Quá tải du lịch và những hệ lụy

Mặt trái của du lịch tàu biển

Du lịch tàu biển đang bùng nổ và doanh số bán vé năm 2023 đã vượt qua mức lịch sử. Theo dữ liệu được Hiệp hội Quốc tế các hãng tàu du lịch (CLIA) cung cấp, năm 1980 chỉ có khoảng 1,4 triệu hành khách đi du lịch đường biển. Năm 2024, CLIA dự kiến đón 36 triệu hành khách và số lượng tàu viễn dương sẽ vượt qua con số 300.

Tàu biển được ưa chuộng bởi giá cả không quá đắt đỏ. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích kinh tế, thì tại một số nước châu Âu, việc đón tàu du lịch cỡ lớn đang được "đặt lên bàn cân" để tính toán giữa lợi ích và nguy cơ mà hoạt động này gây ra cho môi trường, xã hội và kinh tế địa phương.

Kotor là một trong những điểm đến đẹp nhất trên bờ biển Adriatic của Montenegro. Thành phố có những khu phố cổ nép mình dưới chân ngọn đồi xanh, những ngôi nhà mái đất nung và làn nước lấp lánh. Tuy nhiên, thành phố cổ được UNESCO công nhận là di sản của nhân loại lại đang chật vật để đối phó với sự bùng nổ du lịch gây tắc nghẽn giao thông và những mối lo ngại đối với môi trường.

Du lịch đóng góp khoảng 1/4 nguồn thu của Montenegro, với doanh thu chiếm 24,5% GDP vào năm 2022. Thế nhưng những năm gần đây, thành phố đầy ắp các di sản như Konor lại bị choáng bởi dòng khách du lịch và tàu du lịch.

Chỉ trong một ngày, có tới bốn chuyến du thuyền, mỗi chuyến chở khoảng 5.000 khách, đã neo đậu tại bến cảng Kotor, khiến cơ sở hạ tầng của thành phố càng thêm căng thẳng. Du khách từ các tàu du lịch hiện chỉ phải trả phí 1 euro (tương đương 1,09 USD) để vào thị trấn.

Sự gia tăng du lịch đại chúng cũng đang gây thiệt hại cho môi trường biển địa phương.

Bà Milica Mandic, Viện sinh học biển của Montenegro, cho hay: “Chúng tôi phản đối kiểu quản lý này vì nó khiến sinh vật biển và nhiều lĩnh vực kinh tế xanh khác gặp rủi ro nghiêm trọng”.

Tàu biển được ưa chuộng bởi giá cả không quá đắt đỏ. Nhưng theo nhà phân tích ô nhiễm độc lập hàng đầu của Đức Axel Friedrich, thì một tàu du lịch lớn sẽ thải ra hơn 5 tấn khí thải oxit nito và 450 kg hạt siêu mịn/ngày. Mỗi con tàu như vậy đốt nhiên liệu bằng cả một thị trấn.

Tổ chức phi chính phủ Transport & Environment báo cáo rằng 218 tàu biển hoạt động ở châu Âu năm 2022 đã phát thải lượng oxit lưu huỳnh nhiều hơn bốn lần so với tất cả số ô tô của châu lục này.

Ngay cả lợi ích dễ thấy nhất của tàu biển cũng đang được đánh giá lại, đó là khả năng chi tiêu mua sắm của hàng triệu khách tàu biển tại các điểm đến châu Âu mỗi năm. Thực tế là trên những du thuyền cỡ lỡn có mọi dịch vụ từ đồ ăn thức uống hay đồ lưu niệm, hàng xa xỉ, thậm chí có cả rạp hát hay nhà hàng.

Một nghiên cứu từ Bergen, Na Uy, cho rằng có tới 40% số hành khách chưa bao giờ rời khỏi các tàu du lịch. Tại các cảng ở châu Âu, các tàu du lịch chỉ lưu lại trung bình 8 giờ đồng hồ hoặc ít hơn tùy hành trình, không đóng góp được nhiều cho kinh tế địa phương.

Năm 2021, thành phố Venice của Italy đã cấm các tàu du lịch lớn neo đậu ở trung tâm văn hóa lịch sử của thành phố và tàu du lịch không còn được phép chạy vào kênh Giudecca của Venice, do những con tàu khổng lồ đã che khuất các cảnh quan lâu đời.

Thiệt hại từ hoạt động du lịch tàu biển đối với khu đầm phá khiến UNESCO khuyến cáo đưa Di sản thế giới Venice vào danh sách “đang bị đe dọa”. Gần đây nhất thành phố này cũng đã hạn chế đoàn du khách không vượt quá 25 người nhằm bảo vệ các di sản.

