Kinh tế Israel trả giá đắt khi xung đột lan rộng
Vào cuối tháng 9, khi xung đột giữa Israel và các nhóm vũ trang trong khu vực lan rộng và xếp hạng tín dụng của nước này một lần nữa bị hạ cấp, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich cho biết mặc dù nền kinh tế Israel đang chịu sức ép, nhưng vẫn có khả năng phục hồi.
“Nền kinh tế Israel đang gánh chịu gánh nặng của cuộc chiến dài nhất và tốn kém nhất trong lịch sử đất nước”, ông Smotrich cho biết vào ngày 28/9, một ngày sau khi các cuộc không kích của Israel khiến thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah thiệt mạng tại thủ đô Beirut của Liban, làm gia tăng lo ngại rằng căng thẳng với nhóm chiến binh này sẽ biến thành một cuộc xung đột toàn diện. “Nền kinh tế Israel là một nền kinh tế mạnh mẽ, thậm chí ngày nay vẫn thu hút đầu tư”.
Gần một năm sau cuộc tấn công của Hamas sang lãnh thổ Israel hôm 7/10, quân đội Israel đang chiến đấu trên trên nhiều mặt trận: tấn công trên bộ chống lại Hezbollah ở Liban, thực hiện các cuộc không kích ở Gaza và Beirut và đe dọa trả đũa cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo của Iran vào đầu tuần này. Khi xung đột lan rộng ra khu vực, chi phí kinh tế cũng sẽ tăng vọt, đối với cả Israel và các quốc gia khác ở Trung Đông.
“Nếu những leo thang gần đây biến thành một cuộc chiến kéo dài và dữ dội hơn, điều này sẽ gây thiệt hại nặng nề hơn cho hoạt động kinh tế và tăng trưởng ở Israel”, ông Karnit Flug, cựu thống đốc ngân hàng trung ương Israel nói với CNN vào ngày 1/10.
Cuộc chiến đã làm tình hình ở Gaza trở nên tồi tệ, đẩy nơi này vào một cuộc khủng hoảng kinh tế và nhân đạo từ lâu và Bờ Tây cũng đang “trải qua một cuộc suy giảm kinh tế nhanh chóng và đáng báo động”, Liên hợp quốc cho biết trong một báo cáo vào tháng trước.
Trong khi đó, nền kinh tế Liban có thể suy giảm tới 5% trong năm nay do các cuộc tấn công xuyên biên giới giữa Hezbollah và Israel, theo BMI - một công ty nghiên cứu thị trường thuộc sở hữu của Fitch Solutions.
Nền kinh tế Israel có thể suy giảm thậm chí còn suy giảm nhiều hơn thế, dựa trên ước tính trường hợp xấu nhất của Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia tại Đại học Tel Aviv.
Ngay cả trong một kịch bản ít tổn thất hơn, các nhà nghiên cứu cũng thấy tổng sản phẩm quốc nội bình quân đầu người của Israel, vốn đã vượt qua Anh trong những năm gần đây, sẽ giảm trong năm nay, vì dân số Israel tăng nhanh hơn nền kinh tế và mức sống giảm.
Trước cuộc tấn công ngày 7/10 và cuộc chiến tranh Israel-Hamas sau đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo nền kinh tế Israel sẽ tăng trưởng ở mức đáng mơ ước là 3,4% trong năm nay. Hiện tại, dự báo của các nhà kinh tế dao động từ 1% đến 1,9%. Tăng trưởng vào năm tới cũng dự kiến sẽ yếu hơn so với các dự báo trước đó.
Tuy nhiên, ngân hàng trung ương của Israel không có khả năng cắt giảm lãi suất để thổi luồng sinh khí mới vào nền kinh tế vì lạm phát đang tăng tốc, do tiền lương tăng và chi tiêu của chính phủ tăng vọt để tài trợ cho chiến tranh.
Thiệt hại kinh tế dài hạn
Ngân hàng Israel ước tính vào tháng 5 rằng, chi phí phát sinh do xung đột sẽ lên tới 250 tỷ shekel (66 tỷ USD) cho đến cuối năm tới, bao gồm chi phí quân sự và chi phí dân sự, chẳng hạn như nhà ở cho hàng nghìn người Israel buộc phải rời bỏ nhà cửa ở phía bắc và phía nam. Con số này tương đương khoảng 12% GDP của Israel.
Những chi phí này có vẻ sẽ còn tăng cao hơn nữa khi các cuộc giao tranh giữa Israel với Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này trở nên dữ dội hơn, làm tăng thêm chi phí quốc phòng của chính phủ và trì hoãn việc người Israel trở về nhà ở miền Bắc đất nước.
Bộ trưởng Tài chính Smotrich tin tưởng rằng nền kinh tế Israel sẽ phục hồi sau khi chiến tranh kết thúc, nhưng các nhà kinh tế lo ngại rằng thiệt hại sẽ kéo dài hơn nhiều so với cuộc xung đột.
