Hành trình phở: Từ gánh hàng rong đến di sản văn hoá
Phở, từ khi được bán tại những gánh hàng rong giản dị đã trở thành một phần văn hóa Việt. Câu chuyện về phở đã được làm sống động bởi những nghệ nhân phở gia truyền, những người gìn giữ và phát huy giá trị ẩm thực độc đáo của phở qua nhiều thế hệ.
Bức tượng người gánh phở: Ký ức về cội nguồn
Khác với hai cổng chào giáp phố Điện Biên Phủ và phố Hàng Bông, bức tượng đồng người đàn ông gánh phở vừa được dựng tại quảng trường trục Trần Phú như một điểm nhấn tinh tế, nhẹ nhàng làm mới cảnh quan khu phố. Tác phẩm nghệ thuật này mang đến một làn gió tươi mới, khiến không gian nơi đây bừng lên vẻ sôi động, ngay cả trong những khoảnh khắc bình yên của ban ngày.
Bức tượng không chỉ thu hút được sự quan tâm của các du khách tham quan mà còn cả người dân Thủ đô. Hình ảnh gánh phở xưa như bừng tỉnh trong ký ức. Đôi quang gánh nhỏ, phía trước là chiếc rương đơn sơ chứa bánh phở, thịt bò, hành tươi và gia vị; phía sau là cái bếp dầu đang giữ ấm cho nước dùng - hình ảnh giản dị ấy dường như đang làm sống dậy nét truyền thống của Hà Nội một thời.
Bà Nguyễn Thị Bích Thủy, chủ quán phở tại phố ẩm thực Tống Duy Tân, chia sẻ: “Đây là một hình tượng của phở gánh từ thời xưa, thời bao cấp. Từ khi tượng được dựng, có rất nhiều thực khách người nước ngoài và trong nước hiếu kỳ đứng tham quan, chụp ảnh”.
Bức tượng bằng đồng cao 1,6 m được đặt tại khu vực cổng chào phố ẩm thực Tống Duy Tân không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật ấn tượng mà còn là sự khẳng định giá trị văn hóa đặc biệt của phở Hà Nội. Tác phẩm này được thực hiện bởi họa sĩ Thế Sơn và nhà điêu khắc Nguyễn Văn Thịnh, những người đã dày công tái hiện lại hình ảnh phở gánh xưa với tỉ lệ 1:1, mang đến một biểu tượng sống động, chân thực.
Việc đặt bức tượng tại quảng trường đã nhanh chóng phát huy sức hút, khiến bất cứ ai ghé qua đều muốn check in cùng tác phẩm nghệ thuật độc đáo này. Không phô trương mà tinh tế, cầu kỳ trong từng chi tiết nhỏ, đã khiến cho bức tượng làm nên một dấu ấn khó có thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác.
Giữa nhịp sống vội vã, hiện đại của thành phố, bức tượng như một dấu lặng giữa dòng chảy không ngừng nghỉ của thời gian. Nó không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà là một lời nhắc nhớ nhẹ nhàng về những giá trị văn hóa xưa cũ của Hà Nội, về một thời phở gánh giản dị mà đầm ấm. Đó là hình ảnh của những người gánh phở rong, gắn bó với phố phường Hà Nội, là hương thơm ngào ngạt từ những nồi nước dùng nguyên hương vị truyền thống, là những khoảnh khắc yên bình...
Bức tượng không chỉ làm sống lại ký ức về một Hà Nội xưa, mà còn khơi dậy tình yêu và niềm tự hào với những giá trị văn hóa, khiến mỗi người dân Thủ đô cảm thấy gắn bó, gần gũi hơn với quê hương giữa nhịp sống hối hả của thời đại mới.
