Mỹ áp thuế nhôm, thép và hệ lụy với nền kinh tế

Vòng xoáy trả đũa mới 

Theo Bộ Thương mại Mỹ, sắc lệnh áp thuế 25% với nhôm, thép nhập khẩu có hiệu lực sau khi các sắc lệnh miễn trừ, hạn ngạch miễn thuế và danh mục sản phẩm loại trừ trước đó hết hạn. Mức thuế mới có hiệu lực với tất cả các mặt hàng kim loại nhập khẩu, không loại trừ của nước nào và mở rộng đối với hàng trăm sản phẩm được làm từ kim loại, từ đai ốc, bu lông đến lưỡi ủi đất và lon nước ngọt.

Các quốc gia xuất khẩu nhôm, thép sang Mỹ lập tức đưa ra phản ứng mạnh mẽ trước sắc lệnh này của ông Trump.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen chỉ trích động thái áp thuế của Mỹ là vô lý, cho rằng điều này sẽ gây tổn hại đến việc làm, đẩy giá cả lên cao, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và gây ra sự bất ổn cho nền kinh tế EU và Mỹ. Ủy ban châu Âu ngày 12/3 tuyên bố áp dụng thuế trả đũa đối với hàng hóa trị giá 26 tỷ euro (khoảng 28,3 tỷ USD) nhập khẩu từ Mỹ.

Các biện pháp trả đũa của EU sẽ được thực hiện theo hai giai đoạn.

Giai đoạn đầu tiên, EU sẽ áp dụng lại mức thuế bổ sung đối với các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ có giá trị khoảng 8 tỷ euro như rượu whisky bourbon, quần jean, xe máy, thuyền và bơ đậu phộng từ ngày 1/4. Trước đó, EU đã tạm dừng áp thuế đối với các sản phẩm này.

Giai đoạn hai, sau khi tham vấn với các quốc gia thành viên EU, EU sẽ có biện pháp đối phó tiếp theo vào ngày 13/4, liên quan đến hàng hóa trị giá khoảng 18 tỷ euro, bao gồm các sản phẩm công nghiệp và nông nghiệp như thép và nhôm, hàng dệt may, đồ gia dụng, nhựa, gia cầm, thịt bò, trứng, các sản phẩm từ sữa.

Các nhà phân tích cho rằng, động thái này của EU đánh dấu một trong những biện pháp thương mại đáng kể nhất chống lại Mỹ kể từ khi ông Trump lần đầu tiên áp thuế kim loại với EU trong nhiệm kỳ đầu. Tuy nhiên, song song với các biện pháp đáp trả mạnh mẽ, EU cho biết sẽ cân nhắc nối lại các cuộc đàm phán để tìm kiếm giải pháp với Mỹ .

Canada, nhà cung cấp thép và nhôm nước ngoài lớn nhất cho Mỹ cũng nhanh chóng đưa ra động thái đáp trả. Ngày 12/3, nước này đã công bố mức thuế quan 25% nhắm vào 29,8 tỷ đô la Canada (20,7 tỷ USD) giá trị hàng nhập khẩu từ Mỹ, bao gồm các sản phẩm thép và nhôm, máy tính và đồ dùng thể thao. Mức thuế quan này có hiệu lực vào ngày 13/3.  Các mức thuế trả đũa này được áp dụng sau mức thuế đối với hàng hóa Mỹ trị giá 30 tỷ đô la Canada mà Ottawa trước đó đã áp dụng vào ngày 4/3 để đáp trả mức thuế quan rộng rãi hơn từ ông Trump.

Về phía Trung Quốc, nước này cho biết sẽ thực hiện "mọi biện pháp cần thiết" để bảo vệ lợi ích của mình trước thuế quan của Mỹ. Bộ Thương mại Trung Quốc ngày 13/3 đã nhắc lại sự phản đối của Bắc Kinh về thuế quan của Mỹ đối với thép và nhôm.

Trong khi đó, chính phủ các nước Anh, Australia, Nhật Bản cho biết, mức thuế của Mỹ đối với thép và nhôm toàn cầu là vô lý và "gây thất vọng", tuy nhiên Anh và Australia cho biết sẽ không đưa ra biện pháp trả đũa nào. Còn Mexico cho biết sẽ đợi đến ngày 2/4 và căn cứ vào diễn biến của tình hình để đưa ra quyết định có áp dụng biện pháp đáp trả hay không.