Bà Flug, cựu thống đốc Ngân hàng Israel và hiện là Phó chủ tịch nghiên cứu tại Viện Dân chủ Israel cho biết có nguy cơ chính phủ Israel cắt giảm đầu tư để giải phóng nguồn lực cho quốc phòng. Bà cho biết: “Điều đó sẽ làm giảm tiềm năng tăng trưởng của nền kinh tế trong tương lai”.
Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia cũng có nhận định bi quan tương tự. Ngay cả khi Israel rút quân khỏi Gaza và tình hình ở biên giới với Liban yên tĩnh trở lại cũng sẽ khiến nền kinh tế Israel yếu hơn so với trước chiến tranh, họ cho biết trong một báo cáo vào tháng 8. “Israel dự kiến sẽ phải chịu thiệt hại kinh tế dài hạn bất kể kết quả ra sao”, họ viết. “Tỷ lệ tăng trưởng dự kiến giảm trong mọi kịch bản so với dự báo kinh tế trước chiến tranh và chi tiêu quốc phòng tăng có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ suy thoái gợi nhớ đến thập kỷ mất mát sau Chiến tranh Yom Kippur”.
Cuộc chiến năm 1973, còn được gọi là cuộc chiến Ả Rập-Israel, do Ai Cập và Syria phát động chống lại lực lượng Israel ở Bán đảo Sinai và Cao nguyên Golan đã mở ra một thời kỳ trì trệ kinh tế kéo dài ở Israel, một phần là do nước này tăng mạnh chi tiêu quốc phòng.
Tương tự như vậy, khả năng tăng thuế và cắt giảm chi các tiêu phi quốc phòng có thể gây tổn hại đến tăng trưởng kinh tế. Các biện pháp như vậy, cùng với cảm giác an ninh suy yếu, cũng có thể thúc đẩy một cuộc di cư của những người có trình độ cao, đặc biệt là các doanh nhân công nghệ, bà Flug cảnh báo. “Không nhất thiết phải có số lượng quá lớn, vì lĩnh vực công nghệ phụ thuộc rất nhiều vào một vài nghìn cá nhân sáng tạo, đổi mới và có tinh thần kinh doanh nhất”, bà nói về một lĩnh vực chiếm tới 20% sản lượng kinh tế của Israel.
Một cuộc di cư hàng loạt của những người nộp thuế có thu nhập cao sẽ làm tổn hại thêm đến tình hình tài chính của Israel, vốn đã chịu ảnh hưởng từ cuộc chiến.
Cuộc xung đột đã khiến thâm hụt ngân sách của Israel - chênh lệch giữa chi tiêu của chính phủ và doanh thu, chủ yếu là từ thuế - tăng gấp đôi lên 8% GDP, từ mức 4% trước chiến tranh. Vay nợ của chính phủ tăng vọt và trở nên đắt đỏ hơn, vì các nhà đầu tư đòi hỏi lợi nhuận cao hơn để mua trái phiếu và các tài sản khác của Israel. Việc các hãng như Fitch, Moody's và S&P nhiều lần hạ xếp hạng tín dụng của Israel có khả năng sẽ làm tăng chi phí vay nợ của quốc gia này lên cao hơn nữa.
Vào cuối tháng 8, tức một tháng trước khi Israel tiến hành các cuộc không kích vào thủ đô của Liban và phát động cuộc tấn công trên bộ chống lại lực lượng Hezbollah ở phía nam nước này, Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ước tính rằng chỉ cần một tháng “chiến tranh cường độ cao” ở Liban chống lại nhóm chiến binh này, với “các cuộc tấn công dữ dội” theo hướng ngược lại gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng của Israel, có thể khiến thâm hụt ngân sách của Israel tăng vọt lên 15% và GDP của nước này giảm tới 10% trong năm nay.
Sự bất ổn là 'yếu tố lớn nhất'
Để thu hẹp lỗ hổng tài chính, chính phủ không thể dựa vào dòng thuế lành mạnh từ các doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp trong số đó đang sụp đổ, trong khi những doanh nghiệp khác lại không muốn đầu tư khi không rõ cuộc chiến sẽ kéo dài bao lâu.
Coface BDi, một công ty phân tích kinh doanh lớn tại Israel, ước tính rằng 60.000 công ty Israel sẽ đóng cửa trong năm nay, tăng so với mức trung bình hàng năm là khoảng 40.000. Hầu hết các công ty này đều nhỏ, chỉ có tối đa năm nhân viên.
“Sự bất ổn không chỉ có hại cho nền kinh tế mà còn có hại cho đầu tư”, ông Avi Hasson, Tổng giám đốc điều hành của Startup Nation Central, một tổ chức phi lợi nhuận thúc đẩy ngành công nghệ của Israel trên toàn cầu, cho biết.
