Ukraine giữa ngã rẽ: Ai thực sự nắm quyền định đoạt?
Vai trò của Mỹ, Nga và châu Âu trong bàn cờ địa chính trị này đang thay đổi ra sao? Và liệu những diễn biến mới có mở ra cơ hội hòa bình hay chỉ khởi đầu cho một giai đoạn đối đầu khác?
Cuộc đàm phán Mỹ - Ukraine tại Jeddah, Saudi Arabia hôm 11/3 không chỉ đáng chú ý bởi nội dung của nó mà còn bởi phản ứng từ các nhà lãnh đạo Tây Âu. Dù miễn cưỡng, họ buộc phải ca ngợi những nỗ lực của Washington trong việc tìm kiếm hòa bình. Dẫn đầu bởi Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, các quan chức châu Âu đã nỗ lực tìm kiếm một vị trí tại bàn đàm phán - nhưng không thành.
Trong suốt tháng qua, châu Âu và chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có những toan tính riêng về cách định hình chính sách phương Tây đối với Ukraine. Các cuộc đàm phán ở Jeddah dường như đã cho thấy rõ ràng cán cân nghiêng về phía nào.
Châu Âu dần mất vai trò dẫn dắt
Brussels và các đồng minh muốn tiếp tục hỗ trợ Ukraine cả về quân sự lẫn tài chính trong cuộc xung đột với Nga, đồng thời tìm cách duy trì ảnh hưởng của mình đối với chính sách của Washington. Họ kỳ vọng có thể giữ vai trò định hướng chiến lược chung, dù hiện nay Nhà Trắng đang theo đuổi cách tiếp cận khác. Trong số các nhà lãnh đạo châu Âu, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tỏ ra sốt ruột nhất, liên tục đưa ra các đề xuất - từ việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của phương Tây đến những thỏa thuận ngừng bắn mang tính thỏa hiệp.
Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump giữ vững quan điểm cứng rắn của mình. Ông coi những nỗ lực kéo dài xung đột Ukraine là đi ngược lại lợi ích của Mỹ và không muốn châu Âu áp đặt cách tiếp cận riêng lên Washington. Việc giảm bớt ảnh hưởng của Brussels đối với Kiev không chỉ là một bước đi chiến lược, mà còn thể hiện rõ lập trường của ông Trump trong cuộc đối đầu với giới tinh hoa toàn cầu.
Chiến lược này được thực hiện công khai. Đầu tiên, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky không nhận được sự tiếp đón nồng nhiệt tại Washington như trước đây, báo hiệu một sự điều chỉnh trong quan hệ giữa hai bên. Tiếp đó, chính quyền Trump hạn chế quyền tiếp cận của Ukraine đối với dữ liệu tình báo và cắt giảm đáng kể nguồn viện trợ quân sự. Thông điệp mà chính quyền Trump muốn gửi đi rất rõ ràng: Kiev cần cân nhắc lại lựa chọn của mình, vì sự hỗ trợ từ châu Âu là không đủ để xoay chuyển tình thế.
Những diễn biến gần đây đặt Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào thế khó. Trong nỗ lực tìm kiếm sự đảm bảo quân sự và hỗ trợ từ các đồng minh châu Âu, ông đã có hàng loạt chuyến công du đến các thủ đô lớn. Tuy nhiên, thay vì nhận được cam kết vững chắc, điều ông nhận lại chỉ là những tuyên bố mang tính biểu tượng và sự đồng cảm ngoại giao.
Trong bối cảnh đó, thỏa thuận chính trị với chính quyền Trump dường như là lựa chọn khả dĩ nhất đối với Kiev. Hội nghị tại Jeddah đã phần nào xác nhận hướng đi này. Giờ đây, mọi sự chú ý dồn về Washington, nơi ông Zelensky được kỳ vọng sẽ củng cố thêm các điều khoản của một thỏa thuận quan trọng - dù không hẳn là dễ dàng đối với Ukraine.
Điều này có ý nghĩa gì đối với Nga?
Một tháng trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Dù nội dung cuộc trò chuyện không được công bố, nhiều suy đoán cho rằng, ông Trump có thể đã bày tỏ mong muốn đạt được một thỏa thuận hòa bình nhanh chóng, đồng thời tìm hiểu về các điều kiện từ phía Moscow.
Đáp lại, Tổng thống Putin được cho là đã nhấn mạnh lập trường lâu nay của Nga - vốn được định hình từ các thỏa thuận Istanbul năm 2022 và những điều kiện mà Moscow đã nêu ra vào tháng 6 năm ngoái. Nhưng có lẽ, điều quan trọng nhất mà ông Putin muốn biết là liệu ông Trump có thể đảm bảo rằng Ukraine và châu Âu sẽ thực sự tuân thủ bất kỳ thỏa thuận nào hay không? Đây vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.
Có dấu hiệu cho thấy, Moscow và Washington đã đạt được một khuôn khổ ban đầu cho một thỏa thuận hòa bình. Những điểm mấu chốt có thể bao gồm: Ukraine không nhận được bảo đảm quân sự, không có con đường gia nhập NATO, và có khả năng xảy ra một sự thay đổi trong ban lãnh đạo tại Kiev.
Trong suốt tháng qua, cả hai bên đều đã có những động thái chuẩn bị. Chính quyền Trump đã củng cố quyền kiểm soát đối với Ukraine, đồng thời gạt các nước Tây Âu ra khỏi quá trình ra quyết định. Về phía Nga, quân đội nước này đã đạt được những bước tiến quan trọng, đặc biệt là tại Kursk - một yếu tố then chốt có thể tạo tiền đề cho bất kỳ lệnh ngừng bắn nào.
