếp mà cả hai bên gọi là “những cuộc thảo luận mang tính xây dựng về việc thúc đẩy một con đường đáng tin cậy, hướng tới một nền hòa bình lâu dài và công bằng ở Ukraine”.
Sau ba ngày thảo luận, Đại sứ Ukraine tại Mỹ Olga Stefanishyna cho biết “nhiều vấn đề khó khăn vẫn tồn tại”, dù hai bên tiếp tục nỗ lực định hình những giải pháp khả thi và được chấp nhận. Theo bà Stefanishyna, các thách thức chủ yếu hiện nay xoay quanh vấn đề lãnh thổ và các cơ chế đảm bảo an ninh - những điểm nghẽn lâu nay của bất kỳ tiến trình hòa bình nào.
Trong bối cảnh lập trường giữa hai bên vẫn còn cách xa nhau, các cuộc đàm phán hoà bình cho đến nay vẫn chưa ghi nhận tiến triển đáng kể. Mặc dù vậy, theo giới quan sát, sự xuất hiện của ông Jared Kushner trong các cuộc đàm phán đặc biệt đáng chú ý.
Theo nhà phân tích Yegor Toropov của Đại học Kinh tế cao cấp HSE, việc mở rộng sứ mệnh đơn độc của đặc phái viên Witkoff thành sự hợp tác với ông Jared Kushner sẽ có lợi cho tiến trình hoà bình Ukraine. Sự hiện diện của ông Kushner sẽ giúp Mỹ có thêm một bên trung gian, bảo vệ Tổng thống Trump trước những cáo buộc thiên vị hoặc thậm chí là không phù hợp về vai trò trung gian của đặc phái viên Witkoff, người bị Kiev xem là có xu hướng nghiêng về Nga hơn Ukraine. Tại Ukraine, có nhiều ý kiến coi sự xuất hiện của ông Kushner như một đối trọng tiềm năng với ông Witkoff.
Mặt khác, ông Kushner đã chứng tỏ mình là một nhà đàm phán hiệu quả ngay từ trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump, khi từng giữ vai trò “kiến trúc sư” của Hiệp định Abraham - một gói thỏa thuận do Mỹ làm trung gian nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và một số quốc gia Ả Rập vào năm 2020.
Tổng thống Mỹ Donald Trump nhấn mạnh: "3.000 năm qua chưa bao giờ có hòa bình ở Trung Đông. Rất nhiều người trong căn phòng này rất quan tâm đến Israel và Trung Đông. Và những gì chúng ta đã làm được thật đáng kinh ngạc, các bạn đã đóng góp một phần rất lớn vào điều đó, cùng với một thiên tài trẻ tuổi rất đặc biệt tên là Jared Kushner, người đã giúp đỡ các bạn rất nhiều. Và anh ấy là cha đẻ của Hiệp định Abraham phải không?"
Trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, cùng Đặc phái viên Steve Witkoff, ông Kushner tiếp tục đóng vai trò không chính thức nhưng trung tâm trong các cuộc đàm phán ngừng bắn ở Dải Gaza. Theo chuyên gia Karpovich, trong trường hợp này, bộ đôi Kushner - Witkoff đã thực sự thành công trong việc chấm dứt đổ máu và thúc đẩy các bên hướng tới một thỏa thuận. Mặc dù cuộc khủng hoảng ở Ukraine phức tạp hơn nhiều, nhưng cách tiếp cận bình tĩnh và có hệ thống của ông Kushner đối với vấn đề này được kỳ vọng sẽ hữu ích cho tiến trình hoà bình sắp tới.
Vì sao Mỹ lại thay đổi chiến lược với Nga?
Trong bối cảnh các cuộc đàm phán nhằm hướng đến một thoả thuận hoà bình cho Ukraine vẫn đang diễn ra, Mỹ mới đây đã công bố Chiến lược An ninh Quốc gia 2025 dưới thời Tổng thống Donald Trump. Tài liệu dày 33 trang này đánh dấu một trong những thay đổi lớn nhất trong chiến lược toàn cầu của nước Mỹ kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh. Trong đó, Washington đặt việc khôi phục quan hệ bình thường với Nga và nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine vào trọng tâm của chiến lược an ninh quốc gia mới. Điện Kremlin đã lên tiếng hoan nghênh Chiến lược An ninh Quốc gia mới của Mỹ, khẳng định văn kiện này “phần lớn tương đồng” với cách nhìn của Nga về trật tự thế giới.
