Những câu hỏi xung quanh việc Trung tướng Nga bị sát hại?

Không lâu sau khi vụ việc xảy ra, một quan chức Ukraine đã lên tiếng thừa nhận vụ ám sát ông Igor Kirillov là một “chiến dịch đặc biệt” của Cơ quan An ninh nước này (SBU). Theo giới quan sát, mặc dù Ukraine vẫn chưa đưa ra bình luận chính thức về thông tin trên, nhưng vụ việc đánh dấu một bước ngoặt nghiêm trọng trong cuộc xung đột Nga - Ukraine, phản ánh sự leo thang của các hoạt động tấn công mục tiêu và chiến tranh phi đối xứng.

Một người dân địa phương cho biết: “Lúc đầu chúng tôi nghĩ rằng đó có thể là tiếng xi măng đang được dỡ xuống hoặc thứ gì đó tương tự. Nhưng tiếng nổ quá lớn nên không có vẻ gì liên quan đến công trình xây dựng”.

Vụ nổ làm vỡ cửa sổ, làm hư hỏng lối vào tòa nhà và phá hủy chiếc xe đang đậu. Ngay sau khi vụ ám sát tướng Kirillov xảy ra, các cơ quan thông tấn dẫn lời các dịch vụ khẩn cấp cho biết, một thiết bị nổ tự chế chứa khoảng 300 gam thuốc nổ TNT có khả năng được gắn vào một chiếc xe máy điện gần lối vào tòa nhà và kích hoạt từ xa. Tuy nhiên, sau đó, TASS dẫn số liệu từ các cơ quan thực thi pháp luật cho biết sức công phá của quả bom có thể lên tới hơn 1 kg.

Tướng Igor Kirillov là ai?

Tư lệnh Lực lượng Phòng chống Phóng xạ, Hóa học và Sinh học (NBC) của Nga Igor Kirillov sinh ngày 13/7/1970 tại Kostroma. Ông đã theo học Trường Phòng thủ Hóa học của Bộ Tư lệnh Quân sự Cao cấp Kostroma vào những năm 1990 và tốt nghiệp Học viện Phòng chống Phóng xạ, Hóa học và Sinh học Quân sự vào năm 2007.

Ông Igor Kirillov đã giám sát lực lượng hạt nhân của Nga kể từ năm 2017 và đứng đầu Lực lượng Phòng chống phóng xạ, hóa học và sinh học - viết tắt là RKhBZ. Theo tiểu sử do RIA Novosti công bố, ông là người đã giúp phát triển bệ phóng tên lửa nhiệt áp TOS-2 của quân đội Nga.

Tướng Kirillov từng được biết đến với những tuyên bố cáo buộc về các phòng thí nghiệm sinh học của phương Tây và mối liên hệ tiềm tàng của chúng với sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm, bao gồm cả đại dịch Covid-19. Ông từng cáo buộc rằng Washington đã lên kế hoạch cung cấp vũ khí sinh học cho Ukraine và hoạt động này sẽ bao gồm việc nhắm mục tiêu vào quân đội Nga bằng muỗi nhiễm sốt rét.

Ông Kirillov cũng đã nhiều lần cáo buộc Kiev sử dụng vũ khí hóa học. Vào tháng 10/2024, ông nói rằng quân đội Ukraine đã sử dụng vũ khí hóa học do phương Tây sản xuất tại thị trấn Sudzha do Kiev kiểm soát ở vùng Kursk của Nga. Tuy nhiên, phía Ukraine bác bỏ những cáo buộc như vậy.

Từ năm 2022, ông Kirillov nhiều lần tuyên bố mà không đưa ra bằng chứng rằng Kiev đang phát triển “bom bẩn”, một loại vũ khí thông thường có thể phát tán vật liệu hạt nhân.

Lực lượng Phòng chống Phóng xạ, Hóa học và Sinh học là đơn vị đặc biệt tinh nhuệ của quân đội Nga, chuyên thực hiện nhiệm vụ trong các môi trường nguy hiểm bị ô nhiễm bởi phóng xạ, hóa học hoặc sinh học. Trung tướng Igor Kirillov là chỉ huy kỳ cựu của lực lượng này và được đánh giá là một trong những nhà lãnh đạo có kinh nghiệm và tầm ảnh hưởng lớn trong giới quân sự Nga.

Trong cáo phó được đăng trên báo Krasnaya Zvezda, Bộ Quốc phòng Nga cho biết, chỉ huy Lực lượng Phòng chống phóng xạ, hóa học và sinh học Nga - Trung tướng Igor Kirillov - đã có đóng góp quan trọng vào an ninh, quốc phòng và khả năng sẵn sàng chiến đấu của Lực lượng Phòng thủ phóng xạ, hóa học và sinh học Nga cũng như đóng góp vào nỗ lực phát triển vũ khí và khí tài quân sự hiện đại, đào tạo binh sĩ của Nga. Ông đã trở thành người cố vấn thực sự cho nhiều chuyên gia trẻ, truyền cảm hứng cho các nghiên cứu và nỗ lực của các chuyên gia trẻ đưa những ý tưởng mới vào thực tế. Việc ông Igor Kirillov thiệt mạng được xem là tổn thất lớn đối với quân đội Nga và đặt ra nhiều câu hỏi về động cơ thực sự đằng sau vụ tấn công.