Một nền hòa bình mong manh?
Tổng thống Trump dường như tin rằng, ông có thể đạt được thỏa thuận với Tổng thống Nga Putin, đảm bảo Kiev tuân thủ, loại bỏ ảnh hưởng của châu Âu và thiết lập một nền hòa bình lâu dài - qua đó củng cố hình ảnh của mình như một nhà kiến tạo hòa bình toàn cầu. Tuy nhiên, thực tế có thể không đơn giản như vậy.
Trước hết, nội dung cụ thể trong cuộc trao đổi giữa Tổng thống Putin và Tổng thống Trump vẫn chưa được tiết lộ và ngay cả khi có một thỏa thuận, cách mỗi bên diễn giải điều khoản cũng có thể khác nhau. Trong các cuộc đàm phán giữa Moscow và Washington, những chi tiết nhỏ nhất cũng có thể trở thành trở ngại lớn.
Quan trọng hơn, cam kết của ông Zelensky với ông Trump không đảm bảo rằng Kiev sẽ tuân thủ hoàn toàn thỏa thuận. Một thỏa thuận hòa bình theo điều kiện của Nga có thể làm suy yếu đáng kể chủ nghĩa dân tộc Ukraine, thậm chí dẫn đến sự thay đổi căn bản trong cấu trúc chính trị của nước này.
Đài RT dẫn lời ông Sergey Poletaev, nhà phân tích thông tin và chuyên gia quan hệ công chúng, đồng sáng lập và biên tập viên của dự án Vatfor cho rằng, ông Zelensky suốt một năm qua đã tìm cách trì hoãn các nỗ lực hòa bình, thúc đẩy việc nhận bảo đảm quân sự từ phương Tây và duy trì sự ủng hộ của châu Âu nhằm kéo dài cuộc xung đột. Không có dấu hiệu nào cho thấy ông sẽ từ bỏ cách tiếp cận này. Kịch bản khả dĩ nhất đối với Kiev lúc này là thể hiện sự hợp tác bề ngoài, trong khi ngấm ngầm tìm cách phá vỡ thỏa thuận, kéo dài thời gian với hy vọng rằng có thể xoay chuyển tình thế, dù bằng cách chờ đợi một sự thay đổi trong chính sách của Washington hay tìm cách khôi phục sự ủng hộ mạnh mẽ hơn từ châu Âu.
Động thái tiếp theo của châu Âu
EU và Vương quốc Anh khó có thể ngồi yên. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và các đồng minh chắc chắn sẽ tìm cách duy trì ảnh hưởng đối với Ukraine, củng cố quan hệ chính trị và tài chính với Kiev trong khi chờ đợi cơ hội đảo ngược tình thế. Chiến lược của họ khá rõ ràng: tìm cách kiềm chế Tổng thống Mỹ Donald Trump và hy vọng vào một chính quyền mới ở Mỹ vào năm 2029 có thể làm thay đổi cục diện xung đột.
Điện Kremlin đã từng chứng kiến những bài học từ quá khứ khi phương Tây tìm cách trì hoãn hoặc phá vỡ các thỏa thuận. Nếu Moscow rút ra được kinh nghiệm, họ cần đảm bảo rằng bất kỳ thỏa thuận nào đạt được lần này đều phải chặt chẽ, không để Ukraine hay các đồng minh châu Âu có cơ hội thoái lui.
Các cuộc đàm phán tại Jeddah, Ả rập Xê út đánh dấu một bước ngoặt quan trọng. Ukraine dường như đang rời xa ảnh hưởng của giới tinh hoa châu Âu và chịu sự kiểm soát chặt chẽ hơn từ chính quyền Mỹ Trump. Liệu điều này có mở đường cho một nền hòa bình bền vững hay chỉ là một bước ngoặt khác trong ván cờ địa chính trị vẫn còn là câu hỏi bỏ ngỏ. Tuy nhiên, một điều rõ ràng: Brussels và London không còn nắm quyền chi phối cuộc xung đột Ukraine như trước đây.
Kết quả của cuộc đàm phán Mỹ - Ukraine tại Jeddah, Ả rập Xê út đã xác nhận một thực tế không thể chối cãi: chính quyền Tổng thống Zelensky không còn lựa chọn nào khác. Vậy ai thực sự nắm quyền định đoạt số phận của Ukraine?
Ông Andrey Kartapolov, Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng của Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga đã kêu gọi Tổng thống Vladimir Putin phê duyệt việc sử dụng tên lửa Oreshnik nhằm đáp trả các cuộc tấn công của Ukraine.
Cựu phát ngôn của không quân Ukraine - ông Yuri Ignat, thừa nhận rằng các máy bay chiến đấu F-16 do phương Tây viện trợ không thể đối đầu trực diện với Su-35 của Nga trong các hoạt động tác chiến.
Nga và Ukraine đang tiến gần đến thỏa thuận ngừng bắn 30 ngày do Mỹ làm trung gian đàm phán. Thỏa thuận này có ý nghĩa gì? Liệu đây có phải là một bước đột phá ngoại giao hay chỉ là một “khoảng lặng” chiến thuật trước những diễn biến mới?
Cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte ngày 12/3 đã bị đưa tới trại giam của Tòa án Hình sự quốc tế (ICC) ở The Hague, Hà Lan để chờ hầu tòa về các cáo buộc liên quan đến chiến dịch chống ma túy.
Ngoại trưởng Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) bắt đầu họp tại thành phố Quebec của Canada để thảo luận về việc ngừng bắn và nối lại viện trợ quân sự của Mỹ cho Kiev.
0