Theo Chiến lược An ninh Quốc gia mới của Mỹ, mối quan tâm chính của Washington “là đàm phán chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine một cách nhanh chóng... để ổn định các nền kinh tế châu Âu, ngăn chặn leo thang hoặc mở rộng xung đột ngoài mong muốn và tái lập sự ổn định chiến lược với Nga”.
Chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ cũng lưu ý, xung đột Ukraine đã khiến mối quan hệ giữa Nga và châu Âu suy yếu nghiêm trọng, gây bất ổn cho khu vực. Trong tài liệu này, các nhà lãnh đạo châu Âu bị chỉ trích vì những kỳ vọng phi thực tế liên quan tới kết quả xung đột. Những người soạn thảo chiến lược lập luận, phần lớn người dân ở châu Âu đều mong muốn hòa bình nhưng mong muốn đó không được thể hiện thành chính sách. Chiến lược An ninh Quốc gia mới của chính quyền Trump nêu rõ, Mỹ sẵn sàng can dự ngoại giao để giúp châu Âu điều chỉnh quỹ đạo hiện tại, tái lập sự ổn định và giảm thiểu nguy cơ xung đột giữa Nga và các nước châu Âu.
Tài liệu này cũng kêu gọi “chấm dứt nhận thức và ngăn chặn thực tế về NATO như một liên minh không ngừng mở rộng”. Điều này liên kết việc giải quyết xung đột Ukraine với việc định hình lại rộng hơn mối quan hệ NATO - Nga. Đây vốn là yêu cầu Nga đã nhiều lần đưa ra và gọi đó là nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột với Ukraine.
Trong bối cảnh ấy, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đánh giá, các chính sách của ông Trump “khác biệt sâu sắc so với các chính quyền trước đây”.
Theo giới quan sát, sự đồng thuận công khai như vậy giữa Moscow và Washington về các cấu trúc nền tảng của chính trị toàn cầu là điều cực kỳ hiếm hoi. Trong ba thập niên qua, hai bên chỉ từng hợp tác chặt chẽ trong những bối cảnh đặc biệt như sau khi Liên Xô tan rã năm 1991, khi Nga tiếp nhận lại kho vũ khí hạt nhân từ các nước cộng hòa từng thuộc Liên Xô; hay sau vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001, khi Moscow và Washington tạm gác đối đầu để chia sẻ thông tin chống khủng bố.
Khi Liên Xô tan rã, Nga từng có ý định xây dựng một quan hệ đối tác bình đẳng với phương Tây. Nhưng khi Washington chuyển sang thúc đẩy mở rộng NATO và điều này được thể hiện rõ trong chiến lược an ninh của Tổng thống Bill Clinton năm 1994, những vết rạn đã sớm xuất hiện. Thời điểm ông Putin trở thành Tổng thống Nga cuối năm 1999, căng thẳng đã leo thang thành đối đầu chiến lược. Mặc dù vậy, trong một năm qua, kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại Nhà trắng, đã có sự thay đổi rõ rệt trong cách tiếp cận của Washington với Moscow.
Tổng thống Nga Vladimir Putin gần đây cũng nhắc đến cách tiếp cận mang tính xây dựng của Washington đối với cuộc xung đột ở Ukraine. Trong chuyến thăm Bishkek vào ngày 27/11, ông tuyên bố rằng Nga nhận thấy Mỹ đang xem xét lập trường của Nga về Ukraine theo một số cách.
