Truyện ngắn ‘Đèn không tắt sáng’ - Ma Văn Kháng

Xã Hạ Lỗi được một phen "sôi sùng sục" khi Tâm Khịt là người có số phiếu bầu cao nhất. Là tân đại biểu Hội đồng xã, Tâm Khịt đắc chí, đắc thắng, nhưng đối với quân sư Bao đó chỉ là cái danh hão vì anh chưa là đảng viên. Vậy nên, Tâm Khịt đã tiếp cận Nguyễn Công.

Nguyễn Công rơi vào muôn vàn suy tư về cuộc đời, về những mối quan hệ nhiều chiều chằng chịt, hỗn độn. Ở địa vị xã hội anh đồng hành cùng bố mẹ nuôi, nhưng trong cuộc đời anh mang theo những hành trang của mẹ cùng những bước chân nghiệt ngã của cha đẻ. Giờ đây, anh phải đối diện với người anh yêu trong hoàn cảnh trớ trêu giữa ngưỡng cửa của cõi lòng trắc ẩn và nỗi đớn đau day dứt.

Nguyễn Công đã bắt đầu tiến hành các thủ tục lấy lại ngôi nhà cũ ở ngã tư An Phước, đây là cách duy nhất anh có thể làm để giữ lại tình phụ tử với cha đẻ Thông Huệ. Cùng lúc đó, Tâm Khịt đang loay hoay tìm mưu kế và sự trợ giúp của quân sư Bao để anh có thể chắc chân trong Hội đồng xã Hạ Lỗi.

Được gặp lại cha, được xưng hô bằng cái tên Trịnh Hạ và dự tính sẽ lấy lại ngôi nhà cũ như một sự cứu rỗi cho tâm hồn của Nguyễn Công. Lần gặp gỡ này cũng như một sự lý giải cho những thắc mắc mà anh luôn chôn giấu, cùng với đó là sự thật về bản cam kết giữa cha đẻ và bố nuôi của anh suốt hàng chục năm qua.

Mối nhân duyên của Nguyễn Công và cô giáo Thanh Loan đang dần trở nên đậm sâu thì Nguyễn Công nhận ra một sự thật đau đớn về mối quan hệ giữa thân sinh của anh và người anh yêu.

Mối quan hệ của Thanh Loan và Nguyễn Công bắt đầu có những bước tiến mới. Là người dè chừng trong chuyện tình cảm, Nguyễn Công chỉ dám nghĩ gặp gỡ, tiếp cận cô để có thể thăm lại ngôi nhà xưa cũ, nhưng nhờ vào sự chủ động mạnh dạn của cô giáo Thanh Loan những rung cảm mà cả hai đã giấu nhẹm bấy lâu đã dần được thổ lộ.

Để chen chân ứng cử vào Hội đồng xã, Tâm khịt phải trả lại điếm canh đê đang làm ăn, sinh sống cùng vợ để được lòng bà con. Dù là người ít học nhưng sự tài lanh và cơ hội của Tâm Khịt lại hơn bất cứ ai, cộng thêm có sự hậu thuẫn từ những người ưa nịnh và mưu mô, Tâm Khịt đã nhanh chóng tìm ra hướng giải quyết. Hướng giải quyết của người tham lam ấy lại nhắm vào người đàn ông đáng thương - thầy Thông Huệ.

Vì không muốn tiếng phản động của mình mà con trai không được ăn học đàng hoàng, thầy Thông Huệ chấp nhận cho Trịnh Hạ thay tên đổi họ để trở thành con của người khác. Ông cũng không thể ngờ rằng, từ cái tên Trịnh Hạ đến Nguyễn Công chính là sự chia ly tình phụ tử.

Xuất thân là kẻ vô gia cư, sau 30 năm, Tâm đã có sự thay đổi. Tâm tham lam, hám quyền, muốn tham gia chính trị để được như Trịnh Hạ hay chính là Nguyễn Công bây giờ.

