Ga Hàng Cỏ, một phần ký ức Hà Nội
Với những người Hà Nội, ga Hàng Cỏ (nay là ga Hà Nội) đã trở thành một phần ký ức của riêng mỗi người và của Hà Nội. Ở trong ký ức đó, người ta tìm thấy một phần tuổi thơ, tìm thấy hương vị Hà Nội và cả một phần lịch sử hào hùng của Thủ đô. Ga Hàng Cỏ cũng là nhân chứng cho nhiều sự kiện của mảnh đất nghìn năm văn hiến, và của cả những mảnh đời ra đi hay trở về Thủ đô.
Cách gọi Hàng Cỏ cho bến tàu được xây từ thời Pháp đã vô tình ăn sâu, cắm rễ vững bền trong tâm trí người Việt. Đến độ, mãi tới sau này, khi cái tên Ga Hà Nội được định hình chính danh trên mặt hành chính thì những người ở thế hệ trước vẫn quen gọi theo tên cũ kỹ ấy.
Ga Hàng Cỏ đã từng được định danh là ga Trung tâm
Lật lại lịch sử, cha đẻ của cái nhà ga huyền thoại này nói riêng và của cả hệ thống đường sắt Đông Dương nói chung lại không phải là một người bản địa. Tổng kiến trúc sư cũng là người có công đầu khai phá ga Hà Nội cũng như toàn bộ hệ thống đường sắt lại thuộc về Toàn quyền Đông Dương những năm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 Paul Doumer (1897-1902).
Sau này, khi nhìn nhận lại bức tranh đường sắt những ngày đầu, vị toàn quyền người Pháp đã viết trong Hồi ký Xứ Đông Dương (L’Indo-Chine francaise): “Khi tôi tới Đông Dương, vấn đề xây dựng một hệ thống đường sắt hoàn toàn chưa được giải quyết. Chưa hề có gì, hay gần như vậy.”
Nhiệm vụ đặt ra lúc bấy giờ là phải thiết lập được tuyến đường sắt cho toàn xứ Đông Dương, kết nối các vùng miền với nhau. Theo Paul Doumer đó là một “nhiệm vụ nặng nề nhưng đáng quan tâm vì tính khả thi của nó.”
Trên cơ sở được phê duyệt của Hội đồng Tối cao Đông Dương, tháng 6/1898, vị trí xây dựng nhà ga được ấn định là khu vực cuối phố Gambetta (phố Trần Hưng Đạo ngày nay) và đường Mandarine (đường Lê Duẩn hiện tại.)
Chỉ một năm sau, công trình đồ sộ được khởi công. Tới năm 1902, ga Trung tâm Hà Nội được ra đời. Vào thời điểm đó, ga Trung tâm là điểm kết nối của trục đường sắt từ Sài Gòn đi qua Trung Kỳ về rồi chạy tiếp tới biên giới Quảng Tây; cũng là nơi đi và về của trục ngang Hải Phòng-Hà Nội-Lào Cai để sang Vân Nam (Trung Quốc).
Mặc dù được định chính danh là ga Trung tâm, nhưng Hàng Cỏ mới là cái tên được nhiều người quen thuộc. Những người lịch lãm văn hoá Thủ đô lý giải: Sở dĩ, dân gian đặt lại tên cho nhà ga do Pháp xây dựng bởi yếu tố lịch sử vốn có.
Ga Hàng Cỏ và giá trị đường sắt
Hàng Cỏ là tên của một ngõ phố nằm trên đường Trần Hưng Đạo ngày nay. Đây nguyên là mảnh đất dùng để làm chợ cỏ. Cỏ từ các nơi tập kết về thành những đụn, những đống thơm ngan ngát. Cỏ tràn ngập phố. Cỏ chạy từ những triền đê sông Hồng vào cấp cho lính ngự vệ trong kinh thành về nuôi ngựa, nuôi voi. Cái tên ga Hàng Cỏ cũng được hình thành từ lẽ đó. Cách gọi vừa dân dã, vừa như một cách cố thoát khỏi cái vỏ thực dân thời đó của người Tràng An.
Ga xưa được xây tường dài suốt phố. Thiết kế chính theo phong cách Gotic với những mái tháp hình trụ trổ ra những cửa sổ sát mái. Hai tầng tháp cân đối, hài hoà. Toàn bộ công trình bao gồm 3 tầng. Tầng dưới cùng là nơi bán vé, đón tàu đến và đi. Tầng hai là nơi làm việc của nhân viên hành chính. Tầng 3, trên cùng và áp mái được dùng để lưu giữ hồ sơ. Điểm nhấn của nhà ga lớn vào bậc nhất nhì xứ Đông Dương ngày đó là chiếc đồng hồ lớn, mặt tròn với hàng số La Mã to.
