Buôn Đôn không chỉ có voi
Nếu có tới Tây Nguyên, bất kỳ một nơi nào đó của xứ Tây Nguyên mênh mông, bạn nhớ chọn mùa khô. Nếu muốn mang về miền đồng bằng dịu êm của mình được chút gì đó thật sự khác biệt. Và nếu muốn cảm nhận Tây Nguyên “chất” nhất, không đâu bằng Đắk Lắk.
Ít vị khách nào đến Đắk Lắk, thủ phủ được định vị một cách không chính thức của vùng cả thế kỷ nay, mà không muốn tới Buôn Đôn, nếu không cũng được chủ nhà đưa tới Buôn Đôn. Những vị chủ nhà hiếu khách khốn khổ, đi Buôn Đôn với tiếng thở dài não nuột. Sau đó bầu đoàn vẫn lốc nhốc lên đường, vượt qua chặng đường hơn 50km tính từ thành phố Buôn Ma Thuột. Con đường uốn lượn qua những làng xóm khá sầm uất, những nếp nhà sàn của người Ê-đê nép dưới rặng me cổ thụ. Vụt qua một cây kơ nia khổng lồ đơn độc. Loại cây mắc bệnh tự kỷ không có nhu cầu gần gũi đồng loại, đến cành lá cũng không tỏa ra mà khép chặt vào thân, nhất là trong ráng chiều đỏ rực, chúng vươn thẳng lên trời tạo ra một hình ảnh vừa kiêu hãnh, ngạo nghễ, vừa nhuốm vẻ u sầu cô liêu.
Vào đến Buôn Đôn lừng danh, giờ gọi là buôn Trí A. Buôn Đôn thành tên của cả một huyện. Chủ nhà thông thạo dẫn khách đi một vòng từ đầu tới cuối buôn. Nhiều nhất là những cửa hàng bán quần áo, khăn khố thổ cẩm dệt hoa văn. Nhưng hoa văn của người Chăm ở đồng bằng Nam Trung bộ là phần nhiều, sợi dệt màu nhuộm cũng chẳng còn chút gì là “thủ công truyền thống”. Ở buôn Trí, phần đông phụ nữ mặc những chiếc váy Lào. Bởi ở đây, nhiều người gốc gác Lào. Người nổi tiếng nhất buôn, chủ nhân ngôi nhà sàn bề thế nhất có bộ sưu tập sừng thú, cung nỏ, đồ nghề săn voi từng được mượn đi trưng bày ở nhiều nơi, chất đầy trên tầng gác mà chỉ người thân thiết lắm mới được đặt chân vào, mang cái tên Khăm Phết Lào. Khách du lịch không mấy người biết tới căn phòng đặc biệt của dòng họ bao đời là chủ làng, thành ra từ đầu buôn tới cuối buôn chỉ thấy thuốc ngâm rượu hiệu Ama Kông. Buôn Đôn giờ có vẻ nổi tiếng nhờ Ama Kông – cụ già mới qua đời cách đây không lâu, lấy vợ sinh con khi tuổi đâu chừng tám chục chứ không phải bằng vào quá khứ huy hoàng và những cánh rừng, thác nước hùng vĩ tới choáng ngợp.
