ĐÀI PHÁT THANH
& TRUYỀN HÌNH HÀ NỘI

Việt Nam đang ngày càng mở cửa và hội nhập với nền kinh tế tri thức của thế giới, điều đó đòi hỏi các nền tảng về quy định và tiêu chuẩn nhằm đồng bộ các hệ thống trong việc kiểm soát chất lượng. Từ xây dựng hạ tầng cho đến sản phẩm đầu ra phục vụ con người cần phải được hoàn thiện.

Tuy nhiên, có vẻ như điều đó chỉ đúng trong một phạm vi hẹp, một ngành nghề nhất định hoặc trong lĩnh vực chuyên môn liên quan trực tiếp đến vận hành hệ thống mà ít được quan tâm đến các hệ thống phụ trợ, hạ tầng khác. Trên thực tế, dường như đang tồn tại sự thiếu sự đồng bộ nhất quán từ các cơ quan ban hành tiêu chuẩn đến các cơ quan quản lí kiểm soát và thực thi công vụ.

Lĩnh vực chống sét là một ví dụ. Hệ thống chống sét cho các công trình liên quan trực tiếp đến sự an toàn của con người và sự ổn định của hệ thống, tuy nhiên, trong hầu hết các lĩnh vực ngành chuyên môn đều bị coi nhẹ hoặc không được áp dụng tiêu chuẩn một cách có cơ sở khoa học, dẫn đến việc không kiểm soát được những rủi ro tiềm tàng với con người và tài sản.

Một ví dụ về sự liên quan có thể xảy ra đối với lĩnh vực phòng cháy chữa cháy, mặc dù có quy chuẩn và tiêu chuẩn Quốc gia về chống sét (TCVN 9888 ban hành 2013 BXD) nhưng, việc vẫn sử dụng các thành phần và phương pháp thiết kế thiếu cơ sở khoa học dẫn đến các hệ thống chống sét thực tế chỉ lắp cho có hoặc không kiểm soát được rủi ro, khiến cho các biện pháp thiết lập là không đảm bảo an toàn.

Hệ thống chống sét và các thiết bị chống sốc được coi là thiết kế và lắp đặt đúng tiêu chuẩn, trước hết cần phải được thực hiện 1 cách kỹ lưỡng bởi các chuyên gia hoặc người có chuyên môn cao, với khâu đánh giá rủi ro và thậm chí ở những công trình đặc biệt phải được thực hiện ngay từ khi khởi động xây dựng mới có thể kiểm soát và giảm thiểu các rủi ro sốc điện gây ra.

Những vụ chập điện mà nguyên nhân gây chập điện không chỉ là do sét đánh trực tiếp vào công trình mà còn do sốc điện trong quá trình vận hành hệ thống sinh ra và chiếm tỉ lệ lớn. Khi các sốc điện không được kiểm soát chính là nguyên nhân sơ cấp mà trong biểu đồ xác định tỉ lệ rủi ro dẫn đến chập cháy điện chiếm từ 20-30%.

Không chỉ trong lĩnh vực hậu kiểm đối với hệ thống điện/công trình xây dựng, việc áp dụng tiêu chuẩn 1 cách tùy tiện không có cơ sở khoa học vững chắc cũng như không được quốc tế công nhận hay tiêu chuẩn đã hết hạn hoặc bị bãi bỏ cũng là một nguyên nhân dẫn đến sự hỗn loạn trong việc xây dựng và lắp đặt các hệ thống mà người sử dụng sẽ phải gánh hậu quả trực tiếp.

Chống sét là một lĩnh vực kiểm soát rủi ro, đòi hỏi người thực hiện phải có trình độ chuyên môn cao, có hiểu biết về hệ thống tiêu chuẩn và nguyên tắc thiết kế theo tiêu chuẩn TCVN 9888: 2013.

Tuy nhiên ở VN vấn đề này vẫn chưa được coi trọng, dẫn đến những thiệt hại tiềm ẩn, công trình đầu tư trở nên kém hiệu quả bởi sự suy giảm hiệu năng của hệ thống thiết bị do luôn phải chịu tác động của sốc điện từ việc hệ thống lắp đặt không đúng cách, không đúng tiêu chuẩn mà không thể nhìn thấy trực quan hoặc nhìn thấy trước được.

Để một công trình được coi là an toàn, biện pháp chống sét/chống sốc thiết lập được coi là đúng cách đảm bảo hiệu quả làm giảm thiểu các rủi ro dẫn đến các hệ quả kéo theo như phân tích ở trên, người sử dụng/đầu tư công trình cần xem xét và tìm câu trả lời cho các câu hỏi sau:

• Hệ thống chống sét cho công trình có báo cáo đánh giá rủi ro theo tiêu chuẩn TCVN 9888 - phần 2 : 2013?

(Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9888-2:2013 - IEC 62305-2:2010 –Bảo vệ chống sét – Phần 2: Quản lý rủi ro (Protection against lightning – Part 2: Risk management)

• Hệ thống chống sét trực tiếp (hệ thống bên ngoài công trình) có được thiết kế theo tiêu chuẩn TCVN 9888 – phần 3 : 2013?

(Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9888-3:2013 - IEC 62305-3:2010 - Bảo vệ chống sét – Phần 3: Thiệt hại vật chất đến kết cấu và nguy hiểm tính mạng (Protection against lightning - Part 3: Physical damage to structures and life hazard)

• Hệ thống chống sét lan truyền (hệ thống bảo vệ các thiết bị điện/điện tử lắp đặt trong công trình – SPD) có được thiết kế theo tiêu chuẩn TCVN 9888 – phần 4:2013?

(Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9888-4:2013 - IEC 62305-4:2005 - Bảo vệ chống sét – Phần 4: Hệ thống điện và điện tử bên trong kết cấu (Protection against lightning - Part 4: Electrical and electronic systems within structures)

• Hệ thống được lắp đặt gồm các thành phần đối với hệ thống chống sét trực tiếp bên ngoài công trình có đáp ứng và phù hợp tiêu chuẩn IEC 62561 – phần 1 ...7 và các thiết bị lắp đặt bảo vệ các thiết bị điện/điện tử bên trong công trình tuân thủ tiêu chuẩn IEC 61643 – phần 11 và 21, các thiết bị này có đáp ứng yêu cầu phối hợp bảo vệ trong hệ thống hay không và có được lắp đặt đúng quy cách?

• Hệ thống có được thực hiện và giám sát bởi chuyên gia?

• Hệ thống có được kiểm tra và bảo trì đúng khuyến cáo của báo cáo đánh giá rủi ro và thiết kế hàng năm?

Qua đây, để thấy được rằng hệ thống chống sét cần được tuân thủ tiêu chuẩn nhằm đảm bảo sự đầu tư và vận hành là hiệu quả và an toàn. Để làm được điều đó, đòi hỏi sự đồng bộ về tiêu chuẩn từ thiết kế đến thi công theo TCVN 9888:2013 và các tiêu chuẩn liên quan được đề cập trong bản tiêu chuẩn này.

Chống sét không thể là công việc của người thiếu chuyên môn với biện pháp chấm kim compa quay một vòng là ra kết quả, đó thực sự là 1 hiểm họa nhìn thấy nhưng không thể xác định nguyên nhân với người sử dụng và chủ sở hữu công trình.