Dấu ấn phở trong văn chương
Văn xuôi viết về phở có thể còn nhiều nhưng thơ về phở mà lưu lại được trong lòng người, xem chừng chỉ có một. Nhà thơ Tú Mỡ viết “Phở đức tụng” năm 1934:
"Trong các món ăn 'quân tử vị',
Phở là quà đáng quý trên đời.
Một vài xu, nào đắt đỏ mấy mươi,
Mà đủ vị: ngọt, bùi, thơm, béo, bổ.
Này bánh cuốn, này thịt bò, này nước dùng sao nhánh mỡ,
Ngọn rau thơm, hành củ thái trên.
Nước mắm, hồ tiêu, cùng dấm, ớt điểm thêm,
Khói nghi ngút đưa lên thơm ngát mũi"
Nguyễn Tuân phát hiện ra các đơn vị từ thú vị khác của “chuyên ngành” phở như: quả thăn, mũ phở. Tên của các hàng phở thường chỉ có một tiếng và là những cái tên dân dã như: phở Phúc, phở Tư, phở Gù, phở Sứt… Bài tùy bút “Phở” được viết trong chuyến đi công tác tại Phần Lan, nhà văn được mời đủ các món ngon vật lạ nước bạn mà vẫn không nguôi nhớ món phở quê mình mà ông gọi là một “món quà cổ điển rất tính chất dân tộc của ta”. Và bát phở ngon nhất đối với Nguyễn Tuân luôn luôn là một “bát phở cổ truyền Hà Nội ăn ngay bên lò than quả bàng đỏ lửa giữa ngàn năm văn vật”.
Sau Nguyễn Tuân, cũng có một người xa đất Bắc nhớ về phở, đó là Vũ Bằng. Trong cuốn tùy bút “Miếng ngon Hà Nội” in năm 1960, phở là món ăn được nhớ tới đầu tiên qua bài viết “Phở bò - món quà căn bản”. Theo Vũ Bằng, một người Việt Nam bình thường có thể không ăn bánh bao, bánh bè, không ăn mì không ăn xôi nhưng chắc chắn là ai cũng từng ăn phở. Ông nhớ về từng hàng phở của Hà Nội xưa như: phở Sứt, phở Nhà Thương Phủ Doãn, phở Đông Mỹ ở phố Mới, phở Cống Vọng kéo xe, phở Mũ Đỏ đằng sau miếu chợ Hôm, phở Tàu Bay ở ngã ba phố Hàm Long… Mỗi hàng phở lại có một đặc điểm riêng, nhưng tóm lại có ba hình thức bán phở cơ bản là phở xe, phở gánh và phở hiệu.
Áng tùy bút đầu tiên viết về phở có lẽ thuộc về Thạch Lam trong tập sách “Hà Nội 36 phố phường”, do Nhà xuất bản Đời nay in lần đầu năm 1943. Trong bài “Quà Hà Nội - Hàng quà rong”, nhà văn dành một đoạn riêng để nói về phở. Đối với Thạch Lam, một bát phở ngon là khi “nước dùng trong và ngọt, bánh dẻo mà không nát, thịt mỡ gầu giòn chứ không dai, chanh ớt với hành tây đủ cả”. Ông còn phát hiện ra một nơi có phở rất ngon mà ít người biết đến, đó là gánh phở trong nhà thương mà bà bán hàng cùng hai cô con gái đều là những người ngoan đạo: “Nước thì trong và lúc nào cũng nóng bỏng, khói lên nghi ngút. Rau thơm tươi, hồ tiêu bắc, giọt chanh cốm gắt, lại điểm thêm chút cà cuống, thoảng nhẹ như một nghi ngờ”.