Trước những lời chỉ trích và biện pháp trả đũa của các nước, ông Trump cho biết, Mỹ sẽ có những cách thức đáp trả tương xứng. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết, chính quyền Trump hiện đang nhắm mục tiêu vào các "ngành công nghiệp chiến lược" như thép, nhôm và có khả năng là ô tô để áp thuế. Nhưng mọi thứ khác đều có thể bị nhắm đến".

Mới đây nhất, hôm 13/3, Tổng thống Trump đe dọa sẽ áp thuế trả đũa 200% đối với tất cả rượu vang, rượu sâm panh và các sản phẩm có cồn xuất xứ từ Pháp và các quốc gia khác của EU trừ khi EU xóa bỏ mức thuế 50% đối với rượu whisky của Mỹ.

Doanh nghiệp và người tiêu dùng gánh chịu hệ lụy

Ngành công nghiệp của Mỹ hiện nay phụ thuộc rất nhiều vào kim loại nhập khẩu. Việc tăng thuế thép và nhôm sẽ khiến ngành công nghiệp Mỹ phải trả giá đắt. Các chuyên gia cảnh báo rằng, quyết định của Mỹ áp thuế đối với các sản phẩm thép và nhôm từ các quốc gia khác cuối cùng sẽ khiến chính người dân nước này phải gánh chịu chi phí, vì các sản phẩm phụ thuộc vào thép và nhôm, như ô tô và thiết bị điện, có thể trở nên đắt đỏ hơn.

Theo số liệu thống kê, khoảng ¼ lượng thép và gần một nửa lượng nhôm mà ngành công nghiệp Mỹ sử dụng là nhập khẩu từ nước ngoài. Tỷ lệ nhập khẩu nhôm tái chế thậm chí còn cao hơn. Viện Sắt thép Mỹ cho biết, vào năm 2024, lượng thép nhập khẩu của Mỹ chủ yếu đến từ Canada, Brazil và Mexico. Mỹ cũng nhập khẩu từ 10 đến 15% lượng sắt thép từ Liên minh châu Âu.

Dưới áp lực kép của việc thay đổi chính sách và chi phí tăng cao, nhiều ngành công nghiệp chế tạo sử dụng lượng lớn thép và nhôm nhập khẩu tại Mỹ đang phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Một báo cáo của Boston Consulting Group cho thấy, các biện pháp thuế quan mới sẽ làm tăng chi phí nhập khẩu thép và nhôm của Mỹ thêm khoảng 22 tỷ USD và chi phí cho các sản phẩm phái sinh (như phụ tùng máy bay) thêm 29 tỷ USD.

Theo Gary Hufbauer, một thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson và là cựu viên chức Bộ Tài chính Mỹ, thuế quan thép và nhôm của chính phủ Mỹ sẽ chỉ có lợi cho một số ít các công ty thép và nhôm, trong khi lợi ích của nhiều công ty Mỹ sẽ bị tổn hại.

Cuối cùng, chi phí nhập khẩu tăng sẽ được chuyển sang người tiêu dùng Mỹ, buộc họ phải gánh chịu mức giá cao hơn. Nghiên cứu kinh tế cho thấy, gánh nặng kinh tế của các mức thuế quan do ông Trump áp đặt trong nhiệm kỳ đầu tiên từ năm 2017 đến năm 2020 chủ yếu do người tiêu dùng Mỹ gánh chịu, khiến giá hàng hóa tăng.

Đối với một số nhà sản xuất lon nhôm đựng đồ uống có ga và bia ngay tại nước Mỹ, chi phí cho một lon nhôm nước ngọt sẽ tăng khoảng ⅒. Công ty Coca-Cola tại Mỹ cho biết, họ có thể sẽ đóng nhiều đồ uống có ga hơn vào chai nhựa. Chịu tác động từ thuế quan thép và nhôm từ nhiệm kỳ trước của ông Trump, hiện nay, ngành sản xuất thực phẩm đóng hộp tại Mỹ đã đóng cửa một số dây chuyền sản xuất và người tiêu dùng sẽ sớm thấy giá thực phẩm đóng hộp tăng.

Theo phân tích dữ liệu CoreLogic của Mỹ, thuế thép và nhôm dự kiến sẽ làm tăng chi phí xây dựng của Mỹ từ 4% đến 6% trong 12 tháng tới và giá niêm yết của những ngôi nhà mới sẽ tăng khoảng 17.000 đến 22.000 USD. Những chi phí bổ sung này có thể làm tăng thêm áp lực đối với những người mua nhà lần đầu tại Mỹ.