Thành phố Palma de Mallorca của Tây Ban Nha hiện cũng đang xem xét áp dụng lại các giới hạn đối với tàu du lịch, từng được đưa ra vào năm 2022. Quy định này sẽ chỉ cho phép ba tàu cập cảng mỗi ngày và chỉ có một tàu trong số đó được phép có sức chứa hơn 5.000 hành khách. Barcelona cũng đã dừng cho phép tàu du lịch cập cảng phía Bắc từ tháng 10/2023. Khoảng 340 tàu đến Barcelona mỗi năm, từ nay sẽ phải cập một bến khác cách khá xa khu dân cư của thành phố và chỉ có 7 tàu du lịch có thể cập cảng cùng một lúc.

Du lịch quá tải – lợi bất cập hại 

Những phân tích về du lịch tháng 4 vừa qua của Hội đồng Du lịch & Lữ hành Thế giới chỉ ra rằng 142 trong số 185 quốc gia sẽ lập kỷ lục về du lịch, tạo ra 330 triệu việc làm và thu về 11,1 nghìn tỷ USD trên toàn cầu.

Mặc dù du lịch là nguồn thu rất cần thiết cho chính phủ và doanh nghiệp địa phương, nhưng đối với người dân địa phương, những tác động tiêu cực của du lịch đang bắt đầu lớn hơn những lợi ích đem lại. Tắc nghẽn giao thông, giá thuê nhà, giá sinh hoạt tăng cao khiến người dân ở nhiều thành phố của Bồ Đào Nha cảm thấy mệt mỏi.

Xe tuk-tuk đang ngày càng trở nên phổ biến trên đường phố ở Lisbon, Bồ Đào Nha. Sáng nào, bà Rosa Alves đứng trên ban công đều thấy cảnh tượng hàng chục chiếc xe tuk-tuk chở khách du lịch lên những ngọn đồi xinh đẹp để ngắm toàn cảnh Lisbon. Sự có mặt của chúng khiến những con đường vốn chật hẹp càng trở nên tắc nghẽn.

Người phụ nữ 78 tuổi này chia sẻ: “Nếu không quá nhiều xe tuk-tuk thì không sao vì mọi người cần phải làm việc. Nhưng tôi nghĩ cần phải có sự kiểm soát để mọi chuyện không trở nên hỗn độn. Họ dừng đỗ khắp nơi, nhiều người muốn đi bằng xe của mình phải đợi tài xế tuk-tuk đến dắt ra, vì có quá nhiều xe”.

Theo các thông tin trên các phương tiện truyền thông Bồ Đào Nha, đôi khi người dân thậm chí không thể rời khỏi nhà bất cứ khi nào họ muốn do giao thông và xe tuk-tuk đỗ chặn đường. Không chỉ giao thông ách tắc hơn, khu vực này cũng đã thay đổi nhiều. Hàng xóm của bà Rosa bắt đầu rời đi để dành căn hộ cho khách thuê. Sự bùng nổ du lịch khiến giá bất động sản tăng cao đã đẩy nhiều người dân địa phương vào tình cảnh không có khả năng chi trả cho nhà ở.

Trong tháng này, Lisbon đã công bố kế hoạch giảm một nửa số lượng xe tuk-tuk được phép chở khách du lịch trong thành phố và xây thêm chỗ đậu xe sau khi người dân địa phương tiếp tục cảnh báo rằng chúng đang cản trở giao thông và gây thêm rủi ro cho người dân.

Cách Lisbon 40 phút đi tàu về phía Tây, chính quyền thành phố Sintra đã đầu tư vào nhiều bãi đậu xe bên ngoài thị trấn và nhà ở giá rẻ gần trung tâm với giá thấp hơn.

Hơn ba triệu người mỗi năm đến thăm những ngọn núi và lâu đài của Sintra, một trong những vùng giàu có nhất Bồ Đào Nha nhờ khí hậu và phong cảnh mát mẻ.

Tòa thị chính Sintra cũng cho biết hiện nay thành phố đã yêu cầu giảm số lượng vé tham quan các di tích lịch sử. Cung điện Pena bắt đầu cho phép bán dưới 6.000 vé một ngày, ít hơn một nửa so với số lượng vé được bán vào những năm trước. Nhiều người dân cho rằng họ không có ý định đuổi khách du lịch mà chỉ mong muốn khách du lịch đồng hành cùng họ để cùng giải quyết các rắc rối phát sinh.

Người châu Âu lựa chọn du lịch trọn gói 

Nhà điều hành du lịch lớn nhất châu Âu TUI TRAVEL cho biết doanh thu của công ty này đã tăng gần 1/10, lên 5 tỷ bảng Anh (khoảng 6,5 tỷ USD) trong ba tháng qua nhờ sự gia tăng của các tour du lịch trọn gói.

Dự kiến, chi tiêu của du khách cho các gói như vậy sẽ đạt 117 tỷ USD trong năm nay, tăng 11% so với một năm trước và con số này có xu hướng sẽ còn cao hơn nữa trong năm tới. Nhiều người quay trở lại của xu hướng chọn các gói du lịch trọn gói này là do giá vé máy bay và giá khách sạn tăng cao.

