Truyện ngắn ‘Đất mỏ’ - Nguyễn Khải

Hùng Karo bước vào những ngày tháng chìm trong suy nghĩ tuyệt vọng. Nhiều lần định tự sát nhưng Thư đã tháo hết đạn súng của anh ta từ trước. Nhờ Thư, anh thoát khỏi ý nghĩ tiêu cực. Trước khi thực hiện kế hoạch lớn cuối cùng, Hùng Karo quyết định về thăm mẹ một lần. Lặng lẽ đứng ngoài nhà, anh thấy mẹ vẫn thức với ngọn đèn dầu chờ mong con. Anh đau đớn nhưng không dám xuất hiện, sợ mẹ sẽ khổ tâm hơn.

Hùng Karo cùng Thư cải trang lên xe khách đi Bắc Kạn. Trên đường đi, Hùng nghe hành khách trên xe bàn tán về một băng cướp hung tợn khiến chính anh ta cũng phát hoảng về hình ảnh bản thân vô tình tạo ra. Đến Bắc Kạn cả hai tìm đến nhà ông Khâm, một cựu đặc công. Tại đây họ nhận được lời cảnh báo rằng mình đang bị truy nã và được khuyên nên bỏ lại vũ khí tìm đường lẩn trốn để chờ mọi chuyện lắng xuống.

Hùng Karo nhìn lại ba năm sống trong vùng mỏ, trải qua những vui buồn, thù hận giang hồ rồi anh thấy chạnh lòng, thương cho cả kẻ thù lẫn chính mình, những con người phải vật lộn để tồn tại. Xuống phố, anh ghé thăm một người lính cũ nay bị nhiễm độc từ thời trong rừng, anh để lại vàng giúp gia đình họ và rồi anh quyết định cho anh em trong nhóm tranh thủ về thăm nhà trước khi bắt đầu một cuộc hành trình mới.

Mưa kéo dài khiến công việc khai thác vàng đình trệ, lương thực và tài chính cạn kiệt buộc nhiều bưởng phải bỏ cuộc, trong đó có ông Khâm. Trước khi rời đi, ông Khâm khuyên Hùng Karo hãy học cách chấp nhận những khiếm khuyết của con người để tránh gây thù chuốc oán. Anh nhận ra cuộc sống của mình mờ mịt, những hoài bão đổi đời dần tan biến, chỉ còn con đường mưu sinh bằng mọi giá.

Câu chuyện xoay quanh một nhóm người tham gia vào cuộc tranh đấu trong mỏ vàng. Hùng Karo cùng đồng đội sử dụng mưu mẹo và cả bạo lực để hạ bệ tên bường trưởng -người kiểm soát khu vực khai thác. Họ thực hiện một loạt chiến thuật từ gây hoang mang bằng rắn độc, đột nhập vào lán của bường trưởng trong đêm mưa gió, đến cuộc đối đầu trực tiếp tại trạm xá nơi hắn đang điều trị.

Câu chuyện xoay quanh một nhóm người tham gia vào cuộc tranh đấu trong mỏ vàng. Hùng Karo cùng đồng đội sử dụng mưu mẹo và cả bạo lực để hạ bệ tên bường trưởng -người kiểm soát khu vực khai thác. Họ thực hiện một loạt chiến thuật từ gây hoang mang bằng rắn độc, đột nhập vào lán của bường trưởng trong đêm mưa gió, đến cuộc đối đầu trực tiếp tại trạm xá nơi hắn đang điều trị.

Sau khi nắm quyền điều hành bãi vàng, Hùng Karo đã áp dụng các biện pháp quản lý vừa cứng rắn, vừa linh hoạt. Anh dùng kỉ luật nghiêm khắc nhưng cũng có chính sách đãi ngộ hợp lý, đảm bảo đời sống cho công nhân. Để củng cố quyền lực, Hùng Karo chấp nhận hạ mình khi cần thiết, thậm chí như quỳ gối chui qua háng kẻ thù để đạt mục đích lâu dài.

Sau đêm với ả Digan, Hùng lấy cớ về thăm mẹ ốm nhưng thực chất muốn tránh mặt Khánh và ả để suy nghĩ lại mọi chuyện. Dù không phải là người tử tế hay áy náy, nhưng sau đêm qua, anh ta không dám nhìn thẳng vào Khánh.

Sau cuộc trò chuyện với Khánh - kẻ cầm đầu bãi vàng, Hùng khám phá ra những góc khuất của thế giới bưởng vàng, nơi luật lệ thiết lập bằng bạo lực. Khánh kể về quá trình tìm ra hàng vàng và cách vận hành bãi vàng, với hàng trăm nhân công, các cuộc tranh chấp đẫm máu giữa các bưởng và sự bất lực của chính quyền trong việc kiểm soát.