Ở phần bốn của cuốn tiểu thuyết, xuất hiện nhân vật Nguyễn Công cùng những hồi ức tuổi thơ của anh trên mảnh đất An Phước. Trở về ngôi nhà cũ tại ngã tư An Phước, anh cố tìm lại kỷ niệm cũ của gia đình nhưng ký ức chỉ có đau thương và nước mắt.

Chuyển đến mảnh đất Hạ Lỗi, thầy Thông Huệ mong cuộc sống của hai cha con sẽ bình yên, nhưng hóa ra ở đâu thầy cũng là đối tượng tình nghi, là kẻ phản động trong mắt mọi người. Đối với thầy, điều băn khoăn lớn nhất không phải là ánh nhìn của người đời mà là thái độ, suy nghĩ của cậu con trai Trịnh Hạ.

Nhà văn Nguyễn Nhuận Hồng Phương đã đưa độc giả đến với mảnh đất và con người ở Hạ Lỗi trong giai đoạn cải cách ruộng đất với sự xuất hiện của hàng loạt nhân vật như: Tâm Khịt, Trịnh Hạ, Thông Huệ. Mối quan hệ giữa Tâm Khịt và Trịnh Hạ ra sao? Nguồn gốc, gia cảnh nhà con Trịnh Hạ như thế nào?

Vốn không phải là người theo học văn chương từ sớm nhưng sau một biến cố của gia đình, Nguyễn Nhuận Hồng Phương đã đến với văn chương, theo học sáng tác và cho ra đời nhiều tác phẩm được công chúng đón nhận. Đài Hà Nội xin giới thiệu tiểu thuyết 'Tấn kịch ở Hạ Lỗi' của nhà văn.

Dung không chấp nhận sự sắp đặt của cha mẹ, cô quyết định đi tìm tình yêu và sự bình yên mà cô thuộc về. Kết thúc tác phẩm là sự xuất hiện của nhân vật Năm, như một dụng ý của nhà văn về sự suy thoái của không ít cán bộ từng vượt qua bom đạn nhưng lại gục ngã trong dựng xây hòa bình.

Thành mê đắm Dung đến mức liên tiếp đến nhà tìm cô nhưng không lần nào gặp được. Dù chưa lần nào được nói chuyện riêng với Dung, nhưng Thành luôn tự đắc và suy luận rằng cô cũng thích mình nên anh đã về thưa chuyện tình cảm này với cha mẹ. Từ đây, sóng gió lại bắt đầu đến với Dung.

Sự xuất hiện của nhân vật Thành - con trai Bí thư Tám đã mở ra một chuỗi sự kiện cho sự tác hợp tình cảm giữa hai gia đình của Thành và Dung. Vẻ đẹp và sự khéo léo của Dung không những khiến các anh thanh niên như Thành say mê mà đến cả mẹ của các anh cũng muốn nhắm cô làm con dâu.

Cứ ngỡ khi sống đúng với danh phận Hoàng Lan - con gái ông Năm, đời Dung sẽ tươi sáng hơn, nhưng số phận oái oăm không buông tha cô. Sự tủi nhục, uất hận ấy, cô chỉ biết ôm lấy không dám chia sẻ với ai.

Cuộc sống của Dung đã khác hẳn so với ngày trước. Dù vậy, trong lòng Dung vẫn cảm thấy khó có thể thích nghi và cô chỉ luôn nghĩ đến Thu. Cô quyết đi tìm thăm anh. Liệu Dung có tìm được Thu hay không?

Ở phần 5 của cuốn tiểu thuyết, sự ra đi của Thu đã một lần nữa khiến Dung bị bỏ lại một mình, cô đơn giữa cuộc đời khó khăn, vất vả. Thu bị buộc cho cái tội ăn cắp một cách vô lí, nhưng không minh oan vì anh biết sẽ không có ai tin mình, vậy nên anh chấp nhận nghỉ việc. Phút giây chia lý giữa Thu và Dung là những giây phút của tình yêu đôi lứa, đầy sự rung cảm và nhiệt thành. Những ngày không có Thu, cuộc sống tại nhà ông Năm của Dung sẽ ra sao?