Nghệ nhân phở gia truyền: Người gìn giữ hồn cốt món phở
Trong menu ẩm thực đa dạng của Hà Nội, phở gánh từ lâu đã giữ cho mình một vị trí riêng biệt. Nhắc đến phở gánh, nhiều thế hệ yêu phở sẽ nhớ ngay đến phở gánh cô Thoa - Hàng Chiếu. Từ khi còn là một cô gái trẻ gắn bó với đôi quang gánh đơn sơ bên góc phố vào những năm 90 của thế kỷ trước, gánh phở của cô là điểm dừng chân quen thuộc của những người lao động dậy từ rất sớm. Điều làm nên sự đặc biệt của hương vị phở cô Thoa là tình yêu nghề cô gửi gắm vào từng bát phở.
Cô Nguyễn Kim Thoa, chủ quán Phở Gánh, cho biết: “Cô bán hàng từ lúc 3h30 sáng đến 9h30. Tất cả các bạn khách cứ xếp hàng chờ mặc dù rất đông để được ăn bát phở. Cô nghĩ rằng do bản thân nhất tâm với nghề, lúc nào cũng đặt vệ sinh lên hàng đầu nên mọi người mới đến ủng hộ đông như vậy”.
Từ đôi quang gánh ngày đầu đến quán phở hiện tại, hành trình của cô Thoa không chỉ là chặng đường của một người làm nghề mà còn là câu chuyện về sự bền bỉ, gắn liền với niềm đam mê và quyết tâm giữ gìn một nét văn hóa ẩm thực Hà Nội. Việc dọn từ gánh hàng nơi ngã tư phố lên một cửa hàng khang trang, chứa được nhiều khách hơn không chỉ giúp cô Thoa giữ gìn được sức khỏe khi tuổi đã không còn trẻ mà còn là nỗ lực của gia đình trong việc gìn giữ hương vị trứ danh.
Từ đôi “gánh phở” bên góc phố đến thương hiệu “Phở gánh Hàng Chiếu”, câu chuyện của cô Thoa là minh chứng sống động cho sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại, nơi mà nét cổ kính của Hà Nội vẫn hiển hiện trong dòng nhịp sống hiện đại. Ở đó, không chỉ có hương vị của bát phở nóng hổi, mà còn nồng nàn hương vị của ký ức. Phở, từ món ăn trở thành “di sản sống” gắn liền với ký ức gia đình cô Thoa, với nhiều thế hệ khách hàng đã từng ghé chân qua đây.
TIN LIÊN QUAN
Ý KIẾN
Trong nhịp sống hối hả ở đô thị, giữa bộn bề công việc và những lo toan thường nhật, nhiều phụ nữ Hà Nội vẫn tìm thấy sự an yên qua những công việc giản dị như học nữ công gia chánh và tỉa những bông hoa nhiều màu sắc từ những quả đu đủ.
Hà Nội có hơn 1.500 lễ hội, trong đó phần lớn diễn ra vào dịp đầu năm. Năm nay, nhiều lễ hội có sáng tạo mới, kết hợp công nghệ trong công tác quản lý, tổ chức mang đến trải nghiệm hấp dẫn cho du khách.
Cột cờ Hà Nội - biểu tượng lịch sử của Thủ đô đã mở cửa đón khách tham quan từ đầu năm 2025, thu hút sự quan tâm đặc biệt của người dân trong nước và du khách quốc tế.
Thời tiết mùa xuân đến báo hiệu một vụ lúa mới lại bắt đầu. Công việc dẫu có vất vả, nhưng bà con bao năm nay vẫn yêu nhịp sống trên những cánh đồng.
Chiếc quạt giấy Chàng Sơn truyền thống đã bắt đầu một hành trình mới, không chỉ là những nếp gấp mang theo làn gió mát, mà còn lan tỏa giá trị văn hóa lịch sử đến đông đảo du khách trong và ngoài nước.
Trên những con phố trung tâm, trong những con ngõ nhỏ của khu phố cổ Hà Nội, các spa mọc lên như một điểm dừng chân quen thuộc, nơi người dân Hà Nội và du khách tìm đến để tái tạo năng lượng, chăm sóc sức khỏe và tận hưởng những giây phút an yên.
