Kết quả bầu cử Mỹ tác động các điểm 'nóng' thế giới

Các cuộc chiến của Israel ở Gaza và Liban, xung đột Nga - Ukraine và cuộc nội chiến ở Sudan đã cướp đi sinh mạng của hàng trăm nghìn người và khiến hàng triệu người phải rời bỏ nhà cửa. Tùy thuộc vào lập trường của Washington, những xung đột này có thể trở nên tồi tệ hơn hoặc sớm chấm dứt.

Trước cuộc bầu cử Mỹ ngày 5/11, các nhà phân tích đang gặp khó khăn trong việc dự đoán người có khả năng giành chiến thắng cao nhất giữa ứng cử viên Đảng Cộng hòa, cựu Tổng thống Donald Trump và Phó Tổng thống Đảng Dân chủ Kamala Harris, vì vậy cần xem xét hai kịch bản.

Nhà Trắng của ông Trump hoặc bà Harris sẽ có tác động gì đến một cuộc chiến lớn?

Cuộc chiến của Israel ở Gaza và Liban

Cả bà Harris và ông Trump đều thể hiện rõ sự ủng hộ đối với Israel. Kết quả là hầu hết người Palestine và thế giới Ả Rập rộng lớn hơn tin rằng chiến tranh khó có thể kết thúc cho dù ứng cử viên nào được bầu. Tuy nhiên, không ai đề xuất được giải pháp chấm dứt chiến tranh.

Kịch bản chính quyền ông Donald Trump

Ông Trump đã công khai lên án tổ chức Hamas của Palestine tấn công các ngôi làng và đội quân đồn trú ở miền nam Israel vào ngày 7 tháng 10 năm 2023, giết chết 1.139 người, bắt giữ 251 người và gây ra cuộc chiến của Israel ở Gaza. Hơn 43.000 người Palestine đã thiệt mạng trong cuộc chiến ở Dải Gaza tròng vòng một năm qua, nhưng ông Trump dường như không hề bày tỏ sự đồng cảm với người dân nơi đây.

Vào tháng 7, trong cuộc gặp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, ông Trump đã thúc giục nhà lãnh đạo Israel "đánh bại" Hamas. Ông nói rằng các vụ thảm sát ở Gaza phải dừng lại nhưng ông Netanyahu “biết mình đang làm gì”.

Nhận xét này nhất quán với cách hành xử của ông Trump khi ông lần đầu tranh cử tổng thống. Chính phủ của ông công nhận Jerusalem đang tranh chấp là thủ đô của Israel, làm dấy lên làn sóng tức giận ở người Palestine. Ông đã đạt được thỏa thuận "bình thường hóa" với Israel và một số nước Ả Rập theo Hiệp định Abraham và rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, điều mà Israel cũng phản đối.

Tuy nhiên, cũng có một số căng thẳng giữa ông Netanyahu và ông Trump. Năm 2020, ông Trump đề xuất một "kế hoạch hòa bình" bao gồm hệ thống hai nhà nước với thủ đô của Palestine ở Đông Jerusalem.

Người Palestine cáo buộc ông Trump nhượng quá nhiều lãnh thổ cho Israel. Kế hoạch cuối cùng đã thất bại khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cố gắng tận dụng cơ hội để tuyên bố Israel sáp nhập các phần của Bờ Tây, điều mà ông Trump không đồng ý. Ông Trump sau đó nói với trang tin tức Axios của Mỹ rằng: "Tôi rất tức giận, điều đó thật quá đáng".

Ông Trump tiếp tục nói về kế hoạch của mình trước cuộc bầu cử này. Trong những ngày cuối cùng của chiến dịch tranh cử, ông Trump đưa ra cam kết hấp dẫn nhắm vào đông đảo cử tri người Liban và người Mỹ gốc Ả Rập, đặc biệt là ở bang chiến trường then chốt Michigan với lời hứa về hòa bình ở Trung Đông.

Trong một bài đăng trên mạng xã hội X, ông Trump cho biết: “Bạn bè và gia đình của bạn ở Liban xứng đáng được sống trong hòa bình, thịnh vượng và hòa hợp với các nước láng giềng, và điều này chỉ có thể đạt được khi hòa bình và ổn định lặp lại ở Trung Đông”, nhưng ông không nhắc tới Gaza hay Israel.

Kịch bản nếu bà Harris thắng cử

Bà Harris đã thẳng thắn hơn Tổng thống Joe Biden trong việc kêu gọi chấm dứt những đau khổ “phi nhân đạo” của người dân Gaza, thúc giục một lệnh ngừng bắn ngay lập tức và thỏa thuận về con tin.