Tình cảm của Thu và Dung bắt đầu nảy nở. Dung giờ đây đã lớn hơn, xinh đẹp, vóc dáng cân đối khiến bao người phải ngưỡng mộ. Út Trung - con trai ông bà Năm cũng không thể cưỡng lại trước vẻ đẹp ấy. Vì có tình cảm với Dung nên anh liên tục gây sự với Thu. Biết Dung thân thiết với Thu, anh đã đánh Thu vô cớ và còn đổ cho Thu tội ăn cắp đồng hồ quý với mấy mét vải kate trắng của cha mẹ mình.

Từ nhà ba Lý, Dung sang ở nhà của ông bà Năm - nơi mà trước khi mất bà Mười đã nói đó mới chính là cha mẹ đẻ của cô. Suốt một tháng sống tại đây, Dung không lúc nào ngơi nghỉ, cô luôn chân luôn tay làm việc, phụ gia đình bà Năm để xứng đáng với miếng cơm mà cô nhận được. Khoảng thời gian này, chú Thu - người làm thân thiết với nhà chủ là người giúp đỡ Dung rất nhiều. Mối quan hệ giữa Thu và Dung sẽ phát triển từ đâu và sẽ diễn ra như nào?

Ông Năm, vì sự nghiệp cách mạng, phải bỏ con thất lạc. Đứa bé ấy được người đàn bà tên Mười nuôi dạy khôn lớn. Sự thật này mãi đến trước khi mất bà mới dám nói với Dung bởi bà sợ mất đi người con gái nuôi yêu thương của mình. Cô bé đáng thương rơi vào cảnh mẹ mất, lại không có bố, bơ vơ trước sự thật về cội nguồn của bản thân...

Tiểu thuyết 'Hơn cả tình yêu' của nhà văn Nguyễn Trường là một tác phẩm đặc biệt nói về tình yêu, sự trưởng thành và những mối quan hệ phức tạp trong cuộc sống. Cuốn sách đưa người đọc vào thế giới của Dung và Phong, hai người bạn thân từ thuở nhỏ. Mỗi người đối mặt với những thách thức riêng trong cuộc sống của chính mình.

Ở phần cuối tiểu thuyết, Tùng bị những kẻ lạ mặt tấn công, đe doạ do bản tính công tư phân minh của mình. Đó cũng là lúc anh đang đứng đợi Đào. Mọi hiểu lầm giữa hai người sẽ tiếp tục diễn biến hay sẽ được tháo gỡ? Cái kết cho chuyện tình cảm éo le này sẽ ra sao?

Trong khi đang nổ ra cuộc tranh giành đất cát thì cô thống Biệu - người cao niên cuối cùng của làng Giếng Chùa đã tự nhận là hết phép, bất lực trước những con ma sống và từ giã cõi trần. Lợi dụng đám tang của cô thống Biệu, chị Bé mạnh dạn đưa ra kế hoạch giúp đỡ gia đình Trịnh Bá trước ông Hàm, Thủ và Cao.

Ở phần 25 của cuốn tiểu thuyết tiếp tục xoáy sâu vào bộ máy chính quyền địa phương lỏng lẻo và cách thi hành chính sách không rõ ràng tại làng Giếng Chùa. Vì muốn giành đất tốt mà những người có chức, có quyền tranh thủ tìm cách vơ miếng ngon về nhà mình. Người dân thì tranh giành đến mức mâu thuẫn, không còn nể nang tình làng nghĩa xóm

Làng Giếng Chùa nổi lên hai sự kiện liên quan đến ông Quản Ngư và mối quan hệ với bà Đồ Ngật trong một lần mua lợn giống bên nhà bà, cùng với sự kiện cô thống Biệu giải phóng hết cái điện thờ của nhà mình. Hành động của cô như một dự báo cho một sự sắp ra đi, đặc biệt hơn khi lúc này chị Bé đến quỳ lạy để xin lộc thánh.