Ga Hàng Cỏ giữ nguyên hình hài đậm phong cách châu Âu như thế đến tận cuối năm 1972. Sau cuộc tập kích của máy bay Mỹ, ga bị sập sảnh chính. Sau đó, sảnh này được xây dựng lại với kiểu kiến trúc hoàn toàn khác biệt.
Trong “Hồi ký Xứ Đông Dương” của mình, cha đẻ của ga Hàng Cỏ, Paul Doumer trăn trở: “Trong tình trạng trước đây, chẳng có động lực nào để những người dân phải lao động nhiều hơn mức cần thiết cho nhu cầu của riêng họ. Tại sao họ phải phát triển canh tác trong khi sản phẩm dư thừa sẽ không có nơi tiêu thụ?
Với đường sắt, họ không còn lý do nào để hạn chế việc sản xuất trên mảnh đất màu mỡ của mình hay chỉ tiêu thụ tại chỗ. Đường sắt… trở thành động lực tạo ra sự thịnh vượng thông qua những lợi thế mà nó đem lại bằng việc vận chuyển những tác nhân tạo nên sự thịnh vượng ấy.”
Với sự ra đời của ga Hàng Cỏ cùng hệ thống hơn 1.700 km đường sắt dọc trục Bắc-Nam, một khái niệm mới mẻ chính thức ra đời: Buôn hàng qua những phố ga.
Vào cái thời đi buôn bị cấm đoán, những “tay buôn” không thể vào Hàng Cỏ theo đường… chính ngạch. Thường thường, khi tàu bắt đầu giảm tốc vào tới Hà Nội, đội quân ấy đã ào ạt nhảy tàu từ mạn Văn Điển hay Giáp Bát. Sau khi bán hết hàng, họ mới thảnh thơi cuốc bộ về Hàng Cỏ, ngồi trước sân ga đông kìn kịt, chiêu hớp trà nóng đong trong chén hoa hồng, kiểm đếm tiền thu được rồi mua vé về quê.
Ga Hàng Cỏ thời ấy thực sự thịnh vượng theo đúng nghĩa đen của nó. Người xe ồn ào. Người từ tứ phía của đất Tràng An nườm nượp vào ra. Sân ga sáng choang như một giấc mơ xa vời với chàng thanh niên quê lúa.
Nhân chứng của lịch sử
Ở khía cạnh lịch sử, kể từ khi ra đời cho tới nay, ga Hàng Cỏ cũng là chứng nhân cho những biến thiên và thăng trầm của Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung. Đó là nơi đến và đi của những con tàu chở theo la liệt xác người trong nạn đói lịch sử 1945, là những tháng ngày sân ga, phố ga, xóm đường tàu tan hoang vì bom đạn.
Trong trận rải thảm B52 ngày ấy, Ga Hàng Cỏ cũng dính bom và bị sập hoàn toàn toà nhà chính.
Vết sẹo chiến tranh giờ vẫn còn phảng phất ở những phố ga, xóm đường tàu quanh sân ga lịch sử. Người Khâm Thiên gốc, không ai bảo ai vẫn lấy ngày 21/11 Âm lịch làm ngày giỗ chung. Và cách đó không xa, Hàng Cỏ, vẫn âm thầm kể lại cho hậu thế những câu chuyện đau thương của quá khứ.
Bên cạnh nỗi đau thương ấy, cái sân ga với hơn 100 năm tuổi đời còn lưu giữ thêm vạn vạn tiếng hò reo của hàng ngàn thanh niên Nam tiến theo tiếng gọi của Tổ quốc thiêng liêng. Những cuộc chia ly trên sân ga hoá thành lời hò hẹn non sông thống nhất mà mãi mấy chục năm sau mới hoá thành hiện thực.
Nữ nhà thơ Lê Khánh Mai từng rưng rưng với ký ức “xanh thắm” trên chính sân ga ấy trong những tháng ngày lịch sử:
“Thời chúng tôi sống
ga Hàng Cỏ, không còn ai bán cỏ
tràn ngập sân ga quân phục mày xanh
xanh thắm những chuyến tàu chở đoàn quân ra trận
xanh thắm sức vóc tuổi thanh xuân lồng lộng
vươn những cánh tay vẫy chào như sóng cỏ giữa trời xanh
…
Chúng tôi đã đi qua một thời gian khổ
Đã có một ngày sân ga Hàng Cỏ
Tràn ngập màu xanh, những người lính trở về
(Ga Hàng Cỏ thời chúng tôi sống)
Trong suốt khoảng thời gian “tràn ngập màu xanh” đó, ga và những chuyến tàu trở thành sợi dây kết nối các vùng miền máu mủ của cả nước cho tận tới ngày non sông quy về một dải.