Trong một báo cáo gần đây, ông Hasson đã cảnh báo rằng khả năng phục hồi đáng kinh ngạc của ngành công nghệ Israel cho đến nay “sẽ không bền vững” trước sự bất ổn do cuộc xung đột kéo dài và chính sách kinh tế “phá hoại” của chính phủ tạo ra.
Ngay cả trước cuộc tấn công ngày 7/10, các kế hoạch của chính phủ nhằm làm suy yếu ngành tư pháp đã thúc đẩy một số công ty công nghệ Israel thành lập công ty tại Mỹ. Sự bất an do chiến tranh tạo ra đã làm trầm trọng thêm xu hướng đó, với hầu hết các công ty công nghệ mới được đăng ký chính thức ở nước ngoài, bất chấp các ưu đãi về thuế để thành lập công ty tại địa phương và một số lượng lớn đang cân nhắc chuyển một số hoạt động của họ ra khỏi Israel, ông Hasson nói với CNN vào tháng trước.
Mặc dù ông Hasson vẫn lạc quan về công nghệ Israel, chỉ ra hoạt động gây quỹ mạnh mẽ, nhưng cũng cảnh báo rằng sự tăng trưởng trong tương lai của ngành “phụ thuộc vào sự ổn định của khu vực và các chính sách có trách nhiệm của chính phủ”.
Các lĩnh vực khác của nền kinh tế Israel, mặc dù không quan trọng bằng công nghệ, nhưng đã bị ảnh hưởng nặng nề hơn nhiều. Các ngành nông nghiệp và xây dựng đã phải vật lộn để lấp đầy khoảng trống do người Palestine để lại, những người có giấy phép lao động bị đình chỉ kể từ tháng 10 năm ngoái, khiến giá rau tươi lên cao và dẫn đến sự sụt giảm mạnh trong xây dựng nhà ở.
Du lịch cũng bị ảnh hưởng, với lượng khách đến giảm mạnh trong năm nay. Bộ du lịch Israel ước tính rằng sự sụt giảm lượng khách du lịch nước ngoài kể từ khi xung đột bắt đầu đã gây tổn thất lên tới 18,7 tỷ shekel (4,9 tỷ USD).
Norman, một khách sạn boutique ở Tel Aviv, đã phải sa thải một số nhân viên và giảm giá tới 25%, một phần là do một số cơ sở của khách sạn, bao gồm cả nhà hàng Nhật Bản trên tầng thượng, vẫn đóng cửa để tiết kiệm chi phí.
Theo tổng giám đốc Yaron Liberman, tỷ lệ lấp đầy của khách sạn này đã giảm từ trên 80% trước chiến tranh xuống dưới 50% hiện tại.
“Chúng tôi biết ngày chiến tranh kết thúc sẽ là ngày điên rồ ở đây khi nói đến việc kinh doanh trở lại”, ông nói với CNN vào giữa tháng 9, trích dẫn thư từ những vị khách tiềm năng muốn đến thăm Israel nhưng không thể đặt vé máy bay hoặc bảo hiểm du lịch. Nhưng hiện tại, “yếu tố lớn nhất là sự không chắc chắn”, ông Liberman nói. “Khi nào thì chiến tranh sẽ kết thúc?”
Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) đang chuẩn bị phóng tàu vũ trụ phòng thủ trái đất Hera trong tháng 10. Tàu vũ trụ phòng thủ trái đất này nằm trong nghiên cứu phát triển chiến lược bảo vệ hành tinh trước những thiên thể nguy hiểm.
Theo Bộ Y tế Liban, chỉ trong vòng chưa đầy 3 tuần, Israel đã tấn công Liban bằng một chiến dịch không kích chưa từng có, khiến hơn 1.400 người thiệt mạng, gần 7.500 người khác bị thương và hơn một triệu người phải rời bỏ nhà cửa.
Mỹ hiện đang tổ chức các chuyến bay nhằm đưa công dân rời khỏi Liban. Công dân Mỹ ở Liban cũng có thể được vay tiền để mua vé máy bay rời khỏi đây.
Bộ trưởng Tài chính Israel, Bezalel Smotrich cho biết mặc dù nền kinh tế Israel đang chịu sức ép, nhưng vẫn có khả năng phục hồi. Trong khi đó, các chuyên gia cho rằng kinh tế Israel sẽ phải trả giá đắt khi xung đột lan rộng.
Ngày 4/10, trong một cuộc phỏng vấn với Thời báo Tài chính (FT), cựu Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg thừa nhận liên minh quân sự này đã vượt qua ranh giới đỏ của Nga.
Một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Nga cho biết, Nga đang tích cực tăng cường sự hiện diện ngoại giao tại châu Phi, với kế hoạch thành lập đại sứ quán tại Niger, Sierra Leone và Nam Sudan.
0