Lịch trình của du khách tới Buôn Đôn (buôn Trí A) là ghé vào cạnh nhà Ban quản lý khu du lịch, ngắm nghía mấy chú voi không mấy khi nguôi vẻ thờ ơ bị xích dưới gốc me hoặc cột nhà sàn. Tiếp đó là mua vé, dập dềnh bước lên cầu treo bắc chằng chịt trong rặng si khổng lồ nổi trên mặt sông Sê rê pôk, mà nghe đâu tất cả bắt nguồn từ một gốc. Người tỏ vẻ lãng mạn thì tìm đoạn bờ cát, nhúng chân xuống nước lơ đãng ngắm qua bên kia sông, mặc những bông hoa sao quay tròn trong gió đang tìm đường hạ xuống mặt sông cuộn bọt sóng vì phải lao qua nhiều ghềnh đá. Bên đó là rừng quốc gia York Đôn, nơi mấy chú voi Tánh Linh hung hãn một thời được mang tới thả. Lãng mạn nữa là trong tiếng nước rì rào chảy dưới chân, bữa trưa được bày ra dưới tán si, nhà hàng phục vụ món ăn quen thuộc bao nhiêu năm vẫn bán ở đây là cơm lam, gà nướng chấm muối ớt xanh, canh chua cá lăng. Và kết thúc hành trình là tìm mua vài thang thuốc Ama Kông với niềm tin sự mạnh mẽ sẽ quay trở lại với các quý ông.
Nếu Buôn Đôn chỉ thế, thì có gì để quay lại Buôn Đôn lần nữa, để trở thành nỗi thao thiết lẩn vào một góc kín đáo trong ký ức, một ngày bất chợt bùng lên thôi thúc? Nếu bạn chỉ đến Buôn Đôn để xem voi, ăn gà nướng, và mua thuốc Ama Kông, thì Buôn Đôn sẽ cho bạn đúng ngần ấy thứ. Nếu bạn muốn Buôn Đôn ngấm Tây Nguyên vào tâm hồn bạn, Buôn Đôn sẽ cho bạn không chỉ đủ khi ở đó mà ám ảnh nhiều thời gian sau nữa.
Một trảng cỏ không thấy điểm kết chuyển động ào ạt như sóng. Một bóng cổ thụ cô độc dưới mặt trời đỏ rực. Một cánh rừng khộp khô khốc trơ trụi. Những cây cẩm liên đỏ sẫm ào ạt trút lá. Nắng bỏng rát. Mặt đất ngùn ngụt hơi nóng. Gió gào thét không ngừng. Mùa khô Tây Nguyên bày ra đủ mọi khía cạnh khắc nghiệt nhất của nó ở vùng đất này.
Ngay nơi mặt đất bỏng cháy, những lùm tre cỏ cao ngang tầm người kiên nhẫn xanh, xòe ra những túm lá mảnh mai. Người phụ nữ thả ngực trần tắm táp ven sông, mặc trên kia là đông đúc khách lạ. Loại cà đắng chỉ ngon nhất khi nấu với cá khô. Dân làng sẵn sàng xiên một con gà, không nướng trực tiếp mà cắm xa xa bếp than hồng trọn buổi sáng để có món gà nướng. Một nắm lá é cất khô trên giàn bếp để giã món muối trứ danh. Mùa khô, lá é tàn hết cả chỉ có cách đó mới giữ được cho món ăn nguyên vị. Mấy gốc xoài khổng lồ nay để cột voi ấy cũng kể câu chuyện của nó nếu bạn muốn nghe, rằng nó đích thực là cây xoài rừng, tỏa một mùi thơm mê dại chứ không phải thứ mùi nhè nhẹ dìu dịu, ngon một vị đậm đà chứ không ngọt ngào dễ dãi như giống xoài nhà.
Và đây mới là thực sự lãng mạn. Chỉ cần lọc qua lớp ánh trăng là nguyên sơ như từ thuở hồng hoang hiện về xóa nhòa thời gian, không gian. Trăng thực sự là thứ đặc biệt ở Tây Nguyên mà tôi chưa từng gặp được ở đâu. Trong một đêm trăng như thế, lang thang trên triền sông Sê rê pôk, tưởng tượng thời Henri Maitre làm cuộc thám hiểm Tây Nguyên, đất trời cũng chỉ mênh mang, hoang hoải.
