Ugledar thất thủ, cục diện xung đột Nga - Ukraine thay đổi ra sao?

Nga kiểm soát hoàn toàn “pháo đài” Ugledar

Bộ Quốc phòng Nga ngày 3/10 xác nhận quân đội nước này đã hoàn toàn kiểm soát thị trấn tiền tuyến Ugledar (phía Ukraine gọi là Vuhledar) tại Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng. Giới quan sát nhận định chiến thắng này không chỉ chấm dứt nhiều tháng giao tranh dữ dội, để ngỏ cửa cho quân đội Nga tiến gần hơn tới mục tiêu kiểm soát toàn bộ Donetsk, mà còn nêu bật thách thức mà Kiev phải đối mặt khi xung đột bước sang năm thứ 3.

Một quan chức khu vực của Ukraine ngày 1/10 cho biết quân đội Nga đã tiến đến trung tâm Ugledar, một pháo đài trên vùng đất cao chiến lược ở khu vực công nghiệp Donbas miền Đông Ukraine. Các đoạn phim được đăng lên mạng xã hội cho thấy quân đội Nga đã giương cao quốc kỳ và biểu ngữ chiến thắng trên các tòa nhà ở Ugledar. Những hình ảnh khác cho thấy khói bốc lên từ đống đổ nát của thị trấn khai thác mỏ nhỏ bé trước đây, giờ chỉ còn là những tàn tích đổ nát sau các cuộc pháo kích liên miên.

Từ tuần trước, quân đội Nga đã tiến đến vùng ven thị trấn này và tăng cường tấn công trong những ngày sau đó.

Andriy Nazarenko, chỉ huy một tiểu đoàn máy bay không người lái của Lữ đoàn cơ giới số 72, đơn vị đã bảo vệ Ugledar trong hơn 30 tháng qua, cho biết các lực lượng Ukraine ở Ugledar đã bị Nga áp đảo về hỏa lực và quân số.

Anh Andriy Nazarenko, Lữ đoàn cơ giới số 72 của Ukraine, chia sẻ: “Tình hình ở Ugledar rất khó khăn, đây là nơi khó khăn nhất vì các cuộc tấn công đã diễn ra trong hơn 6 tháng và đối phương liên tục luân chuyển hàng ngũ với các lực lượng mới, được huấn luyện. Tương quan lực lượng giữa chúng tôi và quân đội Nga về bộ binh và pháo binh là 1/10, còn về máy bay không người lái, tôi cho là 1/5 hoặc 1/6.”

Giới quan sát cho biết trong trận chiến tại Ugledar, lực lượng Nga đã áp dụng chiến thuật bao vây binh lính Ukraine trong cái mà họ gọi là một “cái vạc nhỏ”, khiến lực lượng Ukraine ngày càng khó tiếp tế hoặc luân chuyển ra vào thị trấn. Để rồi một khi cái vạc ấy đóng lại, không có cách để những người cố thủ bên trong ra vào, khi họ liên tục bị bom lượn trên không tàn sát.

Bộ chỉ huy quân sự phía Đông của Ukraine chiều 2/10 cho biết quân đội nước này đã nhận được lệnh rút quân khỏi Ugledar, nhằm tránh bị quân đội Nga bao vây. Tuy nhiên, quyết định này dường như được đưa ra quá muộn.

Tờ Telegraph của Anh ngày 1/10 đưa tin hàng trăm binh lính Ukraine có thể đang bị mắc kẹt bên trong Ugledar. Từ chiến trường thực địa, một binh lính Ukraine cho biết các tuyến đường sơ tán ra khỏi Ugledar đã bị cắt đứt, trong khi thực phẩm, đạn dược và nhiên liệu đang cạn kiệt. Trong bối cảnh pháo binh và máy bay không người lái của Nga tăng cường tấn công từ các hướng, các đơn vị riêng lẻ của Ukraine đã phải âm thầm rút khỏi tiền tuyến vào ban đêm, tuy nhiên vẫn có rất nhiều rủi ro. Trung bình nếu 10 người rời khỏi khu vực này theo nhóm thì chỉ có 4-6 người sống sót.