Ai đã ra tay?

Ủy ban điều tra của Nga ngày 17/12 đã khởi tố vụ án hình sự liên quan đến vụ giết hại vị tướng cấp cao và trợ lý của ông, theo các điều khoản về khủng bố, giết người và buôn bán vũ khí trái phép của Bộ luật Hình sự Liên bang Nga. Các nhà điều tra cũng dự định đưa ra cáo buộc phản quốc theo Điều 275 của Bộ luật Hình sự đối với thủ phạm gây án và đồng bọn sau khi những người này bị bắt.

Liên quan đến công tác điều tra về vụ ám sát Trung tướng Kirillov, cơ quan tình báo Nga ngày 18/12 thông báo đã bắt giữ một nghi phạm. Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) không nêu tên, nhưng cho biết người này là một công dân Uzbekistan, sinh năm 1995. Theo một tuyên bố của FSB, nghi phạm đã tự khai rằng hắn được các cơ quan tình báo Ukraine tuyển dụng.

Đến nay, giới chức Ukraine chưa chính thức bình luận về vụ nổ. Tuy nhiên, các nguồn tin trong cơ quan an ninh SBU của Ukraine nói với đài BBC Ukraine và hãng tin AFP rằng, ông Kirillov là một “tội phạm chiến tranh” và “mục tiêu hoàn toàn hợp pháp”.

Nếu thông tin này được xác nhận, thì đây không phải lần đầu tiên SBU bị cho có liên quan tới hoạt động ám sát nhân vật quan trọng, nhiều ảnh hưởng tại Nga. Hồi tháng 4/2023, SBU bị cáo buộc đứng sau vụ ám sát blogger quân sự Maxim Fomin ở St. Petersburg.

Cuối tháng 9, Đại tá Alexey Kolomeytsev, người đứng đầu Trung tâm Máy bay Không người lái Nhà nước số 924 của Bộ Quốc phòng Nga bị ám sát ở ngoại ô Moscow. Ukraine đã lên tiếng nhận trách nhiệm.

Gần đây nhất, hôm 10/12, nhà khoa học tham gia phát triển tên lửa Kh-69 của Nga, ông Mikhail Shatsky, bị ám sát bằng súng gần Moscow. Thi thể ông Shatsky được phát hiện giữa trời tuyết tại công viên ở thị trấn Kotelniki, phía Đông Nam thủ đô Moscow. Truyền thông Ukraine dẫn các nguồn tin cho biết ông Shatsky bị hạ sát sau một “chiến dịch đặc biệt” của Tổng cục Tình báo quốc phòng Ukraine.

Phản ứng của các bên

Trung tướng Igor Kirillov là quan chức quân sự cấp cao nhất của Nga bị sát hại ở Moscow kể từ khi cuộc xung đột ở Ukraine nổ ra vào năm 2022. Vụ ám sát ông Kirillov xảy ra chỉ một ngày sau khi Cơ quan An ninh Ukraine buộc tội vắng mặt ông vì cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học bị cấm tại Ukraine. Ukraine cho rằng việc ám sát là chính đáng vì tướng Kirillov là tội phạm chiến tranh chịu trách nhiệm về các cuộc tấn công hóa học gây thiệt hại nghiêm trọng cho binh lính và dân thường Ukraine. Ngược lại, Nga lập luận rằng ông là một nhà lãnh đạo quân sự tận tụy trong việc chống lại các mối đe dọa hóa học, đồng thời cáo buộc Ukraine thực hiện một hành động khủng bố. Vụ ám sát Trung tướng Kirillov, chỉ huy Lực lượng Phòng vệ Hóa học Nga đã gây ra làn sóng phẫn nộ trong dư luận Nga và quốc tế.

Phái đoàn Nga tại Liên hợp quốc đã kêu gọi cộng đồng quốc tế lên án và trừng phạt những kẻ đứng sau vụ ám sát tướng Kirillov, đồng thời cho biết vụ việc này sẽ được đưa ra thảo luận tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vào ngày 20/12.

Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cùng ngày lên án mạnh mẽ vụ ám sát Tướng Kirillov. Ông nhấn mạnh, đây là một tội ác không thể chấp nhận được. Nga không dung thứ cho tội ác này và sẽ làm mọi cách để truy tìm và trừng trị nghiêm khắc những kẻ gây ra tội ác, bất kể chúng ở đâu.

Phó Chủ tịch Thượng viện Nga Konstantin Kosachev viết trên Telegram rằng, cái chết của Trung tướng Igor Kirillov là mất mát không thể bù đắp và những kẻ sát hại ông sẽ bị trừng phạt.