Vào tháng 7, bà Harris nói với ông Netanyahu rằng bà "sẽ không im lặng" trước những đau khổ ở Gaza. Bà Harris nói với các phóng viên sau cuộc họp "Israel có quyền tự vệ nhưng tự vệ như thế nào rất quan trọng. Những gì đã xảy ra ở Gaza trong 9 tháng qua thật sự gây sốc."

Bà Harris cũng được cho là muốn tìm kiếm hòa bình ở biên giới Israel - Liban. Bà ca ngợi việc Israel sát hại thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah vào tháng 9. Điều phối viên Trung Đông của Tổng thống Biden, Brett McGurk và nhà đàm phán xung đột Amos Hochstein đã đến Israel hôm thứ Năm để thúc đẩy lệnh ngừng bắn với Hezbollah. Kể từ ngày 7 tháng 10 năm 2023, Ngoại trưởng Antony Blinken của Biden cũng đã tới Israel 11 lần để đàm phán chấm dứt chiến tranh, nhưng tất cả đều kết thúc trong thất bại.

Tuy nhiên, nhiều người trong cộng đồng người Ả Rập và Hồi giáo ở Mỹ chỉ ra rằng bất chấp những gì bà Harris nói, bà không cam kết chấm dứt ngay lập tức cuộc chiến của Israel ở Gaza. Một số người cho rằng bà chưa đặt ra các bước đi rõ ràng để đạt được mục tiêu của mình, chẳng hạn như cắt giảm hỗ trợ quân sự cho Israel.

Các nhà phân tích cho rằng bà Harris, giống như ông Biden, chưa đề xuất giải pháp hai nhà nước. Nhà lãnh đạo Palestine Mahmoud Abbas trước đây đã chỉ trích chính quyền tổng thống Biden vì đã không đề xuất một hệ thống hai nhà nước.

Các cử tri trong cộng đồng người Mỹ gốc Ả Rập đã giúp ông Biden giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2020 tại các bang chiến trường quan trọng như Michigan. Giờ đây, một số người đã mất niềm tin vào Đảng Dân chủ và đang chọn bỏ phiếu cho Trump hoặc không bỏ phiếu cho ai.

Xung đột Nga - Ukraine

Xung đột ở Ukraine vẫn tiếp diễn, đôi khi cả hai bên đạt được tiến bộ, nhưng đôi khi phải chịu tổn thất nặng nề. Các nhà phân tích cho rằng Kiev cần thêm nguồn tài trợ quân sự để giành ưu thế trước quân đội hùng mạnh của Nga.

Tổng thống Nga Vladimir Putin muốn ngăn cản Ukraine gia nhập NATO và muốn mở rộng lãnh thổ hơn nữa. Trong "Kế hoạch chiến thắng" công bố hồi tháng 10, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết việc mời Ukraine gia nhập NATO là một bước quan trọng để giành chiến thắng trong cuộc chiến, mặc dù liên minh quân sự do Mỹ dẫn đầu cho đến nay cho biết điều này sẽ chỉ xảy ra sau khi cuộc chiến với Nga kết thúc.

Kịch bản chính quyền ông Trump

Một số nhà phân tích cho rằng nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump sẽ là một thảm họa đối với Ukraine. Ông Trump đã duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Moscow trong nhiệm kỳ tổng thống  đầu tiên của mình, thậm chí có lúc còn công khai ngưỡng mộ Tổng thống Vladimir Putin. Ông Trump cũng không hạ thấp cáo buộc rằng Điện Kremlin đã can thiệp vào cuộc bầu cử năm 2016, điều đã đưa ông vào Nhà Trắng.

Ông Trump cho biết ông có thể đàm phán một thỏa thuận hòa bình "thú vị" để kết thúc chiến tranh "trong vòng 24 giờ". Ông không đưa ra thông tin chi tiết về kế hoạch, nhưng người đồng hành cùng ông là James David Vance cho biết trong các cuộc phỏng vấn rằng, ông Trump sẽ đàm phán về một khu phi quân sự dựa trên các đường ranh giới hiện tại. Điều này có nghĩa là Ukraine sẽ từ bỏ quyền kiểm soát Luhansk, Donetsk, Kherson và Zaporozhye do Nga kiểm soát, cũng như quyền kiểm soát Crimea trước đây, điều mà người Ukraine không mong muốn.

Ông Vance cũng cho biết Nga có thể nhận được sự đảm bảo rằng Ukraine sẽ không gia nhập NATO, một điểm nhức nhối khác đối với Kiev, vốn hy vọng việc gia nhập NATO sẽ đảm bảo rằng sẽ không bao giờ bị Nga kiểm soát lãnh thổ nữa. Các nhà phân tích cho rằng ông Trump có thể dỡ bỏ các lệnh trừng phạt thời tổng thống Biden đối với Nga để khiến thỏa thuận trở nên hấp dẫn hơn.