Chiến thắng quan trọng

Theo giới phân tích, một mục tiêu chính được Nga đặt ra khi mở chiến dịch quân sự tại Ukraine là kiểm soát toàn bộ vùng Donbass, gồm khu vực Donetsk và Lugansk ở miền Đông Ukraine. Trong năm nay, Nga đã đạt được những bước tiến đáng kể ở mặt trận này và gần đây nhất là kiểm soát Ugledar. Thị trấn nằm cách trung tâm hậu cần quan trọng Pokrovsk khoảng 50 km về phía Nam, được coi là trọng tâm tấn công chính của Nga trong vài tháng qua. Thắng lợi tại Ugledar cho thấy Nga đang đạt được những bước tiến đáng kể về mặt chiến thuật trong cuộc chiến tranh tiêu hao tại mặt trận phía Đông.

Ugledar (mà phía Ukraine gọi là Vuhledar) - có nghĩa là “món quà than” - là một thị trấn khai thác than ở vùng Donetsk phía Đông Ukraine. Thị trấn được Liên Xô xây dựng vào giữa những năm 1960 xung quanh một khu mỏ. Hiện có hai mỏ than ở đây với trữ lượng than đáng kể.

Trước chiến tranh, Ugledar có dân số khoảng 14.000 người. Con số đó đến nay chỉ còn lại hơn 100 người, chủ yếu sống trong các hầm trú ẩn.

Mặc dù không phải là trung tâm vận tải và hậu cần như Pokrovsk, nhưng Ugledar được củng cố vững chắc và được coi là một pháo đài quan trọng vì có địa hình cao, nằm ở vị trí gần ngã ba của hai mặt trận chính ở phía Đông và phía Nam Ukraine, đồng thời là tuyến tiếp tế quan trọng cho lực lượng cả hai bên.

Thị trấn này cũng nằm gần tuyến đường sắt nối Crimea, bán đảo Biển Đen đã sáp nhập vào Nga từ năm 2014, với khu vực Donbas công nghiệp hóa của Ukraine bao gồm Donetsk và khu vực phía Đông Luhansk, nơi Moscow kiểm soát phần lớn. Ugledar thất thủ sẽ giúp Moscow tiến gần hơn tới mục tiêu kiểm soát hoàn toàn khu vực.

Ông Oleksandr Musienko, một nhà phân tích quân sự Ukraine, cũng cho rằng dù Nga đã chịu thương vong đáng kể để tiến công vào ở Ugledar nhưng thành quả của chiến dịch này sẽ khiến tình hình ở miền Đông Ukraine thêm rối loạn.

Tác động quân sự

Theo các nhà phân tích, chiến thắng ở Ugledar là minh chứng cho thấy hiệu quả của chiến thuật bộ binh, vốn đã mang lại những thành quả ổn định cho quân đội Nga trên tuyến đầu trong 12 tháng qua. Còn đối với Ukraine, việc Ugledar thất thủ đang làm dấy lên lo ngại về khả năng phòng thủ của Kiev trên một tiền tuyến rộng lớn kéo dài tới 1.000 km. Mùa đông sắp đến sẽ làm cho tình hình càng thêm phức tạp khi các cuộc giao tranh sẽ trở nên khó khăn hơn trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.

Kể từ tháng 8, quân đội Nga ở miền Đông Ukraine đã tiến quân với tốc độ nhanh nhất trong hơn hai năm qua. Tốc độ tiến quân của Nga không hề chậm lại mặc dù Ukraine đã bất ngờ tấn công vào khu vực Kursk của Nga. Việc Nga kiểm soát thị trấn Ugledar không chỉ giúp họ củng cố vị trí chiến lược mà còn tạo đà tiến quân về phía Bắc, hướng tới trung tâm hậu cần quan trọng Pokrovsk.