Là loài hoa đặc trưng của vùng Tây Bắc, nhưng từ lâu, hoa ban đã khoe sắc rực rỡ trên nhiều tuyến phố của Thủ đô Hà Nội.
Được bao quanh bởi hồ nước xanh mát, thung lũng hoa hồ Tây như một bức tranh sống động với muôn hoa đua nở. Du khách đến đây không chỉ để thưởng ngoạn cảnh sắc mà còn để cảm nhận sự yên bình và những khoảnh khắc sum vầy.
Giữa nhịp sống hối hả, thợ sửa khóa lưu động là “vị cứu tinh” khi chìa khóa thất lạc hay ổ khóa hỏng. Họ không ở cửa hàng cố định mà len lỏi khắp phố phường, sẵn sàng giúp đỡ mọi lúc, mọi nơi.
Những ngày này, Hà Nội đang chìm trong những cơn mưa phùn, sương lạnh giăng mịt mờ, nhưng chẳng vì thế mà những chồi non thu mình lại.
Giữa lòng Hà Nội náo nhiệt, làng đậu Mơ vẫn lưu giữ được hồn cốt của nghề truyền thống, không chỉ tạo ra những sản phẩm mang hương vị riêng biệt, mà còn là nơi truyền bí quyết giữ nghề từ đời này sang đời khác.
Một không khí hứng khởi, náo nức đang dần trở lại với nhịp sống của Thủ đô. Hàng trăm nghìn học sinh, sinh viên ở khắp nơi đã quay trở lại Hà Nội để bắt đầu cho một học kỳ mới.
Mỗi món ăn tại khu vực quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) đều gắn liền với công thức chế biến truyền thống, mang đậm hương vị đặc trưng của người Hà Nội, trong đó có cafe trứng - một trong những món đồ uống độc đáo của Hà Nội.
Sau Tết, sắc hồng rực của hoa đào dần tắt. Những gốc đào lại được đưa về vườn để chuẩn bị cho mùa Tết tiếp theo.
Nếu như tháng Chạp tất bật lo toan, hối hả vội vàng Tết nhất, thì Giêng Hai lại là khoảng thời gian thư thái chậm rãi hơn khi vụ lúa xuân cấy đã xong.
Sau Tết, dường như không có làng quê nào ở Việt Nam là không có lễ hội. Hội làng thường được tổ chức vào mùa xuân, khi đất trời giao hòa, thiên nhiên tươi tốt, lòng người hân hoan.
Nằm giữa lòng khu phố cổ Hà Nội, nhịp sống trên phố Hàng Bồ (quận Hoàn Kiếm) là sự pha trộn giữa chậm rãi và hối hả. Tuy không quá nổi một gang tay, thế nhưng, đây lại là một con phố sầm uất, tấp nập của vùng lõi phố cổ Hà Nội với biết bao chồng lấp lịch sử, thời gian.
Giới trẻ Hà Nội luôn tìm thấy niềm vui và sự sôi động trong những buổi tối không ngủ. Từ những quán cà phê đến các con phố sáng đèn, đêm là thời điểm lý tưởng để họ thư giãn, giao lưu và khám phá.
Rằm tháng Giêng không chỉ là ngày lễ lớn trong văn hóa của người Việt, mà còn là dịp để nhiều gia đình sum vầy bên mâm cỗ chay, cầu mong một năm mới bình an, may mắn.
Nhiều ngôi làng ở ngoại thành Hà Nội vẫn có phong tục gói bánh cúng Rằm tháng Giêng. Không khí những ngày này cũng nhộn nhịp y như thời gian giáp Tết.
Trong không khí se lạnh của những ngày đầu xuân mới, tiếng trống nơi sới vật đã rộn ràng khắp trong thôn, ngoài xóm, thu hút mọi bước chân đổ về tổ Ngô Sài, huyện Quốc Oai, Hà Nội.