Sau tang lễ em gái, Hùng quyết định ra đi với khát vọng kiếm tiền bằng mọi giá. Lang thang giữa những lựa chọn vô định, anh nhớ đến lời rủ rê đào vàng của Khánh Tây. Tìm đến nhà bạn, Hùng thấy gia đình Khánh đã đổi đời nhờ vàng. Quyết tâm lên đường, anh bắt xe đến bãi vàng, chấp nhận hành trình gian nan để theo đuổi ước mộng đổi đời. Liệu công việc khai thác vàng của Khánh có thật sự hào nhoáng như những gì Hùng thấy hay không?

Hùng trở về nhà nhưng chỉ gặp bố và nhận tin em gái Nếp đang nằm ở khu điều dưỡng với tình trạng nguy kịch. Anh vội vàng đến thăm và đau đớn nhận ra, bệnh tình em gái đã vô phương cứu chữa.

Hùng Karo quyết định hành động để tiếp cận cô trạm trưởng sau ba ngày suy tính. Biết rõ khoảng cách thân phận giữa hai người, anh chọn cách tiếp cận táo bạo và liều lĩnh thay vì những phương thức tán tỉnh thông thường.

Diễn ra sự cố lớn tại lò gạch khi một vụ nổ phá hủy toàn bộ số gạch đã nung, đẩy Hùng Karo vào tình thế nguy hiểm. Sau cuộc điều tra, anh ta phát hiện thủ phạm là Cộ - một kẻ mang thù vì bị đối xử hà khắc.

Hùng Karo lĩnh án 15 tháng tù, mang mặc cảm tội lỗi khi đối diện với gia đình, đặc biệt là em gái tật nguyền. Trong trại, anh ta quyết tâm rèn luyện bản thân theo hướng thủ lĩnh để sau này làm lại cuộc đời.

Hùng phát hiện ra việc làm giả giấy tờ quân y mang lại lợi nhuận cao hơn nhiều so với nghề xay xát. Anh ta nhanh chóng mở rộng hoạt động, tìm đến một người quen làm trong nhà máy in để đặt hàng giấy tờ giả với độ chính xác cao.

Tác giả kể về hành trình mưu sinh đầy gian nan của Hùng trong bối cảnh biên giới hai nước chưa mở cửa thông thương. Hàng hóa lúc này vô cùng khan hiếm. Ban đầu, Hùng buôn nhu yếu phẩm rồi chuyển sang buôn xe đạp vì lợi nhuận cao hơn.

Những chi tiết đầu tiên của cuốn tiểu thuyết "Hùng Karo" là lời tự sự của nhân vật chính Trần Văn Hùng hay còn được gọi bằng nhiều cái tên như Hùng Karo, Hùng tướng cướp, Hùng sát thủ máu lạnh. Bước ngoặt lớn nhất của cuộc đời Hùng là khi em gái anh mắc bệnh do một tại nạn mà anh vô tình gây ra.

Tiểu thuyết 'Hùng Karo' là một thể nhiệm bút pháp khác lạ của nhà văn Chu Lai. Câu chuyện kể về cuộc đời giông bão của nhân vật chính cùng tên, một gã giang hồ có tuổi thơ và cả tuổi trưởng thành lầm than, khốc liệt. Gã từ hoang sơ, cỏ dại đi lên, vượt qua mọi thăng trầm trong cuộc sống, vào tù rồi ra tù, hối cải để trở thành một công dân tử tế.

Hội nghị gặp gỡ lãnh đạo tỉnh với các doanh nhân, do Bùi Phẩm chịu trách nhiệm tổ chức, diễn ra trong không khí trang trọng. Với sự chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ, Bùi Phẩm đã ghi điểm trong mắt cấp trên, nhận được những lời khen ngợi về cách thức tổ chức chuyên nghiệp.

Sau cuộc trò chuyện thẳng thắn với Nguyễn Trí phần nào đã tác động đến Bùi Phẩm. Nguyễn Trí nhận ra sự chuyển biến rõ rệt của ông không chỉ trong công việc mà ngay cả thái độ khi tiếp xúc.

Sau bao biến cố, ngày khởi công khu di tích Am Cổ Chân đã diễn ra trong không khí tưng bừng, phấn khởi. Từ sáng sớm, bà con trong xóm đã tập trung đông đủ, nét mặt ai cũng rạng rỡ.Việc trùng tu Am Cổ Chân, sửa lại giếng cổ và khôi phục tục lệ đánh cá thờ không chỉ là sự kiện quan trọng mà còn là niềm mong mỏi từ bao đời nay của người dân.