Pokrovsk, cách Ugledar không xa, là một trong những thành phố chiến lược còn lại mà Ukraine đang nỗ lực bảo vệ. Trước khi Nga phát động cuộc tấn công, Pokrovsk là nơi sinh sống của khoảng 60.000 người. Tuy nhiên, hàng nghìn thường dân đã phải rời bỏ nhà cửa trong những tuần gần đây khi quân đội Nga áp sát. Nếu Nga chiếm được Pokrovsk, đây sẽ là một bước tiến quan trọng của Moscow, giúp họ thắt chặt thêm vòng vây quanh các khu vực phía Đông của Ukraine.

Mặc dù Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ nghi ngờ về khả năng Nga có thể đạt được tiến triển chiến lược lớn sau khi chiếm được Ugledar, nhưng thất bại này có thể coi là một cú sốc lớn đối với Ukraine.

Chỉ một tuần trước, Tổng thống Zelensky nói với đài ABC của Mỹ rằng “chúng ta đang tiến gần hơn đến hòa bình so với chúng ta nghĩ”. Nhưng việc mất Vuhledar có nghĩa là Ukraine hiện phải chiến đấu để ngăn chặn Nga, một đối thủ có lợi thế về số lượng nhân lực và đạn dược, tiến xa hơn về phía Tây, khiến viễn cảnh giành lại lãnh thổ càng trở nên xa vời hơn.

Trong bối cảnh mùa đông sắp đến và các cuộc giao tranh ngày càng ác liệt, Ukraine sẽ cần phải nhanh chóng điều chỉnh chiến lược để bảo vệ các thành phố còn lại trước sức ép từ Nga.

Trắng tay tại Washington

Quyết định rút quân khỏi Ugledar của Ukraine diễn ra trong bối cảnh Kiev đang bước vào một trong những giai đoạn đen tối nhất của cuộc xung đột đã kéo dài gần 3 năm qua khi Nga đang không ngừng tiến lên trên chiến trường miền Đông, và Ugledar thất thủ là một đòn giáng mới vào Kiev. Sự việc diễn ra chỉ ít ngày sau khi Tổng thống Ukraine Zelensky trở về sau một cuộc chinh phục ngoại giao mang tính chính trị ở Mỹ, nhưng không đạt đươc hai mục tiêu trọng tâm, đó là Mỹ cho phép sử dụng vũ khí phương Tây để tấn công tầm xa vào lãnh thổ Nga và tiến triển trong nỗ lực gia nhập NATO của Kiev. Chính quyền của Tổng thống Biden đã phản đối cả hai, vì lo ngại điều đó có thể khuyến khích Moscow leo thang xung đột, có khả năng lôi kéo Mỹ và các đồng minh khác.

Theo một số nhà quan sát, tính toán ban đầu của Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng phương Tây cuối cùng sẽ mất hứng thú với cuộc xung đột Nga - Ukraine dường như ngày càng có cơ sở.

Có mặt tại New York để tham dự khoá họp Đại hội đồng Liên hợp quốc thường niên, Tổng thống Ukraine Zelensky đã tận dụng cuộc họp của các nhà lãnh đạo thế giới để thúc đẩy lập luận của mình và kêu gọi các cường quốc phương Tây gia tăng sự ủng hộ dành cho Kiev.

Ông cũng đã trình bày với các nhà lãnh đạo Mỹ “kế hoạch chiến thắng”, bản thiết kế đầy tham vọng để chấm dứt xung đột với Nga theo các điều khoản của Ukraine. Kế hoạch này được cho là yêu cầu Nga rút khỏi toàn bộ lãnh thổ mà nước này hiện đang nắm giữ ở miền Đông Ukraine cũng như bán đảo Crimea, khẳng định chiến thắng của Kiev cần được củng cố bằng lời mời gia nhập NATO. Đặc biệt, ông Zelensky cũng muốn Mỹ dỡ bỏ các hạn chế đối với việc sử dụng tên lửa tầm xa, chẳng hạn như hệ thống tên lửa Storm Shadow, để tấn công các mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ Nga.

