Cần có chế tài xử lý buôn bán thuốc lá điện tử | Hà Nội tin mỗi chiều

Từ ngày 1/1/2025, theo Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội, Việt Nam chính thức cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng thuốc lá thế hệ mới. Đây là một quyết định hợp lý, bởi lẽ tác hại của các sản phẩm này đã rõ ràng.

Thế nhưng, vấn đề là gì? Ngay lúc này, chưa có một chế tài cụ thể nào để xử phạt những vi phạm liên quan. Chúng ta có một lệnh cấm, nhưng lại thiếu công cụ để thực thi.

Bộ Y tế đã đề xuất bổ sung vào Nghị định 117/2020/NĐ-CP, với mức phạt từ 1-2 triệu đồng đối với cá nhân sử dụng, 50-300 triệu đồng đối với tổ chức vi phạm. Nhưng đề xuất vẫn đang nằm trên giấy, trong khi thực tế, các cửa hàng, trang mạng xã hội vẫn công khai buôn bán, người dùng vẫn thoải mái hút và tình trạng vape pha trộn ma túy vẫn chưa được kiểm soát triệt để.

Không có chế tài mạnh, luật cấm chỉ mang tính hình thức. Và đây chính là lỗ hổng khiến các sản phẩm nguy hiểm này tiếp tục len lỏi vào đời sống, đặc biệt là giới trẻ.

Việt Nam đã mất hàng chục năm để kiểm soát tác hại của thuốc lá truyền thống và đến nay, dù có nhiều chính sách hạn chế, số người hút vẫn rất cao. Vậy, chúng ta có lặp lại sai lầm này với thuốc lá thế hệ mới?

Thực tế, vape và thuốc lá nung nóng đang đi đúng con đường mà thuốc lá truyền thống đã từng trải qua. Ban đầu, các sản phẩm được quảng bá là “sản phẩm ít độc hại hơn”. Sau đó, chúng phổ biến mạnh mẽ trong giới trẻ nhờ mẫu mã thời thượng, dễ tiếp cận. Khi tác hại bắt đầu rõ ràng, việc kiểm soát trở nên khó khăn vì quá nhiều người sử dụng.

Hiện tại, chúng ta đang ở bước thứ hai – thuốc lá điện tử xâm nhập vào giới trẻ, thậm chí có những em học sinh cấp hai đã sử dụng vape chứa ma túy. Nếu không có chế tài đủ mạnh ngay từ bây giờ, chỉ 5-10 năm nữa, chúng ta có thể lại rơi vào tình trạng giống như thuốc lá truyền thống: dù biết là nguy hại nhưng rất khó kiểm soát.

Lập luận “thuốc lá điện tử ít hại hơn” không thể là lý do để chậm trễ xử lý. Bởi lẽ, vấn đề không chỉ nằm ở mức độ độc hại, mà còn là tốc độ lan rộng. Hành động chậm đồng nghĩa với việc đối mặt với một thế hệ lệ thuộc vào nicotine theo cách mà chúng ta không thể đảo ngược.

Vì vậy, việc xây dựng khung xử phạt cần được đẩy nhanh, áp dụng ngay từ bây giờ để tránh tạo thêm một thế hệ nghiện nicotine mới.

Nhiều quốc gia trên thế giới đã có những biện pháp xử lý mạnh tay với thuốc lá thế hệ mới. Ví dụ, Singapore đã cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử từ năm 2018, mức phạt lên đến 2.000 SGD (tương đương 36 triệu đồng) cho cá nhân sử dụng. Trong khi đó ở Úc, từ năm 2021, chỉ những ai có đơn thuốc từ bác sĩ mới được mua thuốc lá điện tử chứa nicotine. Mức phạt có thể lên đến 200.000 AUD (hơn 3 tỷ đồng) với tổ chức vi phạm. Tại Mỹ, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) có quyền tịch thu, tiêu hủy và xử phạt hàng trăm nghìn USD với các doanh nghiệp bán vape trái phép.

So sánh với đề xuất của Việt Nam chỉ phạt 1-2 triệu đồng đối với cá nhân sử dụng, có lẽ chúng ta cần mạnh tay hơn để đảm bảo tính răn đe. Rõ ràng, nếu muốn bảo vệ giới trẻ, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, Việt Nam không thể chậm trễ hơn nữa trong việc hoàn thiện chế tài xử lý.

Lệnh cấm đã có, nhưng nếu không có chế tài mạnh, thuốc lá thế hệ mới vẫn sẽ len lỏi, bám rễ trong xã hội, đặc biệt là giới trẻ. Chúng ta đã thấy bài học từ thuốc lá truyền thống – khi việc kiểm soát chậm trễ, hậu quả kéo dài hàng chục năm. Liệu chúng ta có để điều đó lặp lại?

Nếu hôm nay chúng ta hành động quyết liệt, thế hệ tương lai sẽ không phải đối mặt với một cơn khủng hoảng sức khỏe do nicotine. Một khung xử phạt nghiêm khắc không chỉ giúp ngăn chặn tệ nạn, mà còn là lời khẳng định rằng xã hội này không dung thứ cho những sản phẩm gây hại, bất kể chúng mang vỏ bọc “công nghệ” hay “hiện đại” ra sao.

Câu hỏi không phải là có nên xử lý mạnh tay hay không, mà là chúng ta có thể chậm trễ thêm bao lâu nữa? Và câu trả lời rất rõ ràng - không thể chậm trễ thêm một ngày nào nữa.