Sau khi Hà Xuân Hương bị bắt, Nguyễn Trí trực tiếp đến gặp Phó Chủ tịch Bùi Phẩm. Đây không phải là một cuộc họp căng thẳng, cũng không có báo cáo hay biên bản nào, mà đơn giản là cuộc trò chuyện giữa hai người bạn.

Cuộc họp khẩn của lãnh đạo tỉnh diễn ra trong không khí căng thẳng, khi những bằng chứng rõ ràng đã chỉ ra Chủ tịch xã Hà Xuân Hương là người đứng sau mọi rối ren ở Đạo Cường. Những hành vi thao túng dư luận và kích động người dân này không thể bị che giấu lâu hơn.

Vụ việc ở Đạo Cường cuối cùng cũng dần đi đến sáng tỏ, những kẻ đứng sau kích động, gây rối đã lộ diện và các cán bộ bị giam giữ cũng được giải thoát. Điều đáng nói, qua quá trình điều tra, công an tỉnh xác định việc bắt giữ cán bộ không phải do bà con Đạo Cường mà chỉ là tin đồn bị thổi phồng.

Bố con ông Thắng đến Đạo Cường để gặp cụ Chùm và những người dân nơi đây, như đã hứa với Nguyễn Trí. Ngay từ ánh mắt, cử chỉ, có thể thấy ông và cụ Chùm là những người thân tình, hiểu nhau từ lâu, thế nhưng buổi hỏi thăm thông thường lại thấp thoáng những điều mà cả hai dường như khó đối diện.

Mối quan hệ giữa Bảo Thoa và Tùng dần có những chuyển biến mới. Tùng vốn là người kiệm lời, ít giao du, đặc biệt là với phụ nữ, nhưng từ khi gặp Bảo Thoa, anh dần thay đổi.

Bố của Nguyễn Trí đến thăm gia đình anh, nhưng chuyến thăm này không chỉ đơn giản là để hỏi han sức khỏe con cháu. Ông mang theo một mối bận tâm lớn với chiếc túi bạt chứa bốn chiếc tai gấu.

Sở Công an đã chính thức thành lập chuyên án và phát lệnh điều tra các hành vi gây rối tại Đạo Cường. Sau một thời gian thu thập chứng cứ, tổ điều tra đã xác định được những kẻ đứng sau các tin đồn thất thiệt.

Hà Xuân Hương nhận được cuộc gọi bất chợt từ Bùi Phẩm và lập tức có mặt tại đầm câu. Nơi đây không chỉ là điểm đến của các cần thủ mà còn là địa điểm quen thuộc cho những cuộc trao đổi kín đáo.

Ngay khi Nguyễn Trí trở về từ chuyến công tác, anh lập tức bị triệu tập vào cuộc họp khẩn của tỉnh ủy. Vấn đề Đại Đạo Cường giờ đây không còn là chuyện nội bộ mà đã lan tới trung ương. Truyền đơn, tờ rơi và khẩu hiệu chống đối chính sách Nhà nước xuất hiện khắp nơi gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến dư luận.

Thức và đoàn cán bộ xuống Đạo Cường để khảo sát thực địa đã bất ngờ gặp phải làn sóng phản đối dữ dội. Trên đường, truyền đơn và băng rôn với khẩu hiệu giữ đất của dân được treo khắp nơi khiến xe của Thức bị chặn lại bởi đám đông.

Cuộc họp với hàng ngũ cao niên của xóm Am Cổ Chân về việc giải tỏa mặt bằng liên quan đến chiếc giếng cổ diễn ra không mấy suôn sẻ. Thư ký Tùng, Bảo Thoa và sư thầy lần lượt đưa ra những lý lẽ và cảm nhận của mình nhằm xoa dịu sự bức xúc từ người dân.

Bảo Thoa đến Am Cổ Chân vào một buổi chiều tối khi chờ được gặp Bạch thầy. Cô ngắm nghía mọi thứ trong phòng và chú ý đến một bức tranh chỉ màu treo trang trọng trước cửa phòng ngủ.

Nhà văn kể về những ngày hoạt động của Lý Tự Trọng và Trần Phú trong phong trào cách mạng ở Sài Gòn, giữa lúc địch đang áp dụng chính sách khủng bố trắng. Lúc này, Trần Phú đang hoàn thiện luận cương chính trị, đồng thời lãnh đạo công tác công vận phát triển phong trào công nhân.

Sau khi từ nước ngoài về, Trần Phú tích cực theo dõi phong trào cách mạng và nhận thấy sự phát triển mạnh mẽ của công nhân, nông dân và các tầng lớp khác dưới sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản. Ông cùng Trịnh Đình Cửu bàn về việc sớm cần soạn thảo một luận cương chính trị để định hướng phong trào.