Năm 1975, Miền Nam được hoàn toàn giải phóng. Đến lúc này, Hàng Cỏ với vóc dáng xưa mới được xây mới lại. Tới năm 1976, ga đổi tên thành ga Hà Nội, chuẩn bị rậm rịch cho tuyến xe lửa Thống nhất hai miền Bắc-Nam ngay sau đó.
Suốt dọc hành trình tồn tại của mình cho tới tận ngày ấy, Hàng Cỏ đã trọn vẹn sống, hy sinh và thở cùng một nhịp với cả Tổ quốc.
Ga Hà Nội đang dần lấy lại giá trị ga Trung tâm
Hàng Cỏ cũ, hay ga Hà Nội những ngày này cũng đã rậm rịch chuyển mình cùng thời cuộc. Hệ thống nhà chờ hiện đại, thang máy cùng những dãy quầy tự động đã được áp dụng. Sân ga cũng khang trang và sạch sẽ hơn. Quy củ và nền nếp là điều dễ nhận thấy khi tới khoảng sân ga ngay sát bên đường Lê Duẩn.
Theo thời gian, ga cũng vắng dần người đi. Vẫn cảnh vài quán nước chong đèn suốt đêm cho khách chờ tàu khuya. Vẫn lúp xúp ly trà nóng, thuốc lào và kẹo lạc. Vẫn những cuộc chia ly dẫu không còn “xanh thắm” nữa. Ga Hàng Cỏ giờ đây cũng là hình ảnh thu nhỏ của cả ngành đường sắt đang vật vã trở mình trong cuộc cạnh tranh không tương xứng với hàng không giá rẻ.
Nhưng, nhìn ở một góc độ khác, ở một quốc gia trải dài từ Nam chí Bắc với gần 2000km , đường sắt vẫn sẽ luôn đóng vai trò quan trọng, không chỉ với tư cách một loại hình vận tải có bề dày hơn trăm năm lịch sử mà còn là huyết mạch của cả nền kinh tế. Có ngồi lên những con tàu bắt đầu từ Hàng Cỏ, xuôi qua những ga, những phố, vượt đèo và lội qua rừng sâu thì mới thấy trọn vẻ đẹp kỹ vì của thiên nhiên và con người Việt Nam. Tin rằng, Hàng Cỏ xưa và ga Hà Nội nay vẫn sẽ giữ vị trí bắt đầu cho hành trình khám phá đất nước, khám phá bản thân và tự chiêm nghiệm một cách sống chậm của riêng mỗi người.
Cái ga kỳ vĩ và tầm vóc vào bậc nhất xứ Đông Dương ngày xưa đó vẫn luôn có những vị khách già giống như sân ga và cả vạn người của một thế hệ hôm nay sẽ tiếp tục ngồi lên những chuyến tàu hỏa đến với các vùng miền tươi đẹp của đất nước. Chỉ khác, hành trình đó sẽ bắt đầu từ một nhà ga đang chuyển mình theo năm tháng./.
(Nguồn: TTXVN)
Trong căn phòng nhỏ trên con phố Phan Bội Châu, Hà Nội, một người lính từng tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ sống và chơi đàn. Những ký ức về một thời chiến đấu kiên cường, gian khổ và tràn đầy tình đồng chí, đồng đội đó, vẫn luôn trong tâm trí ông và được ông thể hiện qua những giai điệu chiến thắng.
17 thiếu nhi xuất sắc đạt danh hiệu "Chiến sĩ nhỏ Điện Biên" và 18 cán bộ Đội xuất sắc đạt giải thưởng 15/5, vừa được Quận Đoàn Tây Hồ khen thưởng nhân dịp kỉ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ và 83 năm ngày thành lập Đội TNTP Hồ Chí Minh.
Hà Nội và các tỉnh thành phía Bắc đang chuẩn bị bước vào cao điểm mùa mưa bão. UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành kế hoạch bảo đảm công tác thoát nước, chống úng ngập khu vực nội thành trong mùa mưa năm 2024.
Quận Ba Đình (Hà Nội) sẽ thực hiện cải tạo Vườn hoa Trúc Bạch bằng cách trồng thêm nhiều rặng trúc, kết hợp chỉnh trang đô thị, mở rộng không gian đi bộ, phục vụ các hoạt động quảng bá văn hóa, giới thiệu ẩm thực.
Sở Du lịch Hà Nội đã có buổi kết nối, trao đổi khách hai chiều giữa doanh nghiệp du lịch Hà Nội với doanh nghiệp lữ hành vùng Viễn Đông (Liên bang Nga).
10 năm Hà Nội thực hiện Chỉ thị 35, công tác tiếp công dân, đối thoại giải quyết khiếu nại, tố cáo đã đạt kết quả tích cực. Lượng đơn thư, nhất là đơn thư vượt cấp đã giảm đáng kể, nhiều vụ việc khiếu kiện kéo dài đã được giải quyết dứt điểm.
0