Đô thị ngày càng đông đúc và chật chội, lượng người đổ về các thành phố lớn như Hà Nội không ngừng gia tăng, dẫn đến sự phát triển "nóng" của đô thị Hà Nội. Đằng sau sự phát triển ấy là hàng loạt hệ lụy, biến Hà Nội thành đô thị lộn xộn, bức bối, kém văn minh hiện đại.

Trong tâm thức của người Việt, Nhà như là biểu tượng của chốn đi về, là quê hương, được lấp đầy bởi những ký ức của đời sống. Nhà có thể được hiểu như một khái niệm vật chất, là không gian được tập hợp bởi rất nhiều không gian nhỏ, riêng - chung. Nhà cũng mang trong mình khái niệm tinh thần: là tổ ấm, là gia đình, cha mẹ, là ký ức vui - buồn, yêu thương và hi vọng… Ở đó vào dịp Tết, ngôi nhà lại gợi nhắc về tình yêu đối với truyền thống cộng đồng và dòng họ, ngôi nhà của tình thân, ngôi nhà đoàn viên và có thể là ngôi nhà của tình thương…Tất cả khơi gợi những mong muốn được trở về dưới mái nhà chung mỗi khi Tết đến, Xuân về.

Trong tâm thức của người Việt, "nhà" không chỉ được coi là một nơi để ở, là chốn đi về mà nhà còn được xem là biểu tượng của quê hương, của tổ ấm gia đình, là cha mẹ, là ký ức vui buồn, yêu thương và hi vọng…Trong giờ phút đặc biệt chuẩn bị chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, tất cả chúng ta, dù là ai, làm bất cứ công việc gì đều có mong muốn được trở về dưới mái nhà để quây quần, sum họp với người thân.

Trong bối cảnh đô thị ngày càng đông đúc và chật chội, số lượng người dân sống trong các khu tập thể hay còn gọi là chung cư cũ, được xây từ thế kỷ trước tại Hà Nội có số lượng không nhỏ. Cơi nới cải tạo, xây dựng thêm ở các khu chung cư cũ nhằm tạo ra các không gian ở mới, rộng hơn phù hợp hơn với điều kiện sống của các thành viên trong gia đình. Cơi nới không gian chung cư cũ ở giai đoạn thiếu thốn chuyển sang lấn chiếm như một thói quen ở những chung cư cao tầng mới và không gian công cộng.

Nhiều làng cổ Hà Nội hiện nay đã và đang tìm lối đi mới cho chính mình cùng với bảo tồn di sản phi vật thể của làng quê như là lễ hội truyền thống và các trò chơi, trò diễn dân gian; bảo tồn và phát huy các làng cổ có nghề truyền thống. Làng cổ mở “lối đi” mới chính là cân bằng giữa bảo tồn và phát triển làng cổ để tự hào và không phải tiếc nuối.

Nhà mặt phố xưa nay vẫn được coi là tài sản đảm bảo và sinh lời mang lại “tiền dòng” cho các chủ nhà mặt phố. Từ sau đại dịch Covid 19 kèm theo suy thoái kinh tế toàn cầu, nhà mặt phố không còn là lựa chọn ưu tiên của nhiều chủ cửa hàng kinh doanh buôn bán. Sự xuất hiện các loại hình kinh doanh mới như kinh doanh online tuy gián tiếp cạnh tranh nhưng đã và đang giật đi số lượng lớn khách hàng truyền thống của nhà phố. Nhà mặt phố luôn có giá trị cao, thậm chí được xem như của để dành không bao giờ xuống giá. Trong thời buổi công nghệ và nhu cầu sống thay đổi, nhà mặt phố đang có xu hướng giảm dần giá trị.

Trong bối cảnh đô thị ngày càng đông đúc và chật chội, số lượng người dân sống trong các khu tập thể hay còn gọi là chung cư cũ được xây từ thế kỷ trước tại Hà Nội có số lượng không nhỏ. Cơi nới cải tạo, xây dựng thêm ở các khu chung cư cũ nhằm tạo ra các không gian ở mới, rộng hơn phù hợp hơn với điều kiện sống của các thành viên trong gia đình. Cơi nới không gian chung cư cũ ở giai đoạn thiếu thốn chuyển sang lấn chiếm như một thói quen ở những khu đô thị mới và không gian công cộng.

Vỉa hè – từ một không gian phụ chuyển tiếp từ đường phố vào nhà ở, cửa hiệu, giờ đây trở thành một không gian chính, khi mà mỗi mét vuông đều được tận dụng tối đa. Một đời sống cộng sinh nơi vỉa hè, không gian đa chức năng, thậm chí là chồng lấn nhưng lại được phân định rõ ràng. Ở đó, mỗi mét vuông vỉa hè bày ra đời sống của một đô thị được soi chiếu ở nhiều góc độ: khéo xoay xở, tận dụng, tạm bợ, lấn chiếm, bừa bộn, mưu sinh…

Nghĩ về Hà Nội là chúng ta nghĩ về Hồ Gươm, những phố cổ, ngõ nhỏ, là hương cốm, là mùa thu…Một cách mơ hồ nhưng lại là một sự kết nối mạnh mẽ trong cảm thức về nơi chốn. Hà Nội vốn được hình thành từ những làng nghề, phường nghiệp, nơi những nghệ nhân, thợ thủ công, thương nhân, trí thức, người lao động khắp nơi tìm về… để kiến tạo một đô thị với đầy đủ những thói quen, lề lối sinh hoạt. Nó phản chiếu một không gian văn hóa, tinh thần và không gian vật chất nhiều mầu sắc giữa một đô thị đang thay đổi từng ngày.

Hà Nội có dấu ấn của nhiều thời kỳ lịch sử, của nhiều nền kiến trúc khác nhau, rất nhiều công trình có từ thời kinh tế kế hoạch hóa, những công trình mới thì thể hiện dấu ấn của nền kinh tế thị trường và thời kỳ đổi mới. Với mục tiêu biến Hà Nội thành đô thị hiện đại và văn minh, cần có sự kết hợp hài hòa giữa lối sống làng xã với văn minh đô thị.

Thành phố Hà Nội đã có đề án di dân phố cổ với mục tiêu giảm mật độ dân cư cũng như áp lực lên cơ sở hạ tầng tại khu vực, giúp cho người dân nơi đây có cuộc sống tốt hơn, chỗ ở rộng rãi, khang trang hơn, và bảo tồn di sản phố cổ Hà Nội. Tuy nhiên cho đến nay, việc giãn dân phố cổ vẫn chưa thể hoàn thành. “Sướng - Khổ” ở nhà phố cổ lại là câu chuyện cần phải bàn, vượt ra ngoài những suy tư cảm tính.