Trong thời gian hoạt động cách mạng tại Pháp, Trần Phú nhận được tin tức quan trọng rằng Nguyễn Ái Quốc đã trở về châu Á và đứng ra thống nhất ba tổ chức Cộng sản ở Việt Nam. Từ đây, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời vào ngày 3/2/1930. Đây là bước ngoặt lớn trong phong trào cách mạng Việt Nam, tạo nền tảng cho sự lãnh đạo thống nhất của giai cấp công nhân.

Sau thời gian dưỡng bệnh ở Moscow, Trần Phú tham gia Đại hội lần thứ VI của Quốc tế Cộng sản với tư cách quan sát viên, theo dõi thảo luận về vấn đề dân tộc và thuộc địa. Khi kết thúc khóa học với thành tích suất sắc, anh nhận nhiệm vụ quan trọng là mang lá thư của Quốc tế Cộng sản đến gặp Nguyễn Ái Quốc để thúc đẩy việc thống nhất các tổ chức Cộng sản tại Đông Dương.

Trong thời gian ở Moscow, Trần Phú đã có cơ hội gặp gỡ Nguyễn Ái Quốc tại trụ sở Viện nghiên cứu các vấn đề dân tộc và thuộc địa thuộc quốc tế Cộng sản. Cuộc gặp gỡ này là khoảnh khắc quan trọng, mở ra cho Trần Phú con đường cách mạng và học tập lý luận Mác - Lênin một cách có hệ thống.

Nhà văn Sơn Tùng đã tái hiện lại cuộc gặp gỡ đầy xúc động giữa Trần Phú và Nguyễn Ái Quốc (dưới tên Lý Thụy) tại Quảng Châu. Tại đây, Trần Phú không chỉ được chứng kiến cuộc sống giản dị và ý chí của Nguyễn Ái Quốc mà còn học hỏi được nhiều lý luận cách mạng quan trọng.

Trần Phú và các đồng chí trong đoàn xuất dương vào năm 1926 nhân dịp hội Tây. Nhóm chọn thời điểm này nhằm che mắt mật thám. Trần Phú rời quê hương, lòng ngổn ngang trước hiện tình đất nước.

Phong trào đấu tranh của công nhân và người lao động các tỉnh miền Trung đang lan rộng gây chấn động lớn cho chính quyền thực dân. Những cuộc đình công, biểu tình liên tiếp nổ ra ở các khu vực quanh Vinh, Nghệ Tĩnh. Trần Phú cảm thấy lòng mình như lửa đốt, anh lặng lẽ lật lại những tờ báo bí mật mà nhóm của mình thường cùng nhau đọc.

Nhóm học sinh lớp Trần Phú bàn bạc về cách phản ứng với thái độ và lời nói xúc phạm của thầy giáo Druy-roa - người đã nhiều lần miệt thị danh dự dân tộc Việt Nam và học sinh trong lớp. Trần Phú với tư duy bình tĩnh và thực tế đã đề xuất phương án tẩy chay, rời lớp đồng loạt khi thầy giáo tiếp tục lăng mạ.

Khi cha mẹ mất, Trần Phú được họ hàng đưa về Huế nuôi ăn học. Ở trường, ông không chỉ được bạn bè và thầy giáo yêu quý bởi thông minh, hiếu học mà còn ở tính tình khảng khái, dám bênh vực kẻ yếu, đấu tranh cho công bằng, đặc biệt là tinh thần yêu nước, tự tôn dân tộc.

Tổng Bí thư Trần Phú sinh ra trong hoàn cảnh đất nước đầy biến động, giữa những cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp. Cha ông - quan huyện Trần Văn Phú là một người liêm chính, quyết tuẫn tiết để giữ khí tiết trước áp bức của thực dân và tay sai.

Trong tiểu thuyết 'Trần Phú', nhà văn Sơn Tùng đã kể lại những dấu mốc quan trọng nhất trong cuộc đời 27 mùa xuân sáng chói của Tổng Bí thư Trần Phú. Những thông tin về thời thơ ấu cũng như cuộc đời hoạt động của Tổng Bí thư được nhà văn sưu tầm, nghiên cứu và viết dưới dạng truyện ký.

Sự kiện giải tỏa xã Đạo Cường để xây dựng khu công nghiệp Tam Thiên đã chính thức được thông qua. Quyết định này khiến chủ tịch xã họ Hà rơi vào trạng thái thấp thỏm, bồn chồn đến nỗi hắn ăn không ngon, ngủ không yên.

Cuộc trò chuyện giữa Nguyễn Trí và cựu Chủ tịch Trần Kha không chỉ đơn thuần là buổi tham vấn ý kiến mà còn là dịp để vị cựu lãnh đạo trải lòng về những góc khuất trong quá trình lãnh đạo của mình. Trần Kha không ngần ngại thừa nhận quyền lực đã khiến ông đánh mất nhiều điều quý giá.