Trong lúc cả gia đình ông Hàm đang rơi vào trầm lắng đúng không khí nhà có tin buồn, thì ở nhà Vũ Đình Phúc lại tổ chức một cuộc họp đại gia đình xoay quanh việc tìm cách tiếp cận gia đình bà Cả, để lôi kéo bà và cô Cành viết đơn đến gặp trưởng đoàn công tác của huyện, hoặc uỷ ban xã để xem xét về cái chết của bà Son có liên quan đến anh em nhà ông Hàm hay không? Nhưng điều cốt yếu chính là để triệt tận gốc nhà Trịnh Bá.

Dù làm thuê ở nhà ông Hàm đã một thời gian, nhưng đến bây giờ chị Bé mới dần lộ bản chất của mình. Chị ngày càng táo tợn khi dám tham gia phân bua vào chuyện nợ nần giữa ông Hàm và ông hàng phở trước sự chứng kiến của Thủ, cái việc mà khi còn sống bà Son cũng chưa chắc đã dám làm.

Cái chết tủi nhục và đám tang nhanh gọn của bà Son lại chả khác gì lão Quỳnh. Cái chết của bà cũng là cơ hội để những người nghèo tham vọng lớn như chị Bé chớp lấy. Từ người làm thuê trong nhà, giờ chị quyết tâm bước một bước lên làm bà chủ. Kế hoạch của chị ta như nào?

Ở phần 20 của cuốn tiểu thuyết đã lộ diện người lên kế hoạch và thực hiện việc dàn cảnh làm nhục bà Son chẳng ai khác ngoài Thủ và Cao. Từ trước tới giờ, mọi việc đều theo đúng dự tính của Thủ. Nhưng âm mưu xấu xa ấy có tiếp tục thuận lợi hay không? Thủ sẽ tính toán tiếp như nào?

Mặc dù là cuộc đấu đá giữa dòng họ Vũ Đình và Trịnh Bá, nhưng người đàn bà họ Ngô lại là người bị đem ra để làm công cụ hạ bệ đối phương. Sự dồn nén, ép buộc của chồng và em trai chồng khiến bà Son không chịu nổi mà vùng lên bỏ đi.

Thủ biến tình hình gia đình đang ở thế bất lợi thành có lợi. Không những đẩy ông Phúc vào thế khó, giờ đây Thủ còn muốn ông Phúc phải "ngã ngựa" để phục vụ cho lợi ích cá nhân và sự đấu đá giữa các dòng họ. Lần này Thủ lợi dụng người chị dâu của mình, ép bà Son phải ký vào đơn tố cáo ông Phúc.

Ở phần 17 của cuốn tiểu thuyết đã tái hiện rõ nét về bộ máy chính quyền vụ lợi, bè phái lúc bấy giờ, đặc biệt là nhân vật Bí thư Đảng uỷ Thủ - người thường ra vẻ nghiêm túc, văn minh xong khi xử lý các vụ việc từ dân lại xử trí bằng cách lắt léo và xảo trá.

Nhờ mưu mô của Thủ, ông Hàm đã thoát tội trở về nhà. Nếu Đào mừng rỡ khi thấy bố về thì bà Son lại ngược lại. Bà phải đối diện với những lời tra hỏi của chồng mình về cuộc gặp gỡ với ông Phúc. Nỗi uất ức, sự tủi nhục hàng chục năm của người đàn bà phúc hậu khi sống với người chồng phàm tục được khắc hoạ rõ nét.

Với mưu đồ thâm sâu như Thủ thì việc vu khống cho Son và Phúc vụng trộm bất chính là chưa đủ. Ông bắt ông Phúc phải lập biên bản thừa nhận dưới sự chứng kiến của ông và phó ban công an Ca ngay trong đêm đó. Không chỉ Phúc, đến cả Đảng uỷ và Uỷ ban cứ như bị ông Thủ thôi miên.

Đúng như kế hoạch của Thủ, bà Son đến gặp ông Phúc lúc nửa đêm. Cảm xúc năm nào bỗng nhiên ùa về rạo rực, cảm xúc xa xưa sống dậy trong lòng cả hai. Cuộc gặp gỡ Phúc để xin cho chồng của bà Son có đạt được mục đích hay không? Âm mưu của Thủ sẽ tiếp tục diễn biến như nào?