Trong chuyến thăm Washington vừa qua, Tổng thống Ukraine Zelensky đã nhận được sự tiếp đón nồng nhiệt, khi ông đã có các cuộc gặp Tổng thống Biden và ứng cử viên tổng thống đảng Dân chủ Kamala Harris, nhưng Tổng thống Mỹ Biden sau đó vẫn từ chối nhượng bộ Kiev trong vấn đề tên lửa.

Nhà lãnh đạo Ukraine cũng không gặt hái được gì hơn trong cuộc gặp cựu Tổng thống Donald Trump. Cuộc gặp dường như chỉ để dập tắt hy vọng của ông Zelensky, bởi ông Trump nhấn mạnh rằng ông coi Tổng thống Nga Putin là một người bạn thân thiết.

Mối đe dọa lớn nhất hiện nay đối với Kiev là khả năng ông Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng tới và cố gắng áp đặt một thỏa thuận hòa bình bất lợi cho Ukraine bằng cách từ chối viện trợ quân sự và tài chính.

Không chỉ ở Washington, những dấu hiệu cho thấy sự ủng hộ dành cho Ukraine đang suy yếu cũng đang diễn ra tại Anh. Mặc dù Thủ tướng Anh Keir Starmer đã cam kết sẽ duy trì sự ủng hộ của Anh đối với Ukraine trong cuộc gặp với Tổng thống Zelensky tại Liên hợp quốc, nhưng cũng chính ông Starmer là người đang khiến Kiev không thể sử dụng tên lửa tầm xa theo cách họ mong muốn.

Các tên lửa Storm Shadow, vốn được Chính phủ Anh tiền nhiệm cung cấp cho Ukraine. Mặc dù các hệ thống tên lửa này dựa vào hệ thống theo dõi và dẫn đường của Mỹ, nhưng Chính phủ Anh trước đây chỉ thông báo với phía Mỹ rằng tên lửa đang được sử dụng, thay vì tìm kiếm sự cho phép của Washington để thực hiện các cuộc tấn công.

Tuy nhiên, Chính phủ Anh đương nhiệm đã tạo ra một tiền lệ mới khi yêu cầu Mỹ cho phép sử dụng các tên lửa này, qua đó trao cho Washington quyền phủ quyết việc sử dụng chúng khi điều đó không phù hợp với các mục tiêu chính sách của mình. Hậu quả là Ukraine hiện sở hữu tên lửa Storm Shadow của Anh, nhưng lại không thể sử dụng.

Trước tình thế khó khăn khi không thể sử dụng tên lửa tầm xa mà phương Tây cung cấp để tấn công các mục tiêu quân sự Nga, Tổng thống Ukraine Zelensky mới đây cho biết nước này đã ký hợp đồng sản xuất 1,5 triệu máy bay không người lái trong năm nay.

Những diễn biến gần đây cho thấy thay vì duy trì sự ủng hộ đối với Ukraine, các nhà lãnh đạo phương Tây dường như đang có những ưu tiên cấp bách hơn, đặc biệt là sau cuộc đối đầu ngày càng sâu sắc giữa Israel và Iran tại khu vực Trung Đông. Trong khi đó, tại Ukraine, khi cuộc sống của người dân trở nên khó khăn hơn, dư luận dường như cũng cởi mở hơn với các cuộc đàm phán hòa bình - nhưng không nhất thiết phải chấp nhận những nhượng bộ. Cuộc thăm dò mà Viện Xã hội học Quốc tế Kiev thực hiện vào mùa hè năm nay cho thấy 57% số người được hỏi cho rằng Ukraine nên tham gia đàm phán hòa bình với Nga, tăng lên nhiều so với mức 33% một năm trước đó.