Viết về sự ra đi của Kirillov, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova ca ngợi ông Kirillov đã làm việc quả cảm vì Tổ quốc để phơi bày những gì bà gọi là các tội ác liên quan đến vũ khí hóa học và các hành vi sai trái khác của phương Tây tại một số nơi trên thế giới. Bà Zakharova cũng mô tả vụ ám sát ông Kirillov có thể thực hiện được nhờ sự tiếp tay của phương Tây cho chế độ Kiev.

Trong khi đó, Mỹ đã kiên quyết phủ nhận mọi liên quan hoặc biết trước về vụ đánh bom khiến Trung tướng Igor Kirillov và trợ lý thiệt mạng tại Moscow. Cả Lầu Năm Góc và Bộ Ngoại giao Mỹ đều nhấn mạnh không liên quan đến vụ ám sát có chủ đích, được cho là do Ukraine thực hiện.

Văn phòng Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cùng ngày kêu gọi tất cả các bên kiềm chế tránh để các hành động có thể làm leo thang hơn nữa căng thẳng giữa Nga và Ukraine.

Nước cờ cuối của Ukraine?

Theo giới quan sát, không phải ngẫu nhiên mà vụ ám sát Trung tướng Igor Kirillov xảy ra vào thời điểm này. Đây là một đòn giáng kép của Ukraine nhằm tạo sức ảnh hưởng dư luận lớn khi diễn ra một ngày sau cuộc họp tổng kết năm của lãnh đạo Bộ Quốc phòng và trước chương trình hỏi đáp thường niên “Đường dây nóng với Putin” của Tổng thống Nga vào ngày 19/12. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, đây dường như là nước cờ vớt vát cuối cùng của Kiev trong bối cảnh Nga đang giành ưu thế trên chiến trường miền Đông Ukraine, còn Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump, người từng tuyên bố sẽ nhanh chóng chấm dứt xung đột sẽ nhậm chức sau hơn một tháng nữa.

Vụ đánh bom khiến Trung tướng Igor Kirillov và trợ lý của ông thiệt mạng diễn ra chỉ hơn một tháng trước khi Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump nhậm chức. Với việc tổng thống đắc cử Mỹ tuyên bố sẽ kết thúc cuộc xung đột trong vòng 24h sau khi nhậm chức và có thể sẽ cắt giảm hàng tỉ USD viện trợ cho Ukraine, các nhà phân tích cho rằng cả hai bên đều đang cố gắng giáng những đòn nặng nề vào đối phương nhằm đạt được đòn bẩy tối đa trong bất kỳ cuộc đàm phán nào sắp tới.

Cho đến nay, Mỹ là nhà cung cấp viện trợ quân sự lớn nhất cho Ukraine, với số tiền là hơn 62 tỷ USD. Chính bởi vậy, việc ông Trump đắc cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 đã khiến Ukraine không khỏi lo ngại khi ông Trump từng nhiều lần chỉ trích viện trợ quân sự của Mỹ cho Kiev.

Tháng trước, Ukraine từng coi việc Tổng thống Biden bật đèn xanh cho phép Kiev sử dụng tên lửa tầm xa do Mỹ cung cấp để tấn công các mục tiêu quân sự sâu hơn bên trong lãnh thổ Nga là một bước đột phá quan trọng. Tuy vậy, ngày 16/12 vừa qua, tại một cuộc họp báo tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của mình, ông Trump đã gọi đó là một quyết định “ngu ngốc” và gợi ý rằng ông sẽ đảo ngược quyết định đó.

Trong khi đó, trên chiến trường, lực lượng Ukraine đang bị Nga áp đảo cả về quân số và hỏa lực. Từ đầu năm đến nay, Nga giành được hơn 3.500km² lãnh thổ Ukraine, gấp 6 lần so với cả năm 2023.

Nga hiện cũng đang áp sát thành phố chiến lược Pokrovsk ở miền Đông Ukraine. Mặc dù không phải là một thành phố lớn nhưng Pokrovsk nằm trên một tuyến đường tiếp tế quan trọng kết nối thành phố với các trung tâm quân sự. Nga coi việc kiểm soát Pokrovsk là bước đệm quan trọng để sáp nhập toàn bộ khu vực Donetsk. Theo dự đoán của Cơ quan Tình báo Bộ Quốc phòng Estonia, quân đội Ukraine có thể sẽ phải rút khỏi Pokrovsk vào cuối năm nay.

Vụ ám sát tướng Kirillov cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận của Ukraine từ chiến đấu truyền thống sang tấn công mục tiêu cấp cao. Từ góc độ chiến lược, vụ ám sát có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho Ukraine bằng cách làm suy yếu hệ thống chỉ huy quân sự Nga, đồng thời gửi thông điệp răn đe đến các chỉ huy khác. Tuy nhiên, nó cũng có thể dẫn đến phản ứng quân sự hoặc chiến dịch trả đũa từ Nga, đẩy xung đột sang giai đoạn nguy hiểm hơn.