Du lịch là một nhu cầu tất yếu và ngày càng tăng. Giá vé máy bay và khách sạn tăng cao trong thời gian gần đây khiến người ta nghĩ tới các kỳ nghỉ trọn gói đã từng phổ biến một thời. Đó cũng là lựa chọn hàng đầu với những người có thu nhập trung bình và thấp bởi nó ổn định, rẻ và không phát sinh nhiều chi phí. Kỳ nghỉ này, chị Noreen Cannon người Ireland quan tâm nhiều hơn về giá cả, tiện nghi tại khách sạn và một lịch trình phù hợp. Vì thế tour du lịch trọn gói là lựa chọn phù hợp với chị và gia đình.

Theo nhóm đại lý du lịch ABTA của Vương quốc Anh, các kỳ nghỉ trọn gói chiếm khoảng một nửa số gói được đặt trong năm qua. Trước đây, chúng chủ yếu được những người trên 65 tuổi ưa chuộng nhưng giờ đây các du khách trẻ tuổi cũng quay sang lựa chọn bởi những gói dịch vụ đã ít cứng nhắc hơn so với trước. Dữ liệu của Hiệp hội Lữ hành ABTA của Anh cho thấy khoảng 56% số người trong độ tuổi 25-34 đã chọn gói đặt sẵn chuyến bay và chỗ nghỉ.

Để thích ứng với thị hiếu trẻ hơn, nhà điều hành du lịch TUI đã cung cấp các gói linh hoạt hơn, chẳng hạn như cho phép khách hàng đặt vé với hãng hàng không khác hoặc điều chỉnh thời gian của chuyến đi. Báo cáo của hãng cho biết khoảng 800.000 khách hàng đã chọn gói linh hoạt trong quý tính đến cuối tháng 6, tăng 14% so với một năm trước đó.

Theo Euromonitor, chi tiêu cho các kỳ nghỉ trọn gói ở châu Âu - phổ biến nhất ở người Anh và Đức - dự kiến sẽ đạt 117 tỷ USD trong năm nay, tăng 11% so với một năm trước và sẽ đạt mức cao nhất mới là 125,9 tỷ USD vào năm tới. Số liệu của Euromonitor cho thấy người Anh trung bình chi khoảng 450 USD/người cho những kỳ nghỉ này khi nhà cung cấp kỳ nghỉ trọn gói đàm phán các thỏa thuận với khách sạn, công ty vận tải và những dịch vụ khác để giảm chi phí.

Nhưng cho dù giá tour trọn gói tăng lên thì loại hình du lịch này được dự đoán vẫn sẽ đạt tốc độ tăng trưởng kép hàng năm là 3,5% trong khoảng thời gian từ 2024 đến 2029, nhanh hơn gần gấp ba lần so với trước đại dịch Covid-19.

Oman phát triển du lịch ốc đảo xanh 

Oman là quốc gia nằm trên vùng bờ biển phía Đông Nam của bán đảo Ả Rập, thuộc khu vực Tây Á. Dù có khí hậu nóng và khô nhưng quốc gia này lại có những vùng đất trù phú và mát mẻ dọc theo bờ biển. Là điểm đến khá mới mẻ, quốc gia này đang tận dụng lợi thế của mình để thu hút du khách đến với những ốc đảo xanh mát và trù phú trong mùa nắng nóng.

Tỉnh Dhofar của Oman giống như một ốc đảo giữa vùng sa mạc. Nằm ở khu vực có dãy núi song song với bờ biển thu hút gió mùa Tây Nam từ Ấn Độ Dương, Dhofar có khí hậu mát mẻ, cây cối xanh tươi ngay cả vào những tháng mùa hè.

Dhofar còn có những cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp như suối Darbat và hang Al-Marneef. Chính quyền địa phương đã tận dụng lợi thế này để phát triển du lịch, thu hút những người muốn trốn tránh cái nóng vùng Vịnh. Với những du khách như Mohammed Al-Ghaish sống ở Kuwait - quốc gia thường xuyên có nhiệt độ cao kỷ lục thì đây là điểm đến ưa thích.

Dhofar cũng chú trọng tới phát triển nông nghiệp trồng cây ăn trái để tạo nguồn thu cho người dân, đồng thời hướng tới phát triển du lịch bền vững.

Ngành du lịch đầu năm 2024 đã có bước chuyển mình mạnh mẽ và đang trên đà phục hồi về mức trước đại dịch Covid-19. Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đối mặt nhiều "cơn gió ngược", ngành công nghiệp không khói trở thành điểm sáng, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, du lịch bùng nổ quá mức lại gây ra những mặt trái tác động không nhỏ đến cuộc sống của người dân địa phương. Du lịch phát triển theo hướng bền vững đang là mục tiêu mà nhiều chính phủ hướng tới.