Tết Nguyên đán đã qua, nhưng với nhiều vùng quê nơi ngoại thành Hà Nội, không khí đón Tết vẫn còn, bởi người dân đang chuẩn bị cho việc đón Tết lại - một một phong tục đã tồn tại nhiều đời nay.
Giữa cuộc sống hối hả bộn bề công việc, sẽ có lúc ta bỗng dưng thèm trở về những ngày thơ bé. Hiện nay, nhiều quán cà phê tại Hà Nội lấy cảm hứng từ những căn tập thể cũ đang được các bạn trẻ quan tâm và thường xuyên lui tới.
Các thành viên của nhóm đạp xe Bon Bon không ngại cái lạnh, không nề hà sương sớm, tập trung đông đủ để cùng nhau chia sẻ thú vui đạp xe thưởng ngoạn vẻ đẹp của mùa xuân Hà Nội.
Nhịp sống Hà Nội đang dần trở lại thường nhật sau kỳ nghỉ Tết. Với những bài tập rèn luyện sức khoẻ từ buổi sáng sớm, tinh thần thể dục, thể thao hiện diện ở từng ngõ ngách của Thủ đô.
Thanh Lương (xã Bích Hòa, huyện Thanh Oai) có nghề làm bún, làm bánh cuốn lâu đời, cứ nối tiếp nhau, hết đời này sang đời khác. Những người làm bún thường làm từ sáng sớm, còn với riêng nghề làm bánh cuốn, chiều buông mới là lúc người dân bắt tay vào sản xuất. Nhịp sống của bà con nơi đây bao năm qua đều như vậy.
Xuất thân từ gia đình có truyền thống làm nghề mộc, hơn 50 năm gắn bó với nghề, nghệ nhân Hoàng Doãn Hòa đã tạo ra nhiều sản phẩm mộc độc đáo, trong đó có những sản phẩm đồ thờ mang đậm dấu ấn tâm linh.
Chiếc nón gắn liền với hình ảnh người nông dân Việt Nam thật thà, chất phác, qua bàn tay của những nghệ nhân làm nón tại làng Chuông (Thanh Oai) đã trở thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.
Nhắc tới Hà Nội là nhắc tới vẻ đẹp của những địa danh lịch sử, những danh lam thắng cảnh nổi tiếng với những con phố cổ kính rêu phong. Và đặc biệt không thể không kể đến hình ảnh một Hà Nội về đêm vừa thoáng đãng, bình dị nhưng không kém phần náo nhiệt.
Vì Nguyễn Bính viết “Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay” mà người ta nhớ mưa phùn hay vì mưa phùn mà thơ Nguyễn Bính thành hay? Chỉ biết là mưa xuân - mưa phùn phủ lên mọi nỗi nhớ về Tết Hà Nội.
Hội làng là sợi dây gắn kết những giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại, giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về phong tục tập quán của quê hương mình, cảm nhận được rõ nét hồn cốt văn hoá của dân tộc vẫn được nuôi dưỡng, gìn giữ qua hàng nghìn đời nay.
Mỗi nét chữ thư pháp đều gửi gắm biết bao hy vọng về một năm mới bình an, hạnh phúc. Nhiều người Việt vẫn luôn tin vào điều đó và thường tìm đến Văn Miếu - Quốc Tử Giám để xin chữ đầu năm như một truyền thống tốt đẹp.
Sáng 3/2 (mùng 6 Tết), tại Trường Mầm non Tuổi Hoa, quận Thanh Xuân đã tổ chức phát động Tết trồng cây "Đời đời nhớ ơn Bác Hồ" Xuân Ất Tỵ năm 2025. Tới dự có Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Bí thư Quận ủy Thanh Xuân Bùi Huyền Mai.
Trong không gian đầy thơ mộng và huyền bí của Thủ đô, có một nghệ sĩ luôn tìm cách gom nhặt những khoảnh khắc để đưa Hà Nội vào trong từng bức tranh.