Lãng mạn hơn nữa là đặt được bước chân vào rừng York Đôn, nghe tiếng chim đêm đập cánh xao xác, vô tình trông thấy mẹ con đàn lợn rừng, hay một chú nai đi lẻ hoảng hốt quay đầu phóng ngang sườn đồi. Và còn nhiều điều khác cất giấu trong lòng Tây Nguyên mà chỉ khi đến tận nơi, ta mới có thể cảm nhận được. Thậm chí, chỉ gió và những trảng cỏ đuôi chồn bạt ngàn cũng có thể thổi mãi trong lòng người, bởi thứ tự nhiên như gió khi thổi ở nơi này cũng mang phong vị khác. Vì vậy, tôi luôn nhủ bạn bè, nếu muốn biết Tây Nguyên thật sự, hãy đến giữa những ngày khắc nghiệt nhất. Nếu tới Buôn Đôn đừng chỉ mua thuốc Ama Kông mang về./.
Con đường ngày xưa chúng tôi đi học, lòng đường bé tin hin bằng hai gang bàn tay người lớn, thêm sỏi đá mấp mô ngáng bánh xe đạp không thương tiếc. Bữa nào vừa nhấn bàn đạp mải miết, vừa ngúc ngoắc đầu nói chuyện là gặp hòn đá xóc nảy người, chiếc cặp nhẹ tênh có khi giật mình rơi khỏi giỏ xe cà tàng. Con đường “huyền thoại” ấy chưa đi vào thơ ca nhạc họa của văn nghệ sĩ bao giờ nhưng nó đi vào ký ức tuổi thơ của chúng tôi cho tới tận hôm nay.
Sự hiện hữu của thời gian trở nên rõ rệt là khi trên khuôn mặt xuất hiện thêm những nếp gấp, một vài vết tàn nhang cùng màu tóc dần ngả bạc. Thời gian vô tình khiến những hoạt động mà mình vốn yêu thích bỗng trở nên khó thực hiện, mặc dù lòng nhiệt huyết vẫn còn nhưng tuổi tác và khuôn mặt đã không còn phù hợp nữa rồi.
Phố bắt đầu ngày mới bằng những sắc hoa thuỳ mị trong chợ hoa Quảng Bá. Đường Âu Cơ tươi xinh màu sắc trong tia nắng dịu nhẹ chưa vương mùi bụi khói. Tâm thức anh chợt lạc về câu chuyện em nói với anh ngày xưa khi anh cùng em ngang qua đoạn đường này.
Thấm thoắt, ngoại tôi đã về miền mây trắng đoàn tụ với ông bà tổ tiên được mười sáu năm rồi. Từ ngày ngoại mất, số lần tôi theo mẹ về quê chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Mỗi năm tới ngày giỗ ngoại, tuy không nói ra nhưng tôi cảm nhận được nỗi buồn nghẹn lại trong lồng ngực mẹ nếu năm đó mẹ không thể sắp xếp về quê thắp cho ngoại nén hương.
Thuở bé, mỗi lần được nằm gối đầu lên đùi mẹ, lắng tai nghe những giai điệu trong trẻo mà sâu lắng từ những câu hát ầu ơ quen thuộc, lòng tôi mỗi lúc ấy đều cảm thấy dễ chịu và ấm áp lạ thường. Sau này, khi năm tháng trôi đi, bôn ba trên khắp các nẻo đường xuôi ngược, hễ vô tình được nghe thấy thứ âm thanh giản dị và thân thương ấy, thì những ký ức tuổi thơ trong tôi lại nối tiếp theo tiếng hát tìm về.
Chiến tranh đã lùi vào dĩ vãng. Trên những mảnh đất bom đạn ngày xưa, cỏ đã tô xanh màu máu đỏ. Màu xanh của hòa bình. Cỏ đã đắp da thịt lên vết thương chiến tranh, cỏ đã sống xanh hộ phần người. Nếu có một lần đến thăm nơi đó, xin đừng giẫm chân lên cỏ bởi mỗi một ngọn cỏ là một mặt trời, dưới mỗi ngọn cỏ là một trái tim đỏ thắm.
0