Thuế này cũng có thể làm tăng giá một chiếc ô tô tại Mỹ từ 1.000 đến 1.500 USD. Ngay cả khi một số nhà sản xuất ô tô có thể chuyển sang mua nhiều thép và nhôm sản xuất tại Mỹ hơn, nhưng họ vẫn có thể tăng giá xe theo hiệu ứng.

Tác động tới nền kinh tế Mỹ

Các nhà phân tích lo ngại rằng, chính sách thuế thép và nhôm và các mối đe dọa về thuế quan nói chung đang gây ra sự hỗn loạn và bất ổn cho nền kinh tế Mỹ theo nhiều cách. Chính sách này làm tăng chi phí sinh hoạt của người dân Mỹ và cản trở nỗ lực giảm chi phí đi vay của Cục Dự trữ Liên bang, khiến các nhà đầu tư, doanh nghiệp khó có thể lập kế hoạch và khiến thị trường lo ngại về nguy cơ suy thoái kinh tế kéo dài. Ngoài ra, chính sách này cũng ảnh hưởng đến mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và các đối tác thương mại toàn cầu.

Việc áp dụng chính sách thuế quan gây tranh cãi và sự thất thường trong chính sách thuế quan của ông Trump đang gây tác động lập tức lên thị trường chứng khoán Mỹ. Những quyết định của ông Trump đã khiến các nhà đầu tư lo ngại, khiến cổ phiếu Mỹ mất hơn 4.000 tỉ USD giá trị trong những tuần gần đây do lo ngại bùng nổ chiến tranh thương mại. Tạp chí "Foreign Policy" của Mỹ mới đây có bài đăng chỉ ra rằng, kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, thị trường chứng khoán Mỹ không chỉ mất hết thành quả tích lũy kể từ chiến thắng bầu cử của ông mà còn đang trong tình trạng suy giảm nghiêm trọng. Nhiều người hoài nghi về chính sách thuế quan của chính quyền Trump và vô cùng lo ngại về những tác động lan tỏa tiêu cực của thị trường chứng khoán Mỹ.

Về lâu dài, các nhà kinh tế cho rằng, việc Mỹ áp đặt thêm thuế thép và nhôm sẽ làm suy yếu khả năng cạnh tranh toàn cầu của các sản phẩm của Mỹ, kìm hãm nhu cầu trong nước và sẽ có tác động tiêu cực đến nền kinh tế Mỹ.

Mối lo ngại các chính sách như tăng thuế quan sẽ đẩy lạm phát lên cao và làm xấu đi tình hình tài chính hộ gia đình đang ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng. Chỉ số niềm tin người tiêu dùng Mỹ của đã giảm 11 điểm từ tháng 12 năm ngoái đến tháng 2 năm nay, đây là khởi đầu năm tệ nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2009.

Đối với doanh nghiệp, một cuộc khảo sát của Reters cho thấy, lòng tin của các chủ doanh nghiệp nhỏ tại Mỹ đã suy yếu trong tháng thứ ba liên tiếp, kéo thụt lùi mức tăng lòng tin sau khi ông Trump thắng cử vào tháng 11 năm ngoái.

Các nhà kinh tế tại các ngân hàng lớn đã tăng dự báo suy thoái hoặc cắt giảm kỳ vọng tăng trưởng kinh tế Mỹ trong những ngày gần đây. Dự báo mới nhất do Ngân hàng Dự trữ Liên bang Atlanta công bố đầu tháng 3 cho thấy, nền kinh tế Mỹ dự kiến sẽ suy giảm 2,4% trong quý đầu tiên của năm nay. Còn JPMorgan Chase đã nâng nguy cơ suy thoái kinh tế của Mỹ từ mức 30% lên 40% vào đầu năm. Nhóm Goldman Sachs đã nâng khả năng suy thoái kinh tế ở Mỹ từ 15% lên 20%.

Với việc ông Trump cảnh báo sẽ có hành động đáp lại những biện pháp trả đũa của Canada và EU, vòng xoáy “ăn miếng trả miếng” giữa Mỹ và các đối tác thương mại sẽ còn gay gắt hơn, gây ra những tác động lâu dài tới nền kinh tế Mỹ, trước mắt là tác động tới thị trường tài chính. Có thể điều này sẽ khiến ông Trump phải xem xét lại những chính sách của mình và ngồi vào bàn đàm phán với các đối tác để tìm kiếm biện pháp có lợi cho cả hai bên, nếu không tình thế giằng co càng kéo dài thì càng gây bất lợi cho nền kinh tế Mỹ và làm suy giảm lòng tin của cử tri đối với khả năng điều hành nền kinh tế của ông Trump.