Lợi dụng tình cảm trước đây của ông Phúc và bà Son, Trí buộc bà Son phải hẹn ông Phúc ra gặp mặt. Bà hết lòng vì chồng, vì con, hy sinh sự ngại ngần, xấu hổ và có lẽ cả sự sĩ diện của một người phụ nữ để đến gặp người yêu cũ xin rút đơn kiện về, cho chồng mình một con đường thoát khỏi tù tội. Trong kế hoạch của Thủ còn có cả sự xuất hiện của Cao - Phó Công an xã, cháu vợ ông, một người gần 40 tuổi nhưng tính nết vẫn bộp chộp, xốc nổi.

Trong phần 12 của cuốn tiểu thuyết nói về cuộc hôn nhân nhiều sóng gió của trung tá Trinh cùng bí mật đằng sau cái chết của chính trị viên Thông - người đồng đội thân thiết của trung tá Trinh. Bên cạnh đó, người cha của Tùng cũng sẽ được hé lộ ở phần này.

Do hiểu lầm cùng nỗi uất ức vì sự cư xử của Tùng với bố mình, Đào đã đoạn tuyệt, hắt hủi và cắt đứt mối tình với Tùng. Điều này khiến Tùng rất đau khổ và tuyệt vọng.

Ông Hàm và hai người cháu bị nhốt giữ trong trụ sở của uỷ ban xã. Bắt đầu từ đây không còn chỉ là những cuộc cãi vã, giễu cợt nhau trên đường làng mà là toan tính, bày mưu tính kế giữa những cán bộ xã là người của hai dòng họ.

Sự bất đồng, thù oán âm ỉ giữa hai dòng họ chính thức bộc lộ với việc bắt quả tang 3 bác cháu ông Hàm đi đào trộm mộ. Ẩn sâu sau cuộc rình bắt ấy là sự ganh ghét giữa hai dòng họ trong làng.

Mối tư thù giữa hai dòng họ Vũ Đình và Trịnh Bá ngày càng căng thẳng. Việc ông Hàm đào mồ mả để trả thù đã bị bại lộ. Liệu cuộc đời ông Hàm sẽ gặp phải những hệ luỵ gì? Những người liên quan đến ông trong gia đình sẽ gặp phải những rắc rối ra sao?

Trong phần 7 của cuốn tiểu thuyết, nhà văn không chỉ miêu tả những cuộc hẹn hò giữa Tùng và Đào mà còn khắc hoạ chi tiết những việc làm mê tín dị đoan của ông Hàm khi âm mưu dùng ma thuật để làm hại dòng họ Vũ Đình.

Sự tranh đấu giữa hai dòng họ Trịnh Bá và Vũ Đình không chỉ đơn thuần là những mâu thuẫn từ các thế hệ trước, cộng thêm vào đó việc bà Son - vợ ông Hàm từng có mối tình sâu nặng với ông Vũ Đình Phúc càng làm cho ông Hàm căm hận nhà ông Phúc đến tận xương tuỷ. Những câu chuyện xoay quanh gia đình nhà ông Hàm sẽ ra sao? Bà Son sẽ sống với người chồng bà không yêu thế nào?

Sự xuất hiện của nhân vật Trịnh Bá Hàm cùng những cuộc đấu đá giữa dòng họ của ông và dòng họ Vũ Đình, với những tư tưởng bảo thủ rất đáng lên án của một nhóm người trong xã hội, được nhà văn miêu tả vô cùng chân thực.

Trong phần bốn của cuốn tiểu thuyết, ta không khỏi xót xa trước cái chết đau đớn của lão Quỳnh - một ông già ngẩn ngẩn ngơ ngơ, lúc nhớ lúc quên, chết vì cơn đau bụng sau khi ăn hết một nồi ba cơm. Người ta cho rằng lão chết vì "ma đổi, ông Bụt bắt", nhưng có lẽ lão chết vì quá no, chết sau khi được ăn một bữa đẫy cái bụng đã trống rỗng từ lâu.