Kịch bản nếu bà Harris trở thành tổng thống

Tuy bà Harris không đặt ra kế hoạch chấm dứt chiến tranh ngay lập tức nhưng bà bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với Kiev và kêu gọi các nước phương Tây tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine.

Kể từ xung đột Nga – Ukraine nổ ra vào năm 2022, Mỹ đã cung cấp hơn 64 tỷ USD viện trợ và vũ khí cho Kiev. Bà nói trong cuộc tranh luận tổng thống với ông Trump vào tháng 9 rằng nếu Nga thắng, “ông Putin sẽ ngồi ở Kiev để quan sát phần còn lại của châu Âu, bắt đầu từ Ba Lan”.

Vậy còn NATO thì sao? Mỹ dưới thời tổng thống Biden đã phủ quyết yêu cầu của Ukraine gia nhập NATO và hạn chế Kiev sử dụng vũ khí do Mỹ cung cấp trên đất Nga vì lo ngại điều đó sẽ kéo toàn bộ Liên minh Châu Âu vào chiến tranh.

Khi tổng thống Zelensky trình bày kế hoạch chiến thắng của mình với các nhà lãnh đạo phương Tây vào tháng 10, Nhà Trắng có vẻ chưa đưa ra cam kết của mình, nhưng các nhà phân tích cho rằng điều đó có thể là do bất kỳ nỗ lực nào nhằm thay đổi chính sách trước cuộc bầu cử sẽ khiến đảng Dân chủ phải gánh chịu hậu quả. Điều đó có thể thay đổi sau khi bà Harris chiến thắng.

Kiev cũng có khả năng nhận được nhiều hỗ trợ tài chính hơn từ Washington dưới thời bà Harris, mặc dù sự thờ ơ của Đảng Cộng hòa tại Quốc hội có thể khiến hành động của bà bị trì hoãn. Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, một tổ chức nghiên cứu các vấn đề toàn cầu, đã viết trong một bài xã luận vào tháng 10 rằng bà Harris cũng có thể sẽ áp dụng cách tiếp cận chủ động hơn ông Biden trong việc chấm dứt giao tranh trong thời gian ngắn, cho dù thông qua đàm phán hay tăng cường hỗ trợ cho Kiev.

Chiến tranh Sudan

Cuộc nội chiến ở Sudan đã khiến 14 triệu người phải di dời, trở thành cuộc khủng hoảng di dời lớn nhất thế giới. Đụng độ nổ ra sau cuộc chiến tranh giành quyền lực giữa chỉ huy lực lượng vũ trang Sudan Tướng Abdel Fattah al-Burhan, và lãnh đạo nhóm bán quân sự Lực lượng Hỗ trợ Nhanh Tướng Mohamed Hamdan Dagalo.

Kịch bản chính quyền ông Trump

Các nhà phân tích tin rằng ông Trump sẽ không ưu tiên vấn đề Sudan sau khi nhậm chức, cũng như sẽ không ngay lập tức tìm cách chấm dứt chiến tranh. Một số người thậm chí còn đổ lỗi cho chính quyền đầu tiên của ông về cuộc xung đột hiện nay, cáo buộc ông tập trung vào việc bình thường hóa quan hệ giữa Sudan và Israel hơn là thiết lập sự lãnh đạo dân sự ở nước này.

Kịch bà Harris thắng cử

Các chuyên gia cho rằng chính quyền ông Biden không tốt hơn chính quyền ông Trump và tỏ ra ít quan tâm đến việc chấm dứt chiến tranh ở Sudan.

Ông Alex de Waal, Giám đốc Tổ chức Hòa bình Thế giới, cáo buộc cả ông Biden và ông Trump đều có những phản ứng thờ ơ tương tự nhau. Ông De Waal nói với Al Jazeera: “Về cơ bản, học thuyết Trump-Biden là cùng một học thuyết”.

Những người khác chỉ ra rằng chính quyền Biden-Harris đang trừng phạt chính phủ Sudan bằng cách đóng băng hàng triệu đô la viện trợ phát triển để buộc các tướng lĩnh phải ngồi lại và đàm phán.

Mỹ cũng đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức cấp cao, bao gồm một tướng quân đội Sudan bị cáo buộc mua vũ khí từ Iran và Nga bất chấp các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran và Nga. Các doanh nghiệp Sudan bị cáo buộc tài trợ cho Lực lượng Hỗ trợ Nhanh cũng bị xử phạt. Tuy nhiên, Mỹ không trực tiếp trừng phạt ông Dagalo hay ông Burhan.