Kế hoạch hoà bình cho Gaza và Ukraine
Bản dự thảo ban đầu của kế hoạch hòa bình cho Ukraine do chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất được nhận định khá giống với kế hoạch hòa bình Gaza. Cả kế hoạch Gaza và kế hoạch Ukraine đều là những lộ trình 20-30 điểm, đồng thời vạch ra lệnh ngừng bắn, giai đoạn chuyển tiếp và một thỏa thuận an ninh dài hạn. Cả hai đều được neo giữ trong một gói tái thiết kinh tế quy mô lớn do bên ngoài quản lý. Hơn nữa, cả hai phiên bản đều xây dựng hòa bình xung quanh một cấu trúc siêu quốc gia do Mỹ dẫn đầu, được cho là sẽ “đảm bảo” việc thực hiện các thỏa thuận. Tuy nhiên, về các vấn đề khác, hai kế hoạch lại có sự khác biệt đáng kể.
Theo giới quan sát, chiến lược ngoại giao của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm chấm dứt cuộc xung đột dai dẳng tại Ukraine đang được mô tả là tương đồng với phương pháp ông đã áp dụng để đạt được lệnh ngừng bắn ở Gaza. Bằng cách sử dụng sức mạnh Mỹ và áp đặt thời hạn cứng rắn, ông Trump đang tìm cách nhanh chóng phá vỡ thế bế tắc giữa Nga và Ukraine, nhằm hiện thực hóa cam kết tranh cử sẽ chấm dứt giao tranh chỉ trong vòng 24 giờ.
Tuy nhiên, việc xây dựng hai kế hoạch hoà bình này cũng có sự khác biệt. Kế hoạch Gaza được xây dựng theo một cách tiếp cận tuần tự: đầu tiên là ngừng bắn và trao đổi, sau đó là triển khai lực lượng ổn định quốc tế và quản lý tạm thời bên ngoài Dải Gaza, và chỉ sau đó mới đến các vấn đề về tình hình kinh tế và chính trị.
Ngược lại, kế hoạch cho Ukraine được chia thành nhiều gói chủ đề, mà các bên thảo luận như một tập hợp các điều kiện mặc cả, thay vì một quy trình giảm leo thang được xác định rõ ràng, từng bước một.
Tương tự như kế hoạch Gaza, bản thiết kế cho Ukraine cũng được soạn thảo bởi đặc phái viên Steve Witkoff và ông Jared Kushner. Các nhà phân tích phương Tây cho rằng sự tham gia của ông Kushner là do tầm quan trọng chính trị của thỏa thuận này đối với Washington.
Theo ông Tigran Meloyan, một nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Địa Trung Hải thuộc Đại học Kinh tế Hungary sự tham gia của các thành viên gia đình Tổng thống Trump trong thỏa thuận Ukraine cho thấy ông chủ Nhà trắng đang đặc biệt chú ý đến vấn đề này và không sẵn sàng mạo hiểm phạm sai lầm. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, không giống như Nga, châu Âu và Ukraine, Mỹ mới là bên quan tâm nhất đến một chiến thắng ngay lập tức trên mặt trận ngoại giao.
Ông Yegor Toropov - Đại học kinh tế Hungary cho biết: “Với hình ảnh nhà kiến tạo hòa bình hàng đầu thế giới, ông Trump sẵn sàng ký một hiệp định hòa bình hình thức, lý thuyết và ngắn hạn thay vì một hiệp định hòa bình thực sự, thiết thực và dài hạn.”
Nhằm tìm kiếm một thỏa thuận hoà bình giúp chấm dứt xung đột Nga - Ukraine, các cuộc đàm phán đang được tiến hành khẩn trương nhưng vẫn chưa mang lại nhiều thay đổi. Hành trình đi từ những tín hiệu tích cực tạm thời đến một nền hòa bình công bằng và bền vững cho Ukraine vẫn còn rất gian nan và sẽ còn phụ thuộc vào những bước đi thực tế tiếp theo của tất cả các bên.
Trong bối cảnh ấy, chưa rõ liệu ông Kushner có thể góp phần kiến tạo một thoả thuận hoà bình cho Ukraine như ông đã từng làm tại Trung Đông hay không. Nhưng không thể phủ nhận lợi thế của ông Kushner là ông có thể tiếp cận trực tiếp Tổng thống Mỹ Donald Trump, đây sẽ là một yếu tố then chốt khi đàm phán trở nên căng thẳng.