Trong hành trình du xuân đầu năm của rất nhiều người Hà Nội, đình đền chùa chính là nơi được nhiều người tìm đến để cầu an, cầu phúc, cầu may cho gia đình với mong muốn những điều tốt đẹp nhất sẽ đến trong năm mới.
Những ngày đầu xuân Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, mặc dù lượng phương tiện tham gia giao thông vắng hơn ngày thường nhưng người dân đi du xuân vẫn nghiêm chỉnh chấp hành dừng đèn đỏ, đội mũ bảo hiểm... chấp hành nghiêm các quy định an toàn giao thông.
Đến Làng Văn hóa các dân tộc Việt Nam những ngày đầu năm mới Ất Tỵ, du khách không chỉ được vui chơi, tìm hiểu về phong tục đón Tết độc đáo của đồng bào trên khắp mọi miền Tổ quốc mà còn được thưởng thức những món đặc sản nổi tiếng, tiêu biểu cho ẩm thực Tết ở các vùng miền.
Nhà văn Nguyễn Trương Quý sinh năm Đinh Tỵ 1977, anh từng làm kiến trúc, viết báo, vẽ tranh trong hơn 20 năm qua. Đồng thời, anh cũng là tác giả của những cuốn sách khảo cứu, tản văn về Hà Nội nổi tiếng. Với sức viết đều đặn và dồi dào, Trương Quý là một cái tên rất quen thuộc trên văn đàn Việt Nam những năm gần đây.
Hà Nội đã trở thành đề tài quen thuộc với nhiều họa sĩ. Mỗi người họa sĩ đều có những cách nhìn và cảm nhận riêng về Thủ đô để phác họa nên bức vẽ của riêng mình. Mỗi nét vẽ không chỉ thể hiện tài năng mà còn gửi gắm trong đó tình cảm và sự gắn bó sâu sắc của người họa sĩ ấy với Hà Nội.
Sáng mùng 2 Tết (30/1), thời tiết ở Hà Nội rất đẹp, trời se lạnh và có nắng nhẹ. Yếu tố này dường như cộng hưởng để Tết Hà Nội thêm ấn tượng, nhất là đối với những người đã yêu và chọn Hà Nội để khám phá vào dịp Tết.
Để Phố Sách Hà Nội là điểm đến du xuân ý nghĩa, phục vụ nhân dân và du khách vào dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, Ban tổ chức đã lên phương án trang trí với các cổng chào, sân khấu, tiểu cảnh, cây xanh, ánh sáng…mang đậm nét xuân truyền thống.
Tết là để hội ngộ, sum vầy nhưng cũng là khoảng thời gian cả nhà bên nhau, để chơi chung các trò chơi dân gian, được hòa mình vào không khí Lễ hội.
Tết Hà Nội, mùa của niềm vui, của những bước chân xuôi ngược trên các con phố cổ kính, mùa của những hy vọng mới, những khởi đầu mới. Du xuân trong ngày Tết từ bao đời đã trở thành một nét đẹp trong văn hóa và lối sống của người Hà Nội.
Sự hồi sinh kỳ diệu của làng đào Nhật Tân sau cơn bão cuồng phá là câu chuyện đầy cảm hứng về tình yêu và nghị lực của con người. Chỉ cần không ngừng cố gắng và tin tưởng, những điều tốt đẹp nhất định sẽ đến.
Những ngày đầu tiên của năm mới, văn hoá Tết của người Việt không thể thiếu đi những lời chúc bình an. Trong không khí đầm ấm của mùa xuân, những lời chúc đó trở nên ý nghĩa hơn bao giờ hết, mang theo sự chân thành, lòng biết ơn và những niềm hy vọng tươi sáng cho tương lai.
Chiếc bánh chưng xanh truyền thống phản ánh một phần lịch sử, kinh tế, văn hóa của